Franciszek Studziński (pułkownik)

Franciszek Studziński^[1], ps. „Kotlina”, „Radwan”, „Rawicz”, „Skawa”, „Skiba” (ur. 10 marca 1893^[2][3] w Kotlicach^[4], zm. 23 maja 1964 w Bytomiu) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Franciszek Studziński

„Kotlina”, „Radwan”, „Rawicz”, „Skawa”, „Skiba”

Franciszek Studziński
pułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia	10 marca 1893 Kotlice
Data i miejsce śmierci	23 maja 1964 Bytom
Przebieg służby
Lata służby	1914–1956
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie Armia Krajowa
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	I Brygada Legionów Polskich Polska Organizacja Wojskowa 25 Pułk Piechoty 6 Batalion Graniczny 10 Pułk Piechoty 27 Pułk Piechoty 12 Pułk Piechoty KRU Sosnowiec Okręg Tarnopol AK Obszar Lwowski AK
Stanowiska	dowódca batalionu piechoty dowódca batalionu granicznego kwatermistrz pułku zastępca dowódcy pułku komendant RU
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa II wojna światowa Kampania wrześniowa Akcja „Burza”
Odznaczenia

Życiorys

Urodził się 1o marca 1893 w Kotlicach, w rodzinie Aleksandra, nauczyciela, i Heleny z Pietrzykowskich. Ukończył gimnazjum w Krakowie. 6 sierpnia 1914 roku przystąpił do oddziałów strzeleckich, a po utworzeniu Legionów Polskich służył w 1 pułku piechoty, z którym przeszedł cały jego szlak bojowy. Uniknął internowania po kryzysie przysięgowym i następnie działał w POW, w której (od listopada 1917 roku) był komendantem Obwodu Kazimierza Wielka, a w 1918 roku – komendantem Obwodu Olkusz.

W niepodległej Polsce wstąpił do Wojska Polskiego i dostał przydział do 25 pułku piechoty. W wojnie polsko-bolszewickiej uczestniczył m.in. w zajęciu Kijowa w maju 1920 roku.

W 1923 roku pełnił obowiązki dowódcy II batalionu 25 pułku piechoty^[5]. 3 października 1924 roku został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko dowódcy 6 batalionu granicznego w Iwieńcu^[4]. 25 czerwca 1927 roku otrzymał przeniesienie z KOP do 10 pułku piechoty w Łowiczu na stanowisko kwatermistrza^[6]. 31 marca 1930 roku otrzymał przeniesienie do 2 batalionu strzelców w Tczewie na stanowisko dowódcy batalionu^[7]. Z dniem 21 czerwca 1932 roku został przeniesiony do 1 pułku strzelców podhalańskich w Nowym Sączu na stanowisko kwatermistrza^[8]. 28 czerwca 1933 roku otrzymał przeniesienie do 27 pułku piechoty w Częstochowie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku^[9]. 4 lipca 1935 roku został przeniesiony, bez prawa do należności za przeniesienie, do 12 pułku piechoty w Wadowicach na stanowisko zastępcy dowódcy pułku^[10]. W 1939 roku pełnił służbę w Komendzie Rejonu Uzupełnień Sosnowiec na stanowisku komendanta Rejonu Uzupełnień.

Walczył w kampanii wrześniowej w Grupie Operacyjnej „Stryj”^[4]. Na przełomie września i października 1939 roku przedostał się na Węgry, gdzie został internowany. Pracował w komórce przerzutowej w polskim konsulacie w Budapeszcie. Po otrzymaniu (w grudniu 1940 roku) rozkazu przedostania się do Polski, w styczniu 1941 roku został aresztowany w czasie przekraczania granicy węgierskiej. Latem 1941 roku zbiegł z obozu i w sierpniu 1941 roku dostał się do Warszawy. Od 9 grudnia 1941 roku pełnił obowiązki komendanta Okręgu Tarnopol ZWZ-AK. Liczebność żołnierzy okręgu wzrosła pod jego dowództwem z 3 tysięcy do 15 tysięcy. Po wkroczeniu Armii Czerwonej na teren województwa tarnopolskiego wydał w marcu 1944 roku rozkaz rozpoczęcia Akcji „Burza” na podległych mu terenach będących jeszcze pod okupacją niemiecką. W tym czasie udał się do Lwowa, gdzie w lipcu 1944 roku był zastępcą dowódcy Obszaru Lwowskiego gen. Władysława Filipkowskiego. Po zajęciu Lwowa przez Armię Radziecką został członkiem delegacji Komendy Obszaru, która udała się na rozmowy z gen. Michałem Rolą-Żymierskim. W nocy z 2/3 sierpnia 1944 roku cała delegacja została aresztowana, a Studziński osadzony w więzieniu w Kijowie, następnie pod Rawą Ruską i w Trzebusce. Później został internowany w obozach w Charkowie, Diagilewie k. Riazania, Wołogdzie, w lipcu 1947 roku internowany w obozie jenieckim NKWD w Griazowcu^[11] i Brześciu.

