Bitwa pod Berdyczowem (IV 1920)

Bitwa pod Berdyczowem – walki grupy gen. Anatola Kędzierskiego z sowiecką 44 Dywizją Strzelców toczone w okresie operacji kijowskiej w czasie wojny polsko-bolszewickiej.

Ten artykuł dotyczy walk pod Berdyczowem toczonych w kwietniu 1920. Zobacz też: Bitwa pod Berdyczowem – stronę ujednoznaczniającą.

Bitwa pod Berdyczowem

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	26 kwietnia 1920
Miejsce	pod Berdyczowem
Terytorium	Ukraińska Republika Ludowa
Przyczyna	wyprawa kijowska
Wynik	zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Anatol Kędzierski I.N. Dubowoj
Siły
15 Dywizja Piechoty 61 pułk piechoty 62 pułk piechoty 15 pap 44 Dywizja Strzelców
brak współrzędnych

Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921^[1] 

Sytuacja ogólna

25 kwietnia rozpoczęła się polska ofensywa na Ukrainie^[2][3]. Zgrupowane na froncie od Starej Uszycy nad Dniestrem po Prypeć trzy polskie armie uderzyły na wschód. Po stronie sowieckiej broniły się sowieckie 12 Armia Siergieja Mieżeninowa i 14 Armia Ijeronima Uborewicza posiadające w swoim składzie siedem dywizji strzelców i jedna dywizję kawalerii^[4].

Główne uderzenie wykonywała 3 Armia marsz. Józefa Piłsudskiego. Wydzieliła ona ze swoich sił grupę operacyjną gen. Edwarda Rydza-Śmigłego, która atakując po obu stronach szosy Zwiahel - Żytomierz, na froncie szerokości 60 km parła na Kijów^[5][6]. Na południe od grupy operacyjnej gen. Śmigłego działała 2 Armia gen. Antoniego Listowskiego w składzie 13. i 15 Dywizja Piechoty oraz ukraińska 6 Siczowa Dywizja Strzelców. Armia ta uderzała w ogólnym kierunku na Berdyczów i Samhorodek^[4].

Walki pod Berdyczowem

25 kwietnia zgrupowana nad Słuczem 15 Wielkopolska Dywizja Piechoty przystąpiła do natarcia. Maszerowała po obu stronach linii kolejowej Szepetówka-Połonne-Berdyczów-Koziatyn^[7]. Jej prawe skrzydło tworzyła grupa gen. Anatola Kędzierskiego w składzie 61. i 62 pułk piechoty oraz I i II dywizjon 15 pułku artylerii polowej. Grupa otrzymała zadanie działać w kierunku na Berdyczów^[8]. 26 kwietnia wielkopolskie pułki toczyły walki o Horodyszcze, Kniazin, Piątki i Michajlenki^[9][10]. Późnym popołudniem podeszły pod Berdyczów i zaatakowały dworzec kolejowy broniony przez oddziały 44 Dywizji Strzelców wzmocnione samochodem pancernym. Działania polskiej piechoty skutecznie wspierały artyleryjskie dywizjony. Opór przeciwnika szybko złamano i do wieczora opanowano całe miasto^[8].

Komunikat prasowy Sztabu Generalnego z 28 kwietnia 1920 donosił^[11]:

Ofensywa na Ukrainę rozwija się nadal pomyślnie. Nasze oddziały w szlachetnem współzawodnictwie, ścigają ogromnemi marszami nieprzyjaciela i nie dają mu czasu do zebrania sił. Malin, Korosteń, Berdyczów, Koziatyn, Chmielnik i Bar są zajęte. Zdobycz w jeńcach i materiale wojennym ogromna. W Berdyczowie, bronionym zacięcie w kilku punktach, wzięto prawie wszystkie składy i urządzenia.

Bilans walk

Walki pod Berdyczowem zakończyły się zwycięstwem Polaków. Zdobyto cztery pociągi wyładowane zapasami i sprzętem wojskowym, samochód pancerny, 16 samochodów, 40 ckm. Wzięto do niewoli kilkuset jeńców^[8]. Oswobodzono też kilkudziesięciu zakładników polskich, zabranych z Żytomierza^[10].

Przypisy

1. Przybylski 1930 ↓.
2. Odziemkowski 1998 ↓, s. 67.
3. Tym 2020 ↓, s. 13.
4. Kutrzeba 1937 ↓, s. 95.
5. Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 166.
6. Kutrzeba 1937 ↓, s. 93.
7. Wyszczelski 2009 ↓, s. 65.
8. Odziemkowski 1998 ↓, s. 28.
9. Radwański 1929 ↓, s. 8.
10. Rupniewski 1929 ↓, s. 10.
11. Pomarański 1920 ↓, s. 224.

Bibliografia

• Tadeusz Kutrzeba: Wyprawa kijowska 1920 roku. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1937.
• Stefan Pomarański: Pierwsza wojna polska (1918 – 1920). Zbiór wojennych komunikatów prasowych Sztabu Generalnego, uzupełniony komunikatami Naczelnej Komendy we Lwowie i Dowództwa Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1920.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Włodzimierz Rupniewski: Zarys historii wojennej 61-go pułku Piechoty Wielkopolskiej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Leon Radwański: Zarys historii wojennej 62-go pułku Piechoty Wielkopolskiej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Juliusz S. Tym: Operacja zaczepna Wojska Polskiego na Ukrainie (25 kwietnia – 11 maja 1920). Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej. Oddział w Szczecinie, 2020.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, „Poza granicami współczesnej Polski”. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.