Loading AI tools
wojewoda poznański, poeta Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Krzysztof Opaliński (ur. 1609 w Sierakowie nad Wartą. zm. 7 grudnia 1655[1] we Włoszakowicach) – poeta, rzymski katolik, od 1637 wojewoda poznański, marszałek Trybunału Głównego Koronnego w 1641 roku[2], starosta śremski w 1632 roku[3], jeden z przywódców opozycji magnackiej przeciw Władysławowi IV i Janowi Kazimierzowi. Autor wydanych anonimowo „Satyr” (1650).
 | |
 Łodzia | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka |
Zofia Kostka |
| Żona |
Teresa Czarnkowska |
| Dzieci |
z Teresą Czarnkowską: |
Podczas potopu szwedzkiego, 25 lipca 1655 roku poddał Wielkopolskę Szwedom.
Syn Piotra Opalińskiego. Poślubił Teresę Czarnkowską 28 maja 1634 r. Miał dwóch synów: Piotra Adama Opalińskiego i Jana Karola Opalińskiego i cztery córki. Razem ze swoim bratem Łukaszem Opalińskim studiował w Akademii Lubrańskiego w Poznaniu (1620-1625). Studiował w Lowanium w latach 1626–1629 (m.in. u Eryciusa Puteanusa i Nicolausa Vernulaeusa[4]), Orleanie w 1629 roku, Strasburgu w 1630 roku[5]. Po powrocie do Polski objął urząd starosty śremskiego. Rozpoczął także aktywny udział na scenie politycznej. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 16 lipca 1632 roku[6]. Podpisał pacta conventa Władysława IV Wazy w 1632 roku[7]. Poseł na sejm koronacyjny 1633 roku[8]. Poseł sejmiku średzkiego na sejm ekstraordynaryjny 1634 roku[9]. Poseł na sejm zwyczajny 1635 roku[8]. W 1637 r. przejął pozycję wojewody poznańskiego po zmarłym wuju Janie Opalińskim. W roku 1642 współzawodniczył z Bogusławem Leszczyńskim o starostwo nad Wielkopolską, przyznane jednak temu drugiemu. W 1644 roku stał na czele polskiego poselstwa do Paryża. Był wysłannikiem króla, zastępował go podczas zawarcia małżeństwa per procura z Ludwiką Marią Gonzagą 5 listopada 1645 i przywiózł młodą królową do Polski.
Był elektorem Jana II Kazimierza w 1648 roku z województwa poznańskiego[10], podpisał jego pacta conventa[11]. Na Sejmie w 1654 r. uczestniczył w koalicji magnackiej zawiązanej razem z Januszem Radziwłłem, Janem Leszczyńskim i Jerzym Lubomirskim, zmierzającej do obalenia króla[12].
Podczas potopu szwedzkiego podkanclerzy Bogusław Leszczyński dostał rozkaz obrony terenów Wielkopolski. Jednak w lipcu 1655 r. wyjechał on z Wielkopolski z powodu choroby[13] i obowiązek obrony spadł na Krzysztofa Opalińskiego. 24 lipca wraz z 14-tysięczną armią pospolitego ruszenia szlachty wielkopolskiej spotkał się z armią szwedzką pod Ujściem. Mimo bardzo dobrej pozycji strategicznej Andrzej Karol Grudziński wydał rozkaz ewakuacji, dzięki czemu Szwedzi zajęli ich dogodne pozycje strategiczne. Panika, która pojawiła się w obozie polskim, zmusiła Krzysztofa Opalińskiego, Andrzeja Karola Grudzińskiego oraz innych mniejszych magnatów wielkopolskich do podpisania w 25 lipca 1655 kapitulacji. Podpisany dokument przekazywał Karolowi Gustawowi pełną władzę nad województwami poznańskim i kaliskim, całością dóbr państwowych i kościelnych oraz miastami. Karol Gustaw z kolei obiecywał zachowanie dotychczasowych swobód. Oddając się pod protekcję, magnaci chcieli uniknąć walki we własnych majętnościach, liczyli też na pomoc w trwającej wojnie z carem i Chmielnickim.
Zmarł w 1655 r. we Włoszakowicach w wieku 45 lat. Pochowany razem ze swoim ojcem w katakumbach kościoła w Sierakowie. W 1995 r. sarkofag przeniesiono do Zamku w Sierakowie
W 1647 roku odkupił miasteczko Sieraków od swojego brata Łukasza i przeprowadził się tam. W 1650 otworzył w miejscowości pierwsze gimnazjum wspólnie z Janem Amosem Komeńskim. W dziedzinie pedagogiki współpracował również z socynianami Martinusem Ruarusem i Janem Ludwikiem Wolzogenem i katolikiem Samuelem Twardowskim. Do nauczania nie dopuszczał jezuitów, a absolwentów swojej szkoły posyłał na dalsze kształcenie w Niderlandach[4].
W swoich Satyrach podejmował problematykę społeczną i moralną. Utwór inspirowany był dziełami starożytnymi (stoicyzmem Seneki, utworami Horacego, Persjusza i Juwenalisa) i współczesnym mu katolicyzmem. Opaliński prezentuje życie społeczne Rzeczypospolitej, krytykując postępujące zepsucie i proponując reformy społeczne i gospodarcze (oczynszowanie chłopów i zniesienie pańszczyzny i przymusu propinacyjnego, wzmocnienie mieszczaństwa, popieranie rozwoju miast, protekcjonizm w gospodarce, organizacja oświaty ludowej)[4]. Był zwolennikiem tolerancji religijnej wobec prawosławia[4].
Prezentował też wzorzec osobowy szlachcica-demokraty, wyposażonego w szereg cnót, takich jak sprawiedliwość, uczciwość, poszanowanie porządku, tradycji i praw innych do wolności, kierowanie się dobrem. Krytykował też wady poszczególnych stanów (W szczególności szlachty i duchowieństwa): egoizm, warcholstwo, brak szacunku do władzy, przekupstwo, rozrzutność, pijaństwo, lenistwo, ciemnotę i zabobonność[14]. Upadek obyczajów jest przyczyną psucia ustroju Rzeczypospolitej. Wskazywał, że cechuje się on nadmierną władzą Sejmu i indywidualnej wolności szlacheckiej (W tym liberum veto)[14].
W opinii jego przeciwników Satyry były niezamierzonym opisem wad samego autora[15].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
