Wspólnota Narodów

Wspólnota Narodów^[1][2] (ang. The Commonwealth lub Commonwealth of Nations^[3][4][5]) – organizacja międzynarodowa zrzeszająca 56 niepodległych państw, której celem jest współpraca na rzecz rozwoju, demokracji i pokoju^[6].

Wspólnota Narodów

The Commonwealth

Członkowie Wspólnoty Narodów:      obecni      brytyjskie terytoria zamorskie i dependencje Korony brytyjskiej      zawieszeni      byli
Język roboczy	angielski
Siedziba	Londyn
Członkowie	56
Głowa Wspólnoty Narodów	Karol III
Sekretarz generalny	Patricia Scotland
Utworzenie	11 grudnia 1931
Strona internetowa

Marlborough House w Londynie, siedziba sekretariatu Wspólnoty Narodów

Mapa Brytyjskiej Wspólnoty Narodów z 1942 roku

Organizacja została ustanowiona w 1931 roku na mocy Statutu Westminsterskiego jako Brytyjska Wspólnota Narodów (British Commonwealth of Nations), zwana także Wspólnotą Brytyjską (British Commonwealth). Członkami założycielskimi były Wielka Brytania oraz sześć dominiów brytyjskich – Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Południowa Afryka, Nowa Fundlandia oraz Irlandia. Pod obecną nazwą organizacja funkcjonuje od 1949 roku; wówczas to warunkiem członkostwa przestało być uznawanie monarchy brytyjskiego za głowę państwa, a podkreślona została pełna niezależność państw członkowskich od Wielkiej Brytanii. W okresie dekolonizacji dawnego Imperium brytyjskiego do Wspólnoty przystępowały kolejne państwa, znajdujące się wcześniej pod zwierzchnictwem brytyjskim. Proces ten zapoczątkowany został w 1947 roku wraz z przystąpieniem Indii i Pakistanu, a trwał niemal do końca XX wieku^[7][8]. Członkostwo w organizacji jest dobrowolne, niektóre byłe kolonie do niej nie przystąpiły (m.in. Mjanma), a na przestrzeni lat kilka państw ją opuściło (m.in. Irlandia), część w późniejszym czasie powróciła (m.in. Południowa Afryka). Niemal wszystkie państwa członkowskie stanowiły w przeszłości część imperium brytyjskiego, wyjątkiem są jedynie Mozambik, Rwanda, Togo i Gabon^[4].

Część państw członkowskich Wspólnoty Narodów – tak zwane commonwealth realms – uznaje brytyjskiego monarchę za głowę swojego kraju, jednak większość z nich to republiki, w których głową państwa jest prezydent, a niektóre mają własne monarchie. Król Karol III jest wszędzie traktowany jako Głowa Wspólnoty Narodów. Organizacja także posiada swojego sekretarza generalnego, od 2016 roku urząd ten sprawuje Patricia Scotland. Funkcję chair-in-office pełni Paul Kagame (Prezydent Republiki Rwandy).

Terytoria członkowskie nie mają wobec siebie żadnych zobowiązań prawnych. Łączą je język, historia, kultura, a także deklarowane wartości jak: demokracja, prawa człowieka i rządy prawa. Przymioty te zawarte są w Karcie Wspólnoty Narodów i promowane są przez Igrzyska Wspólnoty.

Siedzibą sekretariatu Wspólnoty Narodów (Commonwealth Secretariat) jest Marlborough House, w Londynie^[9].

Państwa członkowskie

W 2022 roku Wspólnota Narodów liczyła 56 państw członkowskich zamieszkanych przez 2,5 mld ludzi (blisko 1/3 populacji świata). 32 spośród nich to „małe państwa”, definiowane przez organizację jako państwa o liczbie mieszkańców nieprzekraczającej 1,5 mln, bądź nieco większe lecz o podobnym uwarunkowaniu geopolitycznym, w tym liczne państwa wyspiarskie^[10][11].

Obecne

W nawiasach podano rok przystąpienia^[10].

Europa

•  Wielka Brytania (1931)
•  Malta (1964)

Ameryka Północna

•  Kanada (1931)
•  Jamajka (1962)
•  Trynidad i Tobago (1962)
•  Barbados (1966)
•  Bahamy (1973)
•  Grenada (1974)
•  Dominika (1978)
•  Saint Lucia (1979)
•  Saint Vincent i Grenadyny (1979)
•  Antigua i Barbuda (1981)
•  Belize (1981)
•  Saint Kitts i Nevis (1983)

Ameryka Południowa

•  Gujana (1966)

Afryka

•  Południowa Afryka (1931–1961, ponownie przyjęta w 1994)
•  Ghana (1957)
•  Nigeria (1960, zawieszona 1995–1999)
•  Sierra Leone (1961)
•  Uganda (1962)
•  Kenia (1963)
•  Tanzania (1964)
•  Malawi (1964)
•  Zambia (1964)
•  Gambia (1965–2013^[12], ponownie przyjęta w 2018^[13])
•  Botswana (1966)
•  Lesotho (1966)
•  Mauritius (1968)
•  Eswatini (1968)
•  Seszele (1976)
•  Namibia (1990)
•  Mozambik^[a] (1995)
•  Kamerun (1995)
•  Rwanda^[a] (2009)
•  Gabon^[a] (2022; częściowo zawieszony od 2023^[14])
•  Togo^[a] (2022)

Azja

•  Indie (1947)
•  Pakistan (1947–1972, ponownie przyjęty w 1989, zawieszony 1999–2004 i 2007–2008)
•  Sri Lanka (1948)
•  Cypr (1961)
•  Malezja (1963)
•  Singapur (1965)
•  Bangladesz (1972)
•  Brunei (1984)
•  Malediwy (1982–2017^[15], przyjęte ponownie w 2020^[16])

Australia i Oceania

•  Australia (1931)
•  Nowa Zelandia (1931)
•  Samoa (1970)
•  Tonga (1970)
•  Fidżi (1970–1987, ponownie przyjęte w 1997, zawieszone 2006–2014)
•  Papua-Nowa Gwinea (1975)
•  Wyspy Salomona (1978)
•  Tuvalu (1978)
•  Kiribati (1979)
•  Vanuatu (1980)
•  Nauru (1999)

Dawne

•  Irlandia (1931–1949)
•  Zimbabwe (1980–2003, zawieszone od 2002)
•  Tanganika (1961–1964; obecnie stanowi część Tanzanii, będącej państwem członkowskim)
•  Zanzibar (1963–1964; obecnie stanowi część Tanzanii, będącej państwem członkowskim)
•  Nowa Fundlandia (1931–1934; obecnie stanowi część Kanady, będącej państwem członkowskim)
•  Federacja Malajska (1957–1963, obecnie stanowi część Malezji, będącej państwem członkowskim)

Uwagi

1. Jedno z czterech państw członkowskich, które nie należały wcześniej do imperium brytyjskiego.