4 listopada 1947 roku wrócił do Polski i mieszkał kolejno w Szczecinie, Zawierciu, Niemodlinie, Wrocławiu i Katowicach. Pracował m.in. w spółdzielni „Ogniwo” we Wrocławiu (do 1951 roku) i jako specjalista od podatku gruntowego w Prezydium Rady Narodowej w Lublińcu, gdzie pracował jako Pełnomocnik Rządu do czerwca 1951 roku. Przeniósł się do PKO w Katowicach, a zamieszkiwał w Częstochowie. W Katowicach pracował do czerwca 1952 roku. W czerwcu 1952 roku zamieszkał we Wrocławiu. Mimo że przeprowadzona w październiku 1952 roku prowokacja Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa (propozycja przystąpienia do WiN) nie udała się, 27 grudnia 1952 roku został aresztowany i skazany w połowie 1953 roku na 7 lat więzienia. Karę złagodzono do 4 lat i 8 miesięcy pozbawienia wolności oraz utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na okres 3 lat. W więzieniu spędził 2 lata i 8 miesięcy. Resztę kary darowano w drodze łaski. Po wyjściu z więzienia żył w skrajnie trudnych warunkach^[4]. Pracował fizycznie w Garbarni „Poprad” w Łabowej, jako pracownik fizyczny i dozorca Hotelu Robotniczego w Bytomiu, jako starszy księgowy w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Transportowym Handlu Wewnętrznego nr 4 w Bytomiu, a także jako starszy inwentaryzator w Przedsiębiorstwie Państwowym „Pieczywo-Nabiał” w Bytomiu. Został pochowany na cmentarzu Mater Dolorosa w Bytomiu^[12].

Życie rodzinne

Ożenił się w 1922 roku z Albertą Wilhelminą Fiszer (Fischer). Nie miał dzieci. Po II wojnie światowej małżeństwo pozostawało w separacji.

Awanse

• sierżant – I połowa 1915
• porucznik – prawdopodobnie w 1919
• kapitan – 1920
• major – ze starszeństwem od 1 lipca 1923
• podpułkownik – ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933
• pułkownik – ze starszeństwem z dniem 11 listopada 1943

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 1922 (1921)^[13]
• Krzyż Niepodległości (4 lutego 1932)^[14]
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)^[15]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[16]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[16]

Przypisy

1. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1782, w ewidencji Wojska Polskiego figurował jako „Franciszek II Studziński”, w celu odróżnienia od innych oficerów noszących to samo imię i nazwisko.
2. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 1 czerwca 1935 roku, s. 60, sprostowano datę urodzenia z „17 października 1893” na „10 marca 1893”.
3. Mazur 2007 ↓, s. 145, autor jako datę urodzenia podał 10 października.
4. Głowiński 2009 ↓, s. 25.
5. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 197, 407.
6. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 17 z 25 czerwca 1927 roku, s. 192.
7. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 103.
8. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 414.
9. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 130.
10. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 10 z 4 lipca 1935 roku, s. 98.
11. Dariusz Rogut, Internowani oficerowie Armii Krajowej w sowieckim obozie jenieckim nr 150 w Griazowcu w latach 1947–1948, [w:] Sowiecki system obozów i więzień, Łódź 2013, s. 88.
12. Franciszek Studziński. Miłośnicy Cmentarza Mater Dolorosa w Bytomiu, 2016-02-28. [dostęp 2018-10-03].
13. Dekret Wodza Naczelnego L. 2647 z 28 lutego 1921 r. Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 11 poz. 326
14. M.P. z 1932 r. nr 29, poz. 35 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
15. M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”.
16. Na podstawie fotografii [1].

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Grzegorz Mazur: Studziński Franciszek. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 45: Strzelecki Wiesław – Stulgiński Ferdynand. Warszawa – Kraków: Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN, Polska Akademia Nauk – Polska Akademia Umiejętności, 2007, s. 145–146. ISBN 978-83-88909-54-2.
• Tomasz Głowiński: Zapomniany garnizon. Oddziały Korpusu Ochrony Pogranicza w Iwieńcu w latach 1924–1939. Wrocław: Wydawnictwo GAJT, 2009. ISBN 978-83-88178-71-9.
• Jerzy Węgierski: Armia Krajowa na Kresach południowo-wschodnich po lipcu 1944 r. W: Żołnierze wyklęci – antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 roku. Wyd. 3. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 2013, s. 19–50. ISBN 978-83-7233-077-2.
• Katarzyna Kułagowska Silva. Żeniu! Dziecino droga! Historia znajomości łączniczki AK i jej dowódcy Franciszka Studzińskiego. „Przegląd Archiwalno-Historyczny”. Tom IV, s. 71–91, 2017. Poznań. ISSN 2720-4774. [dostęp 2022-10-28].

Kontrola autorytatywna (osoba):

• VIAF: 1603153532453448820007
• PLWABN: 9810580475105606