Galago senegalski[15], galago karłowaty[16] (Galago senegalensis) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny galagowatych (Galagidae). Występuje w Afryce Subsaharyjskiej. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Szybkie fakty Domena, Królestwo ...
Galago senegalski
Galago senegalensis |
É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796[1] |
|
|
Systematyka
|
Domena
|
eukarionty |
Królestwo
|
zwierzęta |
Typ |
strunowce |
Podtyp |
kręgowce |
Gromada |
ssaki |
Infragromada |
łożyskowce |
Rząd |
naczelne |
Podrząd |
lemurowe |
Rodzina |
galagowate |
Rodzaj |
galago |
Gatunek |
galago senegalski |
Synonimy |
- Lemur galago G. Cuvier, 1798[2]
- Lemur calago G. Shaw, 1800[3]
- Galago geoffroyi G. Fischer, 1806[4]
- Galago acaciarum Lesson, 1840[5]
- Otolicnus Teng Sundevall, 1843[6]
- Galago sennariensis J.E. Gray, 1863[7]
- Galago braccatus Elliot, 1907[8]
- Galago braccatus albipes Dollman, 1909[9]
- Galago dunni Dollman, 1910[10]
- Galago pupulus Elliot, 1910[11]
- Galago sotikaæ Hollister, 1920[12]
- Galago senegalensis camerounensis Monard, 1951[13]
|
|
Podgatunki |
- G. s. senegalensis É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796
- G. s. braccatus Elliot, 1907
- G. s. dunni Dollman, 1910
- G. s. sotikae Hollister, 1920
|
|
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[14] |
|
Zasięg występowania |
Kolor czerwony – możliwe sporadyczne stwierdzenia |
|
|
Zamknij
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1796 roku francuski przyrodnik Étienne Geoffroy Saint-Hilaire, nadając mu nazwę Galago senegalensis[1]. Miejsce typowe to Senegal[1][17][18]. Holotyp to zamontowana skóra i czaszka (sygnatura MNHN-ZM-2007-1547) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu[19].
G. senegalensis jako wielotypowy gatunek ma złożoną historię taksonomiczną; pierwotnie rozpoznano tylko G. senegalensis, ale później podzielono go na siedem gatunków: G. gallarum, G. moholi, G. matschiei, Paragalago granti, P. zanzibaricus, P. cocos i G. nyasae[uwaga 1]. Wszystkie taksony rozróżnia się za pomocą specyficznego dla danego gatunku nawoływania[20]. Ponieważ występuje znaczne zróżnicowanie w szeroko rozpowszechnionym G. senegalensis, może on reprezentować więcej ukrytych gatunków[20].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają cztery podgatunki[20]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:
Więcej informacji Podgatunek, Oryginalna nazwa ...
Podgatunek |
Oryginalna nazwa |
Autor i rok opisu |
Miejsce typowe |
Holotyp |
G. s. braccatus |
Galago braccatus |
Elliot, 1907 |
Rzeka Tsavo, na północ od Kilimandżaro, Kenia[21][22]. |
Dorosły osobnik o nieokreślonej płci (sygnatura BMNH 1902.11.5.1) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrany w styczniu 1902 roku przez Arthura Percivala[22]. |
G. s. dunni |
Galago dunni |
Dollman, 1910 |
Górne dorzecze Fafan, 35 mi (56 km) na wschód od Harar, Somaliland[21][23]. |
Dorosły samiec (sygnatura BMNH 1904.5.9.1) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrany 18 listopada 1903 roku przez Henry’ego Dunna[10][23]. |
G. s. sotikae |
Galago sotikæ |
Hollister, 1920 |
Rzeka Telek, Chamagel, Kenia[24][25]. |
Skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura USNM 184205) ze zbiorów Narodowego Muzeum Historii Naturalnej; okaz zebrany 22 maja 1911 roku przez Edmunda Hellera[12][25]. |
Zamknij
Etymologia
- Galago: lokalna, senegalska nazwa Galago dla galago, zaadaptowana przez Michela Adansona w XVIII wieku[26].
- senegalensis: Senegal, być może od wolof sunu gaal „nasze czółno”, wynikłe z nieporozumienia między lokalnymi ludami a wczesnymi portugalskimi odkrywcami na rzece Senegal[27].
- braccatus: łac. bracatus „w spodniach, noszenie spodni”, od bracae „bryczesy, spodnie”[28].
- dunni: Henry Nason Dunn (1864–1952), chirurg w British Army, „myśliwy” specjalizujący się w łowach na grubą zwierzynę, kolekcjoner z Sudanu, Somalilandu, Etiopii i Indii[29].
