Loading AI tools
działaczka niepodległościowa, bojowniczka PPS, pierwsza dama Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Aleksandra Piłsudska ze Szczerbińskich (ur. 12 grudnia 1882 w Suwałkach, zm. 31 marca 1963 w Londynie) – polska działaczka niepodległościowa, służyła w Legionach Polskich, odznaczona Orderem Virtuti Militari, działaczka PPS i POW, druga żona Józefa Piłsudskiego.
przed 1931 | |
Imię i nazwisko po urodzeniu |
Aleksandra Szczerbińska |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
12 grudnia 1882 |
Data i miejsce śmierci |
31 marca 1963 |
Pierwsza dama Polski | |
Okres |
od 25 października 1921 |
Małżonek | |
Poprzedniczka | |
Następczyni | |
Małżonka premiera Rzeczypospolitej Polskiej | |
Okres |
od 25 sierpnia 1930 |
Poprzednik | |
Następca | |
Małżonka premiera Rzeczypospolitej Polskiej | |
Okres |
od 2 października 1926 |
Poprzednik | |
Następca | |
Odznaczenia | |
Jej rodzicami byli Piotr Paweł Szczerbiński (ur. 30 czerwca 1846 w Suwałkach, zm. 25 marca 1896 tamże), urzędnik magistratu, syn Michała i Anny z Dormejków, oraz Julia Jadwiga (ur. 14 kwietnia 1852, zm. 25 stycznia 1894 w Suwałkach), córka Stanisława Zahorskiego i Karoliny z Truskolaskich. Po śmierci rodziców jej wychowaniem zajęły się babka Karolina Zahorska i ciotka Maria Zahorska. W 1901 ukończyła gimnazjum w Suwałkach, po czym w latach 1901–1904 uczęszczała na kursy handlowe J. Siemiradzkiej, a ponadto studiowała na Uniwersytecie Latającym. W 1903 rozpoczęła pracę urzędniczki w fabryce wyrobów skórzanych na warszawskiej Woli.
W 1904 wstąpiła do PPS. Brała udział w wielu akcjach bojowych, w tym w akcji pod Bezdanami i w napadzie na bank Państwowy w Kijowie. W 1907 została aresztowana przez policję rosyjską w Warszawie, jednak zwolniona z braku dowodów. Następnie udała się do Kijowa. Józefa Piłsudskiego poznała w maju 1906. Przeniosła się do Lwowa, gdzie pracowała w biurze fabrycznym. Nawiązała współpracę ze Związkiem Strzeleckim oraz współtworzyła Towarzystwo Opieki nad Więźniami Politycznymi.
Po wybuchu I wojny światowej wstąpiła do Legionów Polskich i została przydzielona do oddziału wywiadowczo-kurierskiego I Brygady Legionów Polskich, była komendantką kurierek legionowych. Po rozwiązaniu oddziału działała w konspiracji na terenie okupacji pruskiej, przechowując broń i przewożąc literaturę. Działała w POW, za co została aresztowana przez Niemców w listopadzie 1915. Była internowana w obozie w Szczypiornie. Została zwolniona po akcie 5 listopada 1916. Wróciła do Warszawy, gdzie pracowała jako urzędniczka w biurze suszarni jarzyn. Od 1917 do 1918 pracowała w POW jako kurierka materiałów wybuchowych i jako wywiadowca.
7 lutego 1918 Aleksandra urodziła córkę Wandę (zm. 16 stycznia 2001), a 28 lutego 1920 drugą córkę Jadwigę (zm. 16 listopada 2014). Piłsudski nie mógł się z nią ożenić, bo jego żona Maria Piłsudska nie zgadzała się na rozwód[1][2]. Po 15 latach bliskiej znajomości ślub z Józefem Piłsudskim odbył się 25 października 1921 w Belwederze[3]. Stało się to dopiero po śmierci Marii 17 sierpnia 1921, kiedy Józef Piłsudski był Naczelnikiem Państwa.
Józef i Aleksandra Piłsudscy mieszkali w willi Milusin w podwarszawskim Sulejówku. Piłsudski spędził zimę 1930/1931 na Maderze w towarzystwie m.in. lekarki Eugenii Lewickiej, z którą łączyły go zażyłe stosunki. Aleksandra Piłsudska mocno przeżyła ten romans męża (jak twierdziła jej najbliższa przyjaciółka Janina Prystorowa „Ola jest struta, zmartwiona, na wpółprzytomna”). Po powrocie z Madery Aleksandra Piłsudska zażądała od męża zerwania wszelkich stosunków z Lewicką, co też się stało (Lewicka zaszczuta, upokorzona i załamana popełniła samobójstwo)[4].
Piłsudska prowadziła szeroką działalność honorową i społeczną. Od 1926 zasiadała w Kapitule Orderu Virtuti Militari. Po 1926 zajmowała się pozyskiwaniem finansów dla stowarzyszenia „Nasz Dom”, które prowadziło zakład dla sierot. Została honorową członkinią i przewodniczącą założonego w 1925 Stowarzyszenia „Rodzina Wojskowa” (otrzymała legitymację nr 1)[5]. W tej organizacji organizowała w Warszawie przedszkola i szkoły powszechne dla rodzin wojskowych. Do 1939 była przewodniczącą zarządu Komitetu Opieki nad Najbiedniejszymi Mieszkańcami Warszawy „Osiedle”[6]. W stowarzyszeniu „Osiedle” wspierała mieszkańców baraków dla bezdomnych w Warszawie, a w towarzystwie „Opieka” zakładała świetlice z bibliotekami dla młodzieży[7]. Działała także w Unii Obrończyń Ojczyzny, organizacji utrzymującej łączność między kombatantami pierwszej wojny światowej[8]. Współredagowała dwa tomy wspomnieniowe uczestniczek działań niepodległościowych. Do 1939 pełniła funkcję przewodniczącej głównej komisji rewizyjnej obywatelskiego Komitetu Akcji Pomocy Zimowej[9]; w tym charakterze gościła w Łodzi w pierwszych dniach maja 1939 roku[10].
Po wybuchu II wojny światowej, agresji Niemiec i agresji ZSRR na Polskę 1939 Aleksandra wraz z córkami Wandą i Jadwigą ewakuowała się do Wilna, dalej do Kowna na Litwie, a następnie, po rozpoczęciu okupacji Wilna, do Rygi, po czym odleciała rejsowym samolotem szwedzko-sowieckiego towarzystwa lotniczego[11] z Łotwy do Szwecji, a następnie samolotem specjalnym do Londynu[12]. Na emigracji brała udział w akcjach charytatywnych, wstąpiła do Ligi Niepodległości Polski i zaangażowała się w działalność Instytutu Józefa Piłsudskiego, w którym kierowała sekcją badań historycznych, upowszechniającą wiedzę o działalności kobiet na rzecz niepodległości Polski[13].
Zmarła 31 marca 1963. Została pochowana na cmentarzu North Sheen. 28 października 1992 jej prochy zostały złożone w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 6-2-29)[14].
Po jej śmierci, wiosną 1963 z inicjatywy gen. Kazimierza Sosnkowskiego powstał Fundusz Wydawniczy im. Aleksandry Piłsudskiej[15].
Uchwałą Sejmu RP IX kadencji z 22 lipca 2022 zdecydowano o ustanowieniu roku 2023 Rokiem Aleksandry Piłsudskiej[24]. Patronce roku 2023 poświęcono wydanie specjalne „Kroniki Sejmowej”[25].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.