Izabela Jaruga-Nowacka

Izabela Walentyna Jaruga-Nowacka (ur. 23 sierpnia 1950 w Gdańsku, zm. 10 kwietnia 2010 w Smoleńsku^[2]) – polska polityczka i działaczka społeczna.

Izabela Jaruga-Nowacka

Pełne imię i nazwisko	Izabela Walentyna Jaruga-Nowacka
Data i miejsce urodzenia	23 sierpnia 1950 Gdańsk
Data i miejsce śmierci	10 kwietnia 2010 Smoleńsk
Pełnomocnik rządu do spraw równego statusu kobiet i mężczyzn
Okres	od 17 grudnia 2001 do 16 sierpnia 2004
Przynależność polityczna	Unia Pracy
Przewodniczący Unii Pracy
Okres	od 24 kwietnia 2004 do 19 kwietnia 2005
Przynależność polityczna	Unia Pracy
Poprzednik	Marek Pol
Następca	Andrzej Spychalski
Wiceprezes Rady Ministrów
Okres	od 2 maja 2004 do 31 października 2005
Przynależność polityczna	Unia Pracy / Unia Lewicy
Minister-członek Rady Ministrów
Okres	od 2 maja 2004 do 24 listopada 2004
Przynależność polityczna	Unia Pracy
Minister polityki społecznej
Okres	od 24 listopada 2004 do 31 października 2005
Przynależność polityczna	Unia Pracy / Unia Lewicy
Poprzednik	Krzysztof Pater
Następca	Krzysztof Michałkiewicz[1]
Odznaczenia

Tablica poświęcona Izabeli Jarudze-Nowackiej

Grób Izabeli Jarugi-Nowackiej na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Z wykształcenia była etnografką. Aktywność publiczną rozpoczęła w latach 80. w organizacjach feministycznych. Działała na rzecz równouprawnienia kobiet, mniejszości, a także na rzecz państwa neutralnego światopoglądowo. Była posłanką na Sejm II, IV, V i VI (1993–1997, 2001–2010) kadencji, przewodniczącą Unii Pracy i Unii Lewicy. W latach 2001–2004 była pierwszym pełnomocnikiem rządu do spraw równego statusu kobiet i mężczyzn, następnie wicepremierem w pierwszym i drugim rządzie Marka Belki, w drugim z nich była również ministrem polityki społecznej. Zginęła 10 kwietnia 2010 w katastrofie polskiego samolotu Tu-154 w Smoleńsku.

Życiorys

Wykształcenie i działalność zawodowa

Absolwentka XXVIII Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Kochanowskiego w Warszawie^[3]. Ukończyła studia etnograficzne na Uniwersytecie Warszawskim, później pracowała w Instytucie Polityki Naukowej i Szkolnictwa Wyższego (1974–1976) i Instytucie Krajów Socjalistycznych Polskiej Akademii Nauk (1976–1986).

Kariera polityczna

W okresie PRL nie należała do organizacji politycznych. Aktywność polityczną rozpoczęła od działań związanych z obroną praw człowieka, w tym szczególnie praw kobiet. Od połowy lat 80. działała w Lidze Kobiet Polskich. Przez dwie kadencje pełniła funkcję przewodniczącej zarządu głównego tej organizacji. W 1991 przystąpiła do Ruchu Demokratyczno-Społecznego, z którego listy wyborczej w tym samym roku bezskutecznie kandydowała w wyborach parlamentarnych.

W 1993 z listy Unii Pracy została posłanką na Sejm II kadencji. Pełniła funkcję wiceprzewodniczącej sejmowej Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego. Była jedną z dwóch posłanek wchodzących w skład delegacji Sejmu RP do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy. Przewodniczyła też polsko-mongolskiej grupie parlamentarnej (Mongolią zajmowała się naukowo pracując w Polskiej Akademii Nauk). W wyborach w 1997 nie uzyskała reelekcji^[4].

Do Sejmu ponownie została wybrana w 2001, uzyskała mandat w okręgu gdyńskim z listy koalicji Sojusz Lewicy Demokratycznej – Unia Pracy liczbą 23 666 głosów. Przez dwa miesiące była członkinią Komisji Kultury i Środków Przekazu. 29 listopada 2001 została sekretarzem stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w rządzie Leszka Millera, miesiąc później objęła stanowisko pełnomocnika rządu do spraw równego statusu kobiet i mężczyzn. Pracowała nad przyjęciem przez rząd w 2002 II Krajowego Programu Działań na Rzecz Kobiet.

W pierwszym i drugim rządzie Marka Belki obejmowała stanowiska ministra-członka Rady Ministrów oraz wicepremierem. Zgodnie z rozporządzeniem premiera do jej zadań należała m.in. koordynacja prac Rady Ministrów w zakresie polityki społecznej, równego statusu kobiet i mężczyzn oraz przeciwdziałania dyskryminacji, sprawowanie nadzoru nad działalnością Rządowego Centrum Studiów Strategicznych oraz pełnomocnika rządu do spraw równego statusu kobiet i mężczyzn. W listopadzie 2004 przestała być ministrem bez teki, przeszła wówczas na stanowisko ministra polityki społecznej^[5].

Z Unii Pracy odeszła w kwietniu 2005, zakładając nową partię o nazwie Unia Lewicy. Była członkinią komitetu wyborczego Włodzimierza Cimoszewicza w wyborach prezydenckich w 2005. W wyborach do Sejmu w tym samym roku po raz trzeci została posłanką, kandydując z listy Sojuszu Lewicy Demokratycznej. W październiku tegoż roku zakończyła pełnienie funkcji rządowych. W grudniu 2005 wystąpiła z Unii Lewicy, pozostając osobą bezpartyjną.

W wyborach parlamentarnych w 2007 po raz czwarty uzyskała mandat poselski, kandydując z listy koalicji Lewica i Demokraci i otrzymując 14 827 głosów. Od kwietnia 2008 zasiadała w klubie Lewica.

Zginęła 10 kwietnia 2010 w katastrofie polskiego samolotu Tu-154M w Smoleńsku w drodze na obchody 70. rocznicy zbrodni katyńskiej^[6]. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 22 kwietnia 2010 w kościele św. Karola Boromeusza. Izabela Jaruga-Nowacka została pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 176-5-5^[7])^[8][9].

Działalność i poglądy

Działała na rzecz równouprawnienia kobiet (uczestniczyła w tzw. Manifach)^[10], państwa neutralnego światopoglądowo oraz zapewnienia równych szans startu życiowego młodzieży poprzez dostępność edukacji. Deklarowała poglądy feministyczne. Wraz ze Zbigniewem Bujakiem prowadziła w 1991 akcję na rzecz referendum w sprawie karalności przerywania ciąży. Uczestniczyła w demonstracjach na rzecz praw osób LGBT.

Określała się jako „polityczka”, „ministra”, „wicepremierka”. Promowała wprowadzanie i upowszechnianie żeńskich form językowych dla nazywania tego rodzaju wysokich stanowisk politycznych^[11].

Wyniki w wyborach ogólnopolskich

Wybory	Komitet wyborczy		Organ	Okręg	Wynik
1991		Ruch Demokratyczno-Społeczny	Sejm I kadencji	nr 1	204 (0,03%)[12]
1993		Unia Pracy	Sejm II kadencji	nr 41	2642 (1,90%)[13]
1997			Sejm III kadencji	nr 11	5530 (0,97%)[4]
2001		Sojusz Lewicy Demokratycznej – Unia Pracy	Sejm IV kadencji	nr 26	23 666 (6,14%)[14]
2005		Sojusz Lewicy Demokratycznej	Sejm V kadencji		10 492 (2,84%)[15]
2007		Lewica i Demokraci	Sejm VI kadencji		14 827 (2,94%)[16]

Odznaczenia, wyróżnienia i upamiętnienie

16 kwietnia 2010 została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Odrodzenia Polski^[17].

W 2001 uhonorowana nagrodą Tęczowego Lauru^[10] (za odwagę w głoszonych poglądach i wsparcie udzielane inicjatywom służącym przełamywaniu nietolerancji i ograniczoności społeczeństwa).

W 2010 odsłonięto poświęconą jej tablicę pamiątkową na gmachu Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w Warszawie^[18]. W 2011 została założona Fundacja im. Izabeli Jarugi-Nowackiej^[19], promująca działania równościowe i przeciwdziałająca wykluczeniu. W 2017 jej imieniem nazwane zostało rondo w Słupsku^[20].

Poświęcono jej również publikację pt. Drogi równości. Izabela Jaruga-Nowacka – polityk, feministka, działaczka lewicy^[21].

Życie prywatne

Córka Nikodema i Reginy^[2]. Była żoną Jerzego Nowackiego, rektora Polsko-Japońskiej Akademii Technik Komputerowych w Warszawie. Miała dwie córki: Barbarę i Katarzynę.

Publikacje

• Izabela Jaruga-Nowacka, Alfabet Jarugi-Nowackiej, Instytut Wydawniczy „Książka i Prasa”, Warszawa 2005, ISBN 83-88353-76-4.
• Izabela Jaruga-Nowacka, Kobieca strona polityki, w: Jan Osiecki, Polaków rozmowy o polityce, Prószyński i S-ka, Warszawa 2010, ISBN 978-83-7648-469-3.