- sotikae: Sotik (obecnie Chamagel), Brytyjska Afryka Wschodnia (obecnie Kenia)[12].
Galago senegalski występuje w zależności od podgatunku[20]:
- G. senegalensis senegalensis – Senegal do wschodniego Sudanu (przez Nil Biały) i na południe do wschodniej Ugandy (region Karamoja), zachodnia Kenia (Mount Elgon) i Tanzania; dokładne granice rozmieszczenia słabo poznane.
- G. senegalensis braccatus – wyżynne regiony Kenii i północnej Tanzanii.
- G. senegalensis dunni – Erytrea, wschodnia Etiopia i być może Somalia; dokładne granice rozmieszczenia nieznane.
- G. senegalensis sotikae – Kenia, południowa Uganda i Tanzania, wzdłuż południowych wybrzeży Jeziora Wiktorii od Mwanzy do Ankole.
Długość ciała (bez ogona) 13–21 cm, długość ogona 20–30 cm; masa ciała samic 110–250 g, samców 150–300 g[30][31]. Ubarwienie srebrzyste, ogon na końcu gruby i puszysty. Duże, okrągłe, osadzone blisko siebie oczy.
Żyje w rodzinnych stadach. Prowadzi nocny tryb życia. Ciąża u samicy trwa 4 miesiące. Po tym okresie na świat przychodzi 1–2 młodych. Żywi się owocami, kwiatami, miodem, owadami, małymi gadami, myszami, pisklętami. Zamieszkuje lasy.
Głos galago przypomina płacz dziecka.
Status zagrożenia G. senegalensis według podziału na podgatunki:
Więcej informacji Podgatunek, Kategoria zagrożenia ...
Podgatunek |
Kategoria zagrożenia |
Galago senegalensis braccatus | LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[32] |
Galago senegalensis dunni | LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[33] |
Galago senegalensis senegalensis | LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[34] |
Galago senegalensis sotikae | LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[35] |
Zamknij
Gatunek jest ujęty w II załączniku konwencji waszyngtońskiej (CITES)[36].
Synonim Paragalago granti[20].
G. Dollman. New African Mammals. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 5, s. 92, 1910. (ang.).
A. Monard. Résultats de la Mission Zoologique Suisse au Cameroun. „Mémoires de l’Institut français d’Afrique Noire, Centre du Cameroun”. 1, s. 50, 1951. (fr.).
Y.A. deY.A. Jong Y.A. deY.A., T.M.T.M. Butynski T.M.T.M., M. Svensson & A.M.S.& A. Perkin M. Svensson & A.M.S.& A., Galago senegalensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-2 [dostęp 2021-07-29] (ang.).
Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 35. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 85, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Galago senegalensis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-29].
N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Galago senegalensis É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-07]. (ang.).
MNHN-ZM-2007-1547, [w:] Mammals (ZM) [online], Muséum National d’Histoire Naturelle [dostęp 2023-09-07] (fr. • ang.).
1902.11.5.1. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-07]. (ang.).
1904.5.9.1. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-07]. (ang.).
USNM 184205. [w:] Collections [on-line]. National Museum of Natural History. [dostęp 2023-09-07]. (ang.).
B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 117. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 104. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
T.M. Butynski & Y.A. deT.M.B.& Y.A. Jong T.M. Butynski & Y.A. deT.M.B.& Y.A., Galago senegalensis ssp. braccatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-2 [dostęp 2021-07-29] (ang.).
T.M. Butynski & Y.A. deT.M.B.& Y.A. Jong T.M. Butynski & Y.A. deT.M.B.& Y.A., Galago senegalensis ssp. dunni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-2 [dostęp 2021-07-29] (ang.).
Y.A. deY.A. Jong Y.A. deY.A., T.M. Butynski & M.T.M.B.& M. Svensson T.M. Butynski & M.T.M.B.& M., Galago senegalensis ssp. senegalensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-2 [dostęp 2021-07-29] (ang.).
Y.A. de Jong & T.M.Y.A.J.& T.M. Butynski Y.A. de Jong & T.M.Y.A.J.& T.M., Galago senegalensis ssp. sotikae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-2 [dostęp 2021-07-29] (ang.).
Galago senegalensis, UNEP-WCMC, CITES Secretariat [dostęp 2023-11-23] (ang.). Brak numerów stron w książce
- G.M. Allen. A checklist of African mammals. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 83, s. 1–763, 1939. (ang.).
- K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 85, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Identyfikatory zewnętrzne: