41 Suwalski Pułk Piechoty

41 Suwalski Pułk Piechoty Marszałka Józefa Piłsudskiego (41 pp) – oddział piechoty Samoobrony Litwy i Białorusi oraz Wojska Polskiego II RP.

Ten artykuł dotyczy 41 Suwalskiego Pułku Piechoty. Zobacz też: 41 Pułk Piechoty – inne pułki piechoty z numerem 41.

41 Suwalski Pułk Piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1918
Rozformowanie	1939
Nazwa wyróżniająca	Suwalski
Patron	marszałek Józef Piłsudski
Tradycje
Święto	16 kwietnia i 18 maja
Nadanie sztandaru	1925
Rodowód	1 Pułk Strzelców Suwalskich
Dowódcy
Pierwszy	mjr Mieczysław Mackiewicz
Ostatni	ppłk Kazimierz Wyderko
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa bitwa pod Piotrkowem (4–6 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja	Zambrów, garnizon Suwałki
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	grupa płk. Rybaka (1920) 29 Dywizja Piechoty
Odznaczenia

Tereny działań bojowych pułku w latach 1919-1920

Swoje święto obchodził 16 kwietnia – w rocznicę pierwszej bitwy pod Lidą^{[uwaga 1]}.

W okresie II RP wchodził w skład 29 Dywizji Piechoty^[1]. Stacjonował w Suwałkach^[2].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rodowód swój wywodził z 1 pułku Strzelców Suwalskich formowanego w grudniu 1918 w Zambrowie, w składzie Dywizji Litewsko-Białoruskiej. Jako datę oficjalnego powstania pułku przyjmuje się dzień 19 grudnia 1918 roku, w którym to ukazał się pierwszy rozkaz organizacyjny^[3]. Tego dnia pułk składał się z majora Mieczysława Mackiewicza (dowódcy), podporucznika Klemensa Lutostańskiego (adiutanta), kilku oficerów i 16 szeregowych^[3]. Jednym z pierwszych szeregowych był Jerzy Tyszka, który pełnił funkcję szefa kancelarii, pisarza i gońca^[3]. Major Mackiewicz wydał odezwę do mieszkańców Suwalszczyzny, wzywającą do wstępowania w szeregi pułku^[3]. Jako pierwsza do Zambrowa przybyła kompania pod dowództwem porucznika Sławomira Użupisa, złożona z członków Polskiej Organizacji Wojskowej^[3].

Początkowo występował w składzie dwóch batalionów. Dopiero w sierpniu 1919 roku został uzupełniony III batalionem sformowanym z kompanii obserwacyjnych Dowództwa Obrony Kresów Suwalskich. W lipcu 1919 roku pułk został przemianowany na 41 Suwalski pułk piechoty.

W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Augustowie^[4].

Osobny artykuł: Organizacja pułku piechoty Wojska Polskiego II RP.

Walki o granice

Osobny artykuł: Walki o Lidę (1919).

W połowie lutego 1919 roku pułk wyruszył na front przeciwrosyjski w rejon Mosty – Skidel i obsadzał tereny opuszczane stopniowo przez Niemców. W pierwszych dniach marca brał udział w wypieraniu Rosjan w kierunku północnym i przeprowadził udane natarcie na Szpilki. 30 marca obsadza rubież Dźwiny i stąd rusza na Lidę. Od 16 kwietnia toczył zażarte walki o miasto. Walki kończą się zwycięstwem.

W końcu kwietnia przetransportowano pułk na północ celem obrony Wilna. Tam w krwawych walkach w rejonie Niemierzy i Ogrodnik pułk po raz wtóry zmusza przeciwnika do odwrotu na wschód. Pułk wkroczył do Wilna.

W połowie czerwca pułk otrzymał rozkaz obsadzić Suwalszczyznę. Właśnie tutaj dołączył III batalion, który do tej pory obsadzał linę demarkacyjną wzdłuż Kanału Augustowskiego aż po granicę Prus Wschodnich.

Od połowy lipca 1919 pułk brał udział w ofensywie na Mińsk.

Od końca sierpnia 1919 roku do marca 1920 roku przebywał na polsko-litewskiej linii demarkacyjnej. Po zluzowaniu został przetransportowany do Kalenkowicz i stąd wