Commonwealth realm

Commonwealth realm (wym. [ˈkɒmənˌwɛlθ rɛlm]; królestwo wspólnotowe^[1]) – każde z 15 suwerennych państw, które uznają brytyjskiego monarchę za własną głowę państwa, będących jednocześnie członkami Wspólnoty Narodów^[2][3][4]. Związek, w jakim znajdują się te państwa, ma charakter unii personalnej^[5].

Państwa mające status Commonwealth realm obecnie (kolor granatowy) oraz dawniej (brązowy)

Termin ten odnosi się również do samej Wielkiej Brytanii^[2][3]. Wszystkie pozostałe państwa były dawniej częścią brytyjskiego imperium kolonialnego. Status Commonwealth realm posiadało dawniej 19 innych państw, które uzyskały niepodległość od Wielkiej Brytanii, jednak w późniejszym czasie przyjęły ustrój republikański^[3] (w wielu przypadkach nastąpiło to w ciągu kilku lat od niepodległości^[6]).

W każdym z tych krajów, z wyjątkiem Wielkiej Brytanii, reprezentantem monarchy jest gubernator generalny, który wypełnia w jego imieniu obowiązki konstytucyjne i ceremonialne. Gubernatorzy mianowani są przez monarchę za sugestią premiera danego państwa, a w niektórych przypadkach także organów władzy ustawodawczej^[3].

Termin Commonwealth realm upowszechnił się wkrótce po zakończeniu II wojny światowej, wypierając pojęcie „dominium”, którym określano terytoria o dużym stopniu autonomii, niemniej jednak podporządkowane Wielkiej Brytanii^[7][6].

Lista

Status Commonwealth realm mają następujące państwa:

•  Wielka Brytania
•  Antigua i Barbuda (od 1981^[3])
•  Australia (od 1942^{[uwaga 1][3]})
•  Bahamy (od 1973^[3])
•  Belize (od 1981^[3])
•  Grenada (od 1974^[3])
•  Jamajka (od 1962^[3])
•  Kanada (od 1931^{[uwaga 1][3]})
•  Nowa Zelandia (od 1947^{[uwaga 1][3]})
•  Papua-Nowa Gwinea (od 1975^[3])
•  Saint Kitts i Nevis (od 1983^[3])
•  Saint Lucia (od 1979^[3])
•  Saint Vincent i Grenadyny (od 1979^[3])
•  Tuvalu (od 1978^[3])
•  Wyspy Salomona (od 1978^[3])

Dawne

•  Barbados (1966^[3]–2021^[8])
•  Cejlon (1948–1972^[6])
•  Fidżi (1970–1987^[6])
•  Gambia (1965–1970^[6])
•  Ghana (1957–1960^[6])
•  Gujana (1966–1970^[6])
•  Indie (1947–1950^[6])
•  Irlandia (1922–1949^[9])
•  Kenia (1963–1964^[6])
•  Malawi (1964–1966^[6])
•  Malta (1964–1974^[6])
•  Mauritius (1968–1992^[6])
•  Nigeria (1960–1963^[6])
•  Pakistan (1947–1956^[6])
•  Południowa Afryka (1934^{[uwaga 1]}–1961^[10])
•  Sierra Leone (1961–1971^[6])
•  Tanganika (1961–1962^[6])
•  Trynidad i Tobago (1962–1976^[6])
•  Uganda (1962–1963^[6])

Uwagi

1. Daty wejścia w życie statutu westminsterskiego (w Australii, Nowej Zelandii i Południowej Afryce – dopiero po jego ratyfikacji przez parlamenty tych krajów).

Przypisy

1. AndrzejA. Pogłódek AndrzejA. (red.), Rady Sądownictwa w państwach Unii Europejskiej. Przegląd rozwiązań [online], 2019, s. 161.
2. Commonwealth realms. W: Trischa Mann (red.): Australian Law Dictionary. Wyd. 3. Oxford University Press, 2017. ISBN 978-0-19-186752-1. [dostęp 2024-01-17]. Brak numerów stron w książce
3. Panton 2015 ↓, s. 140–141
4. Realms and Commonwealth. The Royal Family. [dostęp 2024-01-17]. (ang.).
5. Robert Jennings (red.), Arthur Watts (red.): Oppenheim's international law. Wyd. 9. T. 1: Peace. Longman, 1996, s. 246. [dostęp 2024-01-17].
6. Mara Malagodi, Luke McDonagh, Thomas Poole. The Dominion model of transitional constitutionalism. „International Journal of Constitutional Law”. 17 (4), s. 1284, październik 2019. Oxford University Press. DOI: 10.1093/icon/moz083. (ang.).
7. Panton 2015 ↓, s. 160
8. David Torrance: Barbados becomes a republic. House of Commons Library, 2021-11-29. [dostęp 2024-01-17]. (ang.).
9. Panton 2015 ↓, s. 253.
10. Panton 2015 ↓, s. 490.

Bibliografia

• Kenneth J. Panton: Historical dictionary of the British Empire. Rowman & Littlefield Publishers, 2015. ISBN 978-0-8108-7801-3. [dostęp 2024-01-17].