Kościół św. Wojciecha w Poznaniu
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kościół pw. św. Wojciecha w Poznaniu – świątynia wznosząca się na Wzgórzu św. Wojciecha, w dzielnicy Święty Wojciech, w Poznaniu. Od 2017 r. wielkopostny kościół stacyjny.
 nr rej. A-151 z dnia 26 lutego 1931 r.[1] | |||||||
| kościół parafialny | |||||||
 Fasada kościoła św. Wojciecha w Poznaniu z widoczną drewnianą dzwonnicą | |||||||
| Państwo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||
| Miejscowość | |||||||
| Wyznanie | |||||||
| Kościół | |||||||
| Parafia | |||||||
| Wezwanie | |||||||
| |||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||||||
Położenie na mapie Poznania  | |||||||
 52°24′49″N 16°55′57″E | |||||||
| Strona internetowa | |||||||
Po raz pierwszy zostaje wymieniona w 1244, kiedy książę Przemysł I zamienił się z biskupem poznańskim odstępując kościół i otaczającą go osadę w zamian za osadę i kościół św. Gotarda. Pośrednio z dokumentów wynika, że świątynię wzniesiono w 1222. Według podania kościół wzniesiono w miejscu, gdzie św. Wojciech wygłosił kazanie przed udaniem się z wyprawą misyjną do Prus i gdzie prawdopodobnie od XI wieku znajdowała się drewniana kaplica. W miejscu pierwszej świątyni, w XV wieku postawiono nowy, gotycki kościół. W pierwszej połowie XVI wieku dobudowano nawy boczne, a sto lat później szczyty wieńczące wschodnią i zachodnią fasadę. W 1634 roku przy południowej nawie wzniesiono kaplicę św. Antoniego. Podczas remontu w latach 1911–1912 wnętrze otrzymało secesyjne polichromie autorstwa Antoniego Procajłowicza oraz witraże wykonane według projektów Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera.
Podczas okupacji hitlerowskiej był to jeden z dwóch dostępnych dla Polaków kościołów w Poznaniu. Podczas walk o Cytadelę wzgórze znalazło się na linii najbardziej zaciętych walk. Kościół został poważnie uszkodzony. Zniszczony został cały dach, runęła część sklepienia i murów, ucierpiało również wnętrze. Zniszczone zostały również cenne witraże, ocalał natomiast bogaty skarbiec.
Świątynię odbudowano w latach 1946–1949 (rekonsekracji dokonał ks. Hieronim Lewandowski, a mszę odprawił 9 grudnia 1945 abp Walenty Dymek[2]). Podczas tych prac usunięto tynki ze wszystkich ścian poza późnorenesansowymi szczytami. Odsłonięto również gotyckie portale na północnej i południowej elewacji, podczas gdy główne wejście od strony zachodniej wymagało rekonstrukcji. Natomiast w latach 1951–1952 przeprowadzono prace konserwacyjne we wnętrzu. Nowe witraże wykonali Stanisław Powalisz – w nawach głównej i północnej, oraz Henryk Jackowski-Nostitz w nawie południowej.
Przed kościołem znajduje się drewniana, kryta gontem, dzwonnica pochodząca z przełomu XVI i XVII wieku – najstarszy drewniany zabytek w mieście.
Z zewnątrz z daleka zwraca uwagę wysoki, dwuspadowy dach kryty dachówką. Na fasadzie znajduje się gotycki fryz ze skośnie ułożonej cegły, całość zaś wieńczy późnorenesansowy szczyt o łagodnych liniach.
Wnętrze pseudobazylikowe, trójnawowe. W nawach głównej i północnej sklepienia gwiaździste, zaś w południowej sieciowe (siatkowe). Z dawnych dwunastu ołtarzy do naszych czasów dotrwało pięć[3]. W prezbiterium znajduje się ołtarz szafowy z rzeźbą przedstawiającą wniebowzięcie pochodzącą z XVI wieku (szafa została odtworzona w XX wieku) wykonany prawdopodobnie przez osoby związane z warsztatem Wita Stwosza. W nawie północnej, w późnorenesansowym ołtarzu umieszczono obraz przedstawiający Anioła Stróża z 1630, za którego autora uznaje się Krzysztofa Boguszewskiego, który był proboszczem tego kościoła w latach 1630–1635. W nawie południowej, w ołtarzu, który również pochodzi z późnego renesansu, znajduje się obraz przedstawiający Opłakiwanie Chrystusa. Malowidło powstało w połowie XVI wieku w szkole florenckiej. Na zachodniej ścianie wisi kilka portretów trumiennych oraz blach herbowych należących w dużej części do rodu Naramowickich, a pochodzących z XVII i XVIII wieku.
