Andrzej z Brzeźnicy[1] herbu Gryf, zwany Krakowczykiem (Cracoviensis)[2], Andrzej Klimontowic[3], Andrzej Klemensic[4], Andrzej I[2], Andrzej I Krakowski[5] (zm. 7 stycznia 1244[6]) – biskup płocki w latach 1239 lub 1240[7]–1244. Pochodził z rodu Gryfitów, był synem kasztelana płockiego Klemensa i bratem: kasztelana krakowskiego Klemensa z Brzeźnicy, kasztelana cieszyńskiego Jana, Wierzbięty i Świętosława[8].
Szybkie fakty Data śmierci, Okres sprawowania ...
Zamknij
Karierę duchowną być może rozpoczął już na początku lat 20. XIII wieku. Prawdopodobnie to właśnie przyszły biskup płocki pełnił w 1224 funkcję scholastyka sandomierskiego, i to on w latach 1225–1231 był kanonikiem krakowskim, a następnie w latach 1227–1229 występował w dokumentach jako proboszcz kościoła św. Michała w Krakowie. Dodatkowo w latach 1227–1232 występował w dokumentach małopolskich magister Andrzej, z którym być może można przyszłego biskupa utożsamić[9], niemniej nie można wykluczyć, że ową postacią był domniemany stryj przyszłego biskupa, również Andrzej syn Klemensa[10]. Na tamten okres (o ile uznać prawdziwość powyższych domniemań) można datować możliwą przyjaźń kanonika krakowskiego z archidiakonem sandomierskim Radulfem (występują oni wspólnie na kilku dokumentach z tego czasu)[11]. Andrzeja uznaje się za pewnego[12] lub jedynie prawdopodobnego[13] jednego z towarzyszy biskupa Iwona Odrowąża w podróży włoskiej w 1229. Według Jana Długosza, wykorzystawszy śmierć biskupa, postarał się (za wstawiennictwem Radulfa) o prowizję apostolską na biskupstwo krakowskie[14], ewentualnie po prostu był on kandydatem części kapituły krakowskiej na urząd biskupa w 1229[15]. Znów nie można jednak wykluczyć, że owym niedoszłym biskupem krakowskim był domniemany stryj przyszłego biskupa płockiego[16]. Wobec sprzeciwu Henryka I Brodatego względem tej kandydatury i zapewne przy współudziale arcybiskupa gnieźnieńskiego Wincentego z Niałka[16], papież Grzegorz IX odwołał swoją wcześniejszą nominację i zatwierdził Wisława z Kościelca na stanowisku biskupa krakowskiego. Być może przyszły biskup płocki brał udział w konsekracji arcybiskupa gnieźnieńskiego Pełki w 1232 w Łęczycy[17].
Na pewno Andrzej w latach 1234–1236 pełnił godność scholastyka kapituły krakowskiej. Wybrany biskupem w 1239 przy akceptacji Bolesława I mazowieckiego otrzymał na biskupstwo płockie prowizję papieską. Wspierał rozwój kasztelanii pułtuskiej – uzyskał od księcia mazowieckiego Bolesława I[18] dla niej różne przywileje. Był też orędownikiem misji chrystianizacyjnej w Prusach. Być może w czasie swojego pontyfikatu nadał benedyktynom kościół w Zambskach Kościelnych[19].
Biskup płocki zmarł 7 stycznia w roku 1244[6] (data roczna przyjmowana jest niekiedy z pewną dozą ostrożności[20]). Ostatnim dokumentem, w którym Andrzej był uczestnikiem dokonującej się akcji prawnej, jest dokument księcia mazowieckiego Konrada I z 4 sierpnia 1243[21]. Natomiast już z 26 stycznia 1245 pochodzi papieski dokument konfirmacyjny dla jego następcy, biskupa Piotra[22].
P. Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce. w latach 965–1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000; Pułtusk i okolice, red. M. Omilanowska, J. Sito (Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. X, z. 20), Warszawa 1999.
J. Umiński, Andrzej I, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. I, red. W. Konopczyński, Wrocław 1989, s. 102.
B. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 2006.
M.L. Wójcik, Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie – genealogia – rozsiedlenie, Wrocław 1993.
J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej: 1180–1320, Bydgoszcz – Kraków 2003.
J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej: 1180–1320, Bydgoszcz–Kraków 2003, s. 247; P. Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce. w latach 965–1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000, szpalty 8-9.
Tak P. Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce. w latach 965–1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000, s. 22* i B. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 2006, s. 386. J. Umiński, Andrzej I, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. I, red. W. Konopczyński, Wrocław 1989, s. 102, datował rozpoczęcie rządów w diecezji ostrożniej na około 1239; T. Żebrowski, Zarys dziejów diecezji płockiej, Płock 1976, s. 33, datował je z kolei na prawdopodobnie 1239.
M.L. Wójcik, Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie–genealogia–rozsiedlenie, Wrocław 1993, s. 44–45, 47; B. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 2006, s. 386.
J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej: 1180–1320, Bydgoszcz–Kraków 2003, s. 247 i przypis 180, 181; M.L. Wójcik, Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie–genealogia–rozsiedlenie, Wrocław 1993, s. 45–46.
B. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 2006, s. 256, 296, 325, 400, przyp. 10.
M.L. Wójcik, Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie–genealogia–rozsiedlenie, Wrocław 1993, s. 46–47.
J. Umiński, Andrzej I, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. I, red. W. Konopczyński, Wrocław 1989, s. 102; M.L. Wójcik, Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie–genealogia–rozsiedlenie, Wrocław 1993, s. 47–48 i przypis 49; T. Żebrowski, Zarys dziejów diecezji płockiej, Płock 1976, s. 33.
J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej: 1180–1320, Bydgoszcz–Kraków 2003, s. 247, przyp. 180.
M.L. Wójcik, Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie–genealogia–rozsiedlenie, Wrocław 1993, s. 46–47, przyp. 49.
J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej: 1180–1320, Bydgoszcz–Kraków 2003, s. 247, przyp. 181.
B. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 2006, s. 325.
J. Maciejewski, Episkopat polski doby dzielnicowej: 1180–1320, Bydgoszcz–Kraków 2003, s. 247, przyp. 180; J. Umiński, Andrzej I, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. I, red. W. Konopczyński, Wrocław 1989, s. 102; T. Żebrowski, Zarys dziejów diecezji płockiej, Płock 1976, s. 33.
Pułtusk i okolice, red. M. Omilanowska, J. Sito (Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. X, z. 20), Warszawa 1999, s. 120.
M.L. Wójcik, Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie–genealogia–rozsiedlenie, Wrocław 1993, s. 45–46 i przypis 45; J. Umiński, Andrzej I, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. I, red. W. Konopczyński, Wrocław 1989, s. 102, T. Żebrowski, Zarys dziejów diecezji płockiej, Płock 1976, s. 33.
- Maciejewski J., Episkopat polski doby dzielnicowej: 1180–1320, Bydgoszcz–Kraków 2003, ISBN 83-88385-28-3.
- Małecki A., Studya heraldyczne, t. II, Lwów 1890 (wersja elektroniczna).
- Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce. w latach 965–1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000, ISBN 83-211-1311-7.
- Pułtusk i okolice, red. M. Omilanowska, J. Sito (Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. X, z. 20), Warszawa 1999, ISBN 83-85938-38-9.
- Semkowicz A., Krytyczny rozbiór dziejów polskich Jana Długosza (do r. 1384), Kraków 1887, wersja elektroniczna.
- Umiński J., Andrzej I, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. I, red. W. Konopczyński, Wrocław 1989, ISBN 83-04-03291-0, s. 102.
- Wójcik M.L., Ród Gryfitów do końca XIII wieku. Pochodzenie–genealogia–rozsiedlenie (Historia CVII), Wrocław 1993, ISBN 83-229-0907-1, ISSN 0524-4498.
- Zientara B., Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 2006, wyd. 3, ISBN 83-7436-056-9.
- Żebrowski T., Zarys dziejów diecezji płockiej, Płock 1976.
