Jaz św. Macieja

Jaz św. Macieja (Jaz na Tamce^[1]) – jaz położony we Wrocławiu na rzece Odra, w ramach Wrocławskiego Węzła Wodnego, w Śródmiejskim Węźle Wodnym – Górnym, noszący imię Macieja Apostoła. Jaz zachowany jest dzisiaj częściowo – istnieje część zlokalizowana na ramieniu Odry, w tzw. Odrze Południowej, natomiast część jazu, która istniała w Kanale Jazu Macieja^{[uwaga 1]}, obecnie nie istnieje, pozostały tylko ślady obudowy kanału, która stanowiła podstawę istniejącej tu części jazu (jaz kozłowo-iglicowy^[2][3]), a wcześniej – rynien roboczych zlokalizowanych tu młynów; obecnie istnieje tu Most św. Macieja^[2][3]. Jaz został wybudowany w 1900 roku^[1]. Pierwotnie był to jaz faszynowo–palowy^[2].

Jaz św. Macieja

Jaz na Tamce

Jaz św. Macieja podczas wielkiej wody 22.05.2010
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Droga wodna	Odra Południowa
Lokalizacja	na 252,0 km Odry
Stopień wodny	Piaskowy
Budowa
Lata budowy	1900
Dane techniczne
Rodzaj	zasuwa+stały (+kozłowo-iglicowy)
Długość	31,04 (+14,4) m
Różnica poziomów	0,2 m
Liczba przęseł	2
Światła przęseł	8+23,04 (+14,4)
Położenie na mapie Wrocławia Jaz św. Macieja
Położenie na mapie Polski Jaz św. Macieja
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Jaz św. Macieja
51°06′51″N 17°02′17″E
Jaz św. Macieja położony jest pomiędzy Wyspą Daliową i Tamką, nieistniejąca część jazu w miejscu Mostu św. Macieja

Historia powstania

Jaz w trakcie budowy, zdjęcie z 1900 roku

Istniejąca na Odrze Południowej część jazu, położona jest w 252,0 km biegu rzeki Odra^{[uwaga 2][4]}. Lewy przyczółek jazu leży na wyspie Tamka^{[uwaga 3]}, a prawy na Wyspie Daliowej^{[uwaga 4][5]}. Składa się z trzech przęseł, z czego dwa zlokalizowane na Odrze Południowej istnieją do dziś^[4]:

Obecnie znaczenie tego jazu jest znikome. Wynika to z faktu, iż obecny poziom piętrzenia na następnym stopniu wodnym – Śródmiejskim Węźle Wodnym – Dolnym, Mieszczańskim Stopniu Wodnym, zostało w 1959 roku zwiększone na potrzeby istniejących tam elektrowni wodnych^[2], do takiego poziomu, że Śródmiejski Węzeł Wodny – Górny znajduje się w zasięgu oddziaływania stopnia dolnego. Z tego też względu dopuszczona do żeglugi droga wodna prowadząca przez inny element tego stopnia – Śluzę Piaskową^[6] – znajduje się w zasięgu oddziaływania stopnia dolnego, spełnia w praktyce funkcję kanału wodnego, a nie śluzy wodnej, współpracującej z Jazem św. Macieja.

Przęsła jazu św. Macieja^[3][4]

przęsło	ciek	światło	rodzaj	foto
lewe[uwaga 5]	Odra Południowa	8,0 m	zamknięcie: zasuwa
prawe[uwaga 6]	Odra Południowa	23,04 m	stały
zdemontowane w 1960 roku	Kanał Jazu Macieja	14,4 m	kozłowo-iglicowy

Zobacz też

• Wrocławski Węzeł Wodny
• Stopnie wodne we Wrocławiu
• Jazy we Wrocławiu

Uwagi

1. Kanał Jazu Macieja od Odry Południowej oddzielony jest wyspą Tamka (Wyspa Świętego Macieja).
2. Wyspa Daliowa powstała z części terenu innej, większej wyspy – Wyspy Piasek; teren ten został odcięty w wyniku budowy Śluzy Piaskowej.
3. Na zachód od jazu.
4. Na wschód od jazu.
5. Zachodnia część jazu.
6. Wschodnia część jazu.

Przypisy

1. Wratislaviae Amici – Jaz na Tamce (dostęp 2010-01-04).
2. Interaktywne Muzeum Techniki – Wrocław, Śródmiejski Węzeł Wodny (dostęp 2015-11-25).
3. Maciej Wierciński, Atlas Zabytków Techniki www.nadbor.pwr.wroc.pl (dostęp 2010-01-04).
4. Zespół autorski: dr inż. kpt. ż.s. Jacek Trojanowski – kierownik pracy, dr kpt. ż.s. Krzysztof Wos, dr inż. Anna Galor, dr inż. Bogusz Wiśnicki, mgr inż. Marcin Breitsprecher, Analiza potrzeb inwestycyjnych w zakresie żeglugi śródlądowej na rzece Odrze w latach 2007–2013. bip.transport.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]., AKADEMIA MORSKA W SZCZECINIE, INSTYTUT INŻYNIERII TRANSPORTU, Zakład Żeglugi Śródlądowej i Gospodarki Wodnej, SZCZECIN 2006 (dostęp 2010-01-04).
5. Marian Kosicki, Marek Dajek: Śródmiejski Węzeł Wodny. Szlak Gondoli.. [w:] mapa [on-line]. marina.topacz.pl – Topacz Investment, 2009-04-27. [dostęp 2011-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-01)]. (pol.)..
6. Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu – Komunikat ... w sprawie udostępnienia szlaków wodnych Śródmiejskiego Węzła Wodnego Wrocławia dla ruchu Ŝeglugowego jednostek turystycznych i sportowych (dostęp 2010-01-04).

Linki zewnętrzne

• Jaz św. Macieja w Wikimapii (dostęp 2010-01-04)
• Wratislaviae Amici – Jaz na Tamce (dostęp 2010-01-04)