Wejście do kaplicy św. Antoniego zamyka kuta, żelazna krata z pierwszej połowy XVII wieku wykonana w stylu renesansowym.
Całość kościoła pokrywa pochodząca z początku XX wieku modernistyczna polichromia autorstwa Antoniego Procajłowicza, odnowiona w 1999 roku.
Krypta zasłużonych powstała w roku 1923 z inicjatywy proboszcza ks. Bogusława Kościelskiego na wzór Skałki w Krakowie. Zaczęto wówczas przenosić do kościoła prochy zasłużonych Wielkopolan.
W samym kościele, w nawie południowej znajduje się marmurowy sarkofag dłuta Marcina Rożka, w którym złożono szczątki ochrzczonego w tym kościele Karola Marcinkowskiego[4]. Natomiast w kaplicy św. Antoniego znajdują się epitafia osób spoczywających w Krypcie Zasłużonych znajdującej się pod kościołem. W krypcie spoczywają prochy:
- Józefa Wybickiego – twórcy Hymnu Polskiego
- Antoniego Kosińskiego – współtwórcy Legionów Dąbrowskiego
- płka Andrzeja Niegolewskiego – uczestnika szarży pod Somosierrą
- Heliodora Święcickiego – założyciela i pierwszego rektora Uniwersytetu Poznańskiego
- ks. Wacława Gieburowskiego – założyciela i pierwszego dyrygenta chóru katedralnego, nauczyciela Stefana Stuligrosza
- Feliksa Nowowiejskiego – kompozytora, twórcy melodii Roty
- Tadeusza Szeligowskiego – kompozytora
- Stefana Bolesława Poradowskiego – kompozytora i pedagoga
- Pawła Edmunda Strzeleckiego - podróżnika
- ks. Franciszka Bażyńskiego – proboszcza parafii św. Wojciecha, działacza oświatowego
- ks. Aleksandra Żychlińskiego - sługi Bożego, teologa
- serce gen. Jana Henryka Dąbrowskiego
- urna z ziemią z miejsca śmierci hm. Floriana Marciniaka – instruktora Związku Harcerstwa Polskiego, pierwszego naczelnika Szarych Szeregów
- urna z ziemią z miejsca śmierci generała Ignacego Prądzyńskiego - wodza naczelnego powstania listopadowego
W kaplicy św. Antoniego znajduje się także epitafium gen. Michała Sokolnickiego – dowódcy polskiej kawalerii w Bitwie pod Lipskiem (jego grób w Warszawie został zniszczony).
W podziemiach kościoła spoczywa jego proboszcz Krzysztof Boguszewski – malarz barokowy.
W mur otaczający kościół wmurowano tablice upamiętniające m.in.:
- Karola Marcinkowskiego - XIX-wiecznego lekarza i społecznika
- Emilię Sczaniecką – działaczkę społeczną, uczestniczkę powstań narodowych
- Anielę Tułodziecką – działaczkę społeczną i oświatową
- Heliodora Święcickiego
- Marię Swinarską – organizatorkę edukacji dla dziewcząt
- księdza Czesława Piotrowskiego - humanistę i pedagoga
- Henryka Kowalówkę - komendanta Okręgu Poznańskiego AK zamordowanego przez hitlerowców
W południową ścianę kościoła wmurowano tablicę ku czci Klaudyny Potockiej – działaczki społecznej i politycznej.
Inni sławni Polacy spoczywają na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan, który znajduje się przy kościele karmelitów bosych, stojącym naprzeciw kościoła św. Wojciecha.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
