Loading AI tools
polski pisarz, poeta i krytyk literacki (1935–2022) Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jarosław Marek Rymkiewicz, urodzony jako Jarosław Marek Szulc (ur. 13 lipca 1935 w Warszawie, zm. 3 lutego 2022 w Milanówku[1]) – polski poeta, eseista, dramaturg i krytyk literacki, profesor nauk humanistycznych.
 Jarosław Marek Rymkiewicz (2006) | |
| Data i miejsce urodzenia |
13 lipca 1935 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
3 lutego 2022 |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
| |
 | |
| Odznaczenia | |
 | |
| Nagrody | |
|
Nagroda Literacka „Nike” | |
Syn prozaika Władysława Szulca-Rymkiewicza, pochodzenia niemieckiego[2] i lekarki Hanny z Baranowskich herbu Tuhan, pochodzenia tatarsko-niemieckiego[3]. Rodzina zmieniła nazwisko Szulc pod wpływem wojennych przeżyć w połowie lat 40. XX w. (nazwisko Rymkiewicz było przedwojennym pseudonimem literackim Władysława Szulca)[4]. Po wojnie rodzina jego osiedliła się w Łodzi.
Rodzice poety należeli do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a on należał do Związku Młodzieży Polskiej[5]. W Łodzi uczęszczał do XXI Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Prusa[6], a następnie ukończył filologię polską na Uniwersytecie Łódzkim. Był pracownikiem Instytutu Badań Literackich PAN oraz członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W 1964 r. podpisał list pisarzy polskich, protestujących przeciwko listowi 34, wyrażając „protest przeciwko uprawianej na łamach prasy zachodniej oraz na falach dywersyjnej rozgłośni radiowej Wolnej Europy, zorganizowanej kampanii, oczerniającej Polskę Ludową”[7]. W styczniu 1976 r. podpisał list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[8].
Od początku lat 80. związany z opozycją. W 1985 r. został zwolniony z PAN po wydaniu w drugim obiegu książki Rozmowy polskie latem 1983, przywrócony do pracy w 1989 r[9]. Współpracował z wydawnictwami podziemnymi oraz z emigracyjnym Instytutem Literackim w Paryżu.
W 1994 otrzymał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych. W 2010 wszedł w skład komitetu poparcia Jarosława Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich. W 2011 koncern mediowy Agora – wydawca Gazety Wyborczej – wytoczył Rymkiewiczowi proces za nazwanie jej redaktorów „duchowymi spadkobiercami Komunistycznej Partii Polski”[10]. Pochowany na cmentarzu w Milanówku[11].
Rymkiewicz przede wszystkim znany jest ze swej twórczości poetyckiej. W 1957 wydał swój pierwszy tomik wierszy Konwencje. Duże uznanie zdobył zwłaszcza tom Metafizyka z 1963 roku, a także późniejsza twórczość.
W roku 2003 otrzymał Nagrodę Literacką „Nike” (przyznawaną przez Gazetę Wyborczą i Fundację Agory) za tom poezji Zachód słońca w Milanówku, którą uznano za najlepszą polską książkę roku[12].
Jego program poetycki oparty jest na klasycyzmie rozumianym jako odwołanie się do tradycji literackiej i tworzenie na bazie odwołań do jej dorobku tak w sferze formy literackiej, jak i treści czy wątków. Jednak odwołania literackie, na jakich Jarosław Marek Rymkiewicz polega, to nie tradycyjny zestaw symboli sięgający do antyku, ale bogactwo form i charakterystyczne treści epoki baroku. Ten program poetycki wyraził on w książce Czym jest klasycyzm. Manifesty poetyckie z 1967. Zainteresowanie wątkami barokowymi przejawia się w wykorzystywaniu filozoficznych aspektów śmierci, przemijania biologicznego i przemijania w kulturze.
Drugim najbardziej znanym aspektem jego twórczości, obok poetyckiej, jest eseistyka historycznoliteracka oraz historyczna. W zbiorach esejów poświęconych historii literatury skupia się przede wszystkim na okresie polskiego romantyzmu oraz okolicznościach i szerszym tle życia i twórczości romantyków (Aleksander Fredro jest w złym humorze, Juliusz Słowacki pyta o godzinę).
Ukoronowaniem tych rozważań był pisany ponad 30 lat cykl Jak bajeczne żurawie poświęcony Adamowi Mickiewiczowi, a rozpoczęty tomem Żmut. W kolejnych książkach cyklu Rymkiewicz dzieli się wynikami swoich wieloletnich badań nad życiem i twórczością Mickiewicza, próbując rozwikłać związane z tym niejasności i tajemnice, min. młodzieńcze miłości poety, szczegóły romansu z Marylą, proces filomatów, okres emigracyjny czy mistycyzm i działalność Mickiewicza w sekcie towiańczyków. Opierając się na źródłach z epoki podważa wiele przyjętych i uznanych za fakty szczegółów.
Swoistą formą literacką są dwie encyklopedie eseistyczne poświęcone życiu i twórczości poetów (Słowacki, Leśmian), zaś w tomie Przez zwierciadło nie ucieka od rozważań biblijnych i teologicznych.
Drugim, po historii literatury, obszarem zainteresowań zawartych w książkach eseistycznych Rymkiewicza jest historia Polski. Przy czym skupia się on na przełomowych i kryzysowych momentach historii I Rzeczypospolitej (Wieszanie, Reytan, Samuel Zborowski) czy okresu zaborów (Wielki książę) oraz korzysta ze swoich doświadczeń z okresu powstania warszawskiego (Kinderszenen).
W roku 2008 jego książka o insurekcji kościuszkowskiej Wieszanie została nagrodzona Nagrodą Literacką im. Józefa Mackiewicza[13].
Rymkiewicz zajmował się także tłumaczeniem. Tłumaczył m.in. poezję anglo-amerykańską – Thomasa S. Eliota, Wallace Stevensa oraz hiszpańską – Federico García Lorca, Pedro Calderón de la Barca (imitacja Życie snem, 1969).
Jest znany również jako dramaturg (Eurydyka, Odys), tragediopisarz (Kochankowie piekła) i komediopisarz (Ułani), a także autor dwóch powieści (Rozmowy polskie latem 1983 oraz Umschlagplatz).
Grzegorz Braun poświęcił mu film dokumentalny pt. Poeta pozwany (2012)[14]. Książki o jego twórczości wydali: Adam Poprawa („Kultura i egzystencja w twórczości Jarosława Marka Rymkiewicza”, 1999), Marzena Woźniak-Łabieniec („Klasyk i metafizyka”, 2002) oraz Grzegorz Marzec („Hermeneuta i historia. Jarosław Marek Rymkiewicz w bakecie”, 2012). W 2012 r. ukazał się wybór publicystki poświęconej Rymkiewiczowi zatytułowany „Spór o Rymkiewicza” pod red. Tomasza Rowińskiego.
Stowarzyszenie Rozwoju Obywatelskiego poświęciło mu Ogólnopolski Konkurs Rymkiewiczowski (ogłoszony na początku 2012), którego finałowi towarzyszyła Konferencja Rymkiewiczowska[15].
W 2017 roku wybrane wiersze poety zostały dołączone do wykazu lektur szkolnych (dla klas VII-VIII szkoły podstawowej). Pojawiły się jednak głosy krytyczne, argumentujące, że wpis do wykazu lektur był motywowany politycznie[16]. Utwory Rymkiewicza usunięto z wykazu lektur w 2024, co także wywołało krytykę[17][18].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
