Loading AI tools
Języki kreolskie[1] – ogólne określenie niepowiązanych ze sobą języków etnicznych rozwiniętych zazwyczaj na bazie języków europejskich kolonistów (głównie angielskiego, francuskiego, portugalskiego, hiszpańskiego czy niderlandzkiego) z dużym dodatkiem elementów przejętych z języków ludności tubylczej. Większość z nich powstała w czasach sprowadzania z Afryki do Ameryki czarnych niewolników, którzy pochodząc z różnych plemion posługiwali się między sobą uproszczoną formą języka narzuconego przez kolonistów. Kształtują się jako konsekwencja niepełnego opanowania języka[2]. Według często przytaczanej propozycji są to języki pidżynowe, które przeszły proces natywizacji (zostały przyjęte przez pewną grupę ludności jako język ojczysty)[3][4], choć część lingwistów (np. Salikoko Mufwene[5]) uznaje, że do kształtowania się języków kreolskich i pidżynowych może dochodzić w różnych okolicznościach. Języki kreolskie, w odróżnieniu od pidżynów, mają dobrze rozwinięte słownictwo i strukturę gramatyczną[6].
Wzrost zainteresowania językami kreolskimi nastąpił w latach 60. XX w.; wcześniej nie były przedmiotem bliższych badań, jako języki o niższym statusie społecznym[7]. Do lat 70. XX w. powszechnie zakładano, że języki kreolskie to pidżyny, które stały się językiem ojczystym jakiejś społeczności[8]. W wąskim ujęciu socjokulturowym języki kreolskie to przede wszystkim takie języki, które powstały wskutek kontaktów Europejczyków z ludnością tubylczą, pod wpływem ekspansji krajów zachodnich. Niekiedy jednak mianem tym określa się różnego rodzaju uproszczone języki handlowe, które zostały przyjęte jako języki ojczyste (jak np. języki malajskie we wschodniej Indonezji)[9]. Zasadność odnoszenia tego terminu do wschodnioindonezyjskich odmian malajskiego, o niejasnej proweniencji historycznej, budzi wątpliwości[10]. Wyróżnia się też języki kreolskie na bazie innych języków nieeuropejskich, np. swahili, japońskiego czy języków chińskich. W szerszym ujęciu zjawisko kreolizacji języków jest prawdopodobnie częstsze niż to się zakłada w tradycyjnych teoriach lingwistycznych. Pojawiają się bowiem dyskusje na temat kreolizacji w antycznej grece, która powstała na bazie przedindoeuropejskiego substratu oraz mowy indoeuropejskich przybyszów.
Powszechnie uważana za język kreolski lingua franca nie należy do języków kreolskich, ponieważ nigdy nie istniało społeczeństwo, które uznawałoby lingua franca za swój język rodzimy. Jak pisze prof. Witold Mańczak: „Należy położyć nacisk na zasadniczą różnicę między językami kreolskimi a lingua franca: języki kreolskie są językami ojczystymi danej ludności, a lingua franca nie”[11]. Języki wykazujące pewne cechy kreolskie, ale niewywodzące się z pidżynów, określane są mianem kreoloidów[12]. Przykładem kreoloidu jest niska forma angielszczyzny singapurskiej (singlish)[13]. Językami kreolskimi zajmuje się subdyscyplina językoznawstwa – kreolingwistyka[14].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
