Galago senegalski

Galago senegalski^[15], galago karłowaty^[16] (Galago senegalensis) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny galagowatych (Galagidae). Występuje w Afryce Subsaharyjskiej. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Galago senegalski

Galago senegalensis
É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796[1]
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	lemurowe
Rodzina	galagowate
Rodzaj	galago
Gatunek	galago senegalski
Synonimy Lemur galago G. Cuvier, 1798[2] Lemur calago G. Shaw, 1800[3] Galago geoffroyi G. Fischer, 1806[4] Galago acaciarum Lesson, 1840[5] Otolicnus Teng Sundevall, 1843[6] Galago sennariensis J.E. Gray, 1863[7] Galago braccatus Elliot, 1907[8] Galago braccatus albipes Dollman, 1909[9] Galago dunni Dollman, 1910[10] Galago pupulus Elliot, 1910[11] Galago sotikaæ Hollister, 1920[12] Galago senegalensis camerounensis Monard, 1951[13]
Podgatunki
G. s. senegalensis É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796 G. s. braccatus Elliot, 1907 G. s. dunni Dollman, 1910 G. s. sotikae Hollister, 1920
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[14]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
Kolor czerwony – możliwe sporadyczne stwierdzenia

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1796 roku francuski przyrodnik Étienne Geoffroy Saint-Hilaire, nadając mu nazwę Galago senegalensis^[1]. Miejsce typowe to Senegal^[1][17][18]. Holotyp to zamontowana skóra i czaszka (sygnatura MNHN-ZM-2007-1547) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu^[19].

G. senegalensis jako wielotypowy gatunek ma złożoną historię taksonomiczną; pierwotnie rozpoznano tylko G. senegalensis, ale później podzielono go na siedem gatunków: G. gallarum, G. moholi, G. matschiei, Paragalago granti, P. zanzibaricus, P. cocos i G. nyasae^[a]. Wszystkie taksony rozróżnia się za pomocą specyficznego dla danego gatunku nawoływania^[20]. Ponieważ występuje znaczne zróżnicowanie w szeroko rozpowszechnionym G. senegalensis, może on reprezentować więcej ukrytych gatunków^[20].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają cztery podgatunki^[20]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek	Oryginalna nazwa	Autor i rok opisu	Miejsce typowe	Holotyp
G. s. braccatus	Galago braccatus	Elliot, 1907	Rzeka Tsavo, na północ od Kilimandżaro, Kenia[21][22].	Dorosły osobnik o nieokreślonej płci (sygnatura BMNH 1902.11.5.1) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrany w styczniu 1902 roku przez Arthura Percivala[22].
G. s. dunni	Galago dunni	Dollman, 1910	Górne dorzecze Fafan, 35 mi (56 km) na wschód od Harar, Somaliland[21][23].	Dorosły samiec (sygnatura BMNH 1904.5.9.1) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrany 18 listopada 1903 roku przez Henry’ego Dunna[10][23].
G. s. sotikae	Galago sotikæ	Hollister, 1920	Rzeka Telek, Chamagel, Kenia[24][25].	Skóra i czaszka dorosłego samca (sygnatura USNM 184205) ze zbiorów Narodowego Muzeum Historii Naturalnej; okaz zebrany 22 maja 1911 roku przez Edmunda Hellera[12][25].

Etymologia

• Galago: lokalna, senegalska nazwa Galago dla galago, zaadaptowana przez Michela Adansona w XVIII wieku^[26].
• senegalensis: Senegal, być może od wolof sunu gaal „nasze czółno”, wynikłe z nieporozumienia między lokalnymi ludami a wczesnymi portugalskimi odkrywcami na rzece Senegal^[27].
• braccatus: łac. bracatus „w spodniach, noszenie spodni”, od bracae „bryczesy, spodnie”^[28].
• dunni: Henry Nason Dunn (1864–1952), chirurg w British Army, „myśliwy” specjalizujący się w łowach na grubą zwierzynę, kolekcjoner z Sudanu, Somalilandu, Etiopii i Indii^[29].
• sotikae: Sotik (obecnie Chamagel), Brytyjska Afryka Wschodnia (obecnie Kenia)^[12].

Zasięg występowania

Galago senegalski występuje w zależności od podgatunku^[20]:

• G. senegalensis senegalensis – Senegal do wschodniego Sudanu (przez Nil Biały) i na południe do wschodniej Ugandy (region Karamoja), zachodnia Kenia (Mount Elgon) i Tanzania; dokładne granice rozmieszczenia słabo poznane.
• G. senegalensis braccatus – wyżynne regiony Kenii i północnej Tanzanii.
• G. senegalensis dunni – Erytrea, wschodnia Etiopia i być może Somalia; dokładne granice rozmieszczenia nieznane.
• G. senegalensis sotikae – Kenia, południowa Uganda i Tanzania, wzdłuż południowych wybrzeży Jeziora Wiktorii od Mwanzy do Ankole.

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 13–21 cm, długość ogona 20–30 cm; masa ciała samic 110–250 g, samców 150–300 g^[30][31]. Ubarwienie srebrzyste, ogon na końcu gruby i puszysty. Duże, okrągłe, osadzone blisko siebie oczy.

Tryb życia

Żyje w rodzinnych stadach. Prowadzi nocny tryb życia. Ciąża u samicy trwa 4 miesiące. Po tym okresie na świat przychodzi 1–2 młodych. Żywi się owocami, kwiatami, miodem, owadami, małymi gadami, myszami, pisklętami. Zamieszkuje lasy.

Głos galago przypomina płacz dziecka.

Status zagrożenia i ochrona

Status zagrożenia G. senegalensis według podziału na podgatunki:

Podgatunek	Kategoria zagrożenia
Galago senegalensis braccatus	LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[32]
Galago senegalensis dunni	LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[33]
Galago senegalensis senegalensis	LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[34]
Galago senegalensis sotikae	LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[35]

Gatunek jest ujęty w II załączniku konwencji waszyngtońskiej (CITES)^[36].

Uwagi

1. Synonim Paragalago granti^[20].