Literatura anglojęzyczna

Literatura anglojęzyczna – beletrystyka, eseistyka i poezja pisana w języku angielskim.

Geneza literatury spoza Wielkiej Brytanii

W czasach współczesnych język angielski stał się poniekąd nową łaciną lub współczesną lingua franca, używaną bardzo powszechnie w wielu krajach świata. Efektem kolonizacji dużej części kontynentów afrykańskiego, azjatyckiego, Ameryki Północnej oraz Australii z Oceanią, przez Anglię od wieku XVII poczynając do początków wieku XX, język ten stał się w wielu wypadkach językiem urzędowym lub wręcz narodowym szeregu państw i grup etnicznych, tych zwłaszcza, które nie posiadały własnego języka pisanego (północnoamerykańskie plemiona indiańskie, Maorysi i inne ludy polinezyjskie, plemiona i grupy etniczne wielu obszarów Afryki). Drugim elementem rozpowszechniającym ten język była duża emigracja osadnicza ludności pochodzenia anglosaskiego (Australia, Nowa Zelandia, Ameryka Północna) na bazie której w późniejszych latach założono nowe, suwerenne państwa zrzeszone w tzw. Brytyjskiej Wspólnocie Narodów (British Commonwealth), związanych ze Starym Krajem unią personalną monarchy (poza St. Zjednoczonymi i Irlandią). Nawet tam, gdzie istniała bardzo bogata tradycja własna i rozwinięty język narodowy (Indie i literatura hinduska) wpływ angielskiej elity rządzącej przyczynił się do "kolonizacji językowej" wielu pisarzy. Podobny, jeśli nie silniejszy, efekt miała polityczno-ekonomiczna dominacja Imperium brytyjskiego w świecie XIX i początków XX wieku, kontynuowana później przez dominację amerykańską, również anglojęzyczną.

Zasięg geograficzny

Do zasadniczych obszarów tej literatury obecnie zalicza się: Wielką Brytanię, Irlandię, Stany Zjednoczone, Kanadę (poza literaturą Quebecu, która zaliczana jest do literatury francuskojęzycznej), Australię, Nową Zelandię oraz część współczesnej literatury indyjskiej"^[1], i południowoafrykańskiej. Zjawiskiem ciekawym jest istnienie twórców, którzy często pisząc we własnym, narodowym języku, tworzą też i publikują w języku angielskim. Wymienić tu można poetów i eseistów polskich zamieszkałych w Kanadzie: Andrzeja Buszę, a z mniej znanych, też z Kanady, Ryszarda Tylmana, Floriana Śmieję i Bogumiła Pacak-Gamalskiego oraz pisarza polskiego w Anglii, Jerzego Pietrkiewicza. Skrajnym przykładem takiej twórczości był Józef Konrad Korzeniowski, który początki swej literackiej drogi miał w piśmiennictwie polskim, by w konsekwencji przejść całkowicie na język angielski i stać się jednym z najbardziej znanych pisarzy angielskich, jako Joseph Conrad.

Szereg specyficznych odmian języka mówionego i pisanego powoduje wyraźne różnice szeregu literatur narodowo-regionalnych w obszarze literatury anglojęzycznej. Oparta jest też ona na wielu odmiennych kulturowo i cywilizacyjnie mitologiach i tradycjach kulturalno-historycznych. Szczególnym tego obrazem jest anglojęzyczna literatura afrykańska^[2], a w Kanadzie literatura pisarzy pochodzenia autochtonicznego (indiańskiego). Zawiera ona wiele elementów 'opowieści mówionej', ludowo-plemiennej tradycji przekazywania wierzeń i mitów w formie słownej tzw. oral history^[3].

Do mniej znanych literatur anglojęzycznych zaliczyć należy piśmiennictwo państw polinezyjskich (poza Francuską Polinezją)^[4] oraz byłych kolonii brytyjskich na Karaibach.

• Głównym wyróżnieniem literackim literatury anglojęzycznej jest Nagroda Bookera i jej międzynarodowa odmiana Man Booker Prize.

WYBITNI ANGLOJĘZYCZNI TWÓRCY LITERATURY ŚWIATOWEJ

Anglia	Irlandia	St. Zjednoczone	Kanada	Indie	Australia i Oceania	Afryka
William Szekspir	James Joyce	T.S. Eliot	Margaret Atwood	Aravind Adiga	Patrick White	Wole Soyinka
Lord Byron	Oscar Wilde	Edgar Allan Poe	Alice Munro
Joseph Conrad	Seamus Heaney	William Faulkner
John Milton	Samuel Beckett	Ernest Hemingway

Uwagi końcowe

Wybitny amerykański literaturoznawca, Harold Bloom, twierdzi że w czasach nowożytnych angielski dramaturg i pisarz William Szekspir jest największym pisarzem cywilizacji zachodniej. Na pewno wielu znawców literatur narodowych i światowej z tą opinia może się nie zgodzić. Nie ulega jednak wątpliwości, że czołuje się on na samym szczycie europejskiego Parnasu literackiego, obok Homera, Owidiusza, Petrarki i Dantego.

• Ze znanych polskich twórców duże zasługi w przekładzie poezji anglojęzycznej położyli:

Stanisław Barańczak, Józef Czechowicz, Czesław Jastrzębiec-Kozłowski, Jan Kasprowicz, Zygmunt Kubiak, Antoni Lange, Czesław Miłosz, Stefan Napierski, Jerzy Pietrkiewicz, Zenon Przesmycki, Ludmiła Marjańska, Julia Hartwig, Magdalena Heydel, Robert Stiller, Maciej Słomczyński, Jerzy S. Sito, Juliusz Kydryński, Stanisław Kryński, Janusz Artur Ihnatowicz i Juliusz Żuławski.

Zobacz też

• Odrodzenie irlandzkie w literaturze
• Kultura Kanady
• Olaudah Equiano

Bibliografia

• HaroldH. Bloom HaroldH., The Western Canon, wyd. 1st ed, New York: wyd. Harcourt Brace, 1994, ISBN 0-15-195747-9, OCLC 29637737. Brak numerów stron w książce
• "Poeci języka angielskiego", red. zbiorowa, PIW, Warszawa, 1971

Przypisy

1. "Historia anglojęzycznej literatury indyjskiej"Arvind K. Mehrotra, ISBN 9788389899799
2. "Afrykańska tożsamość u progu XXI wieku. Anglojęzyczna literatura Czarnej Afryki i jej twórcy", Małgorzata Szupejko, wyd. Askon, 2007, ISBN 978-83-7452-016-4
3. Dan George, kanadyjski poeta, wódz plemienia Co-Salish_{"My Heart Soars" (zbiór wierszy), Kanada, 1974, ISBN 0-919654-15-0}
4. Albert Wendt, pisarz samoański _{"Sons for the return home" i "Pouliuli", powieści, wyd. Penguin, ISBN 0-14-009681-7 ISBN 0-14-009680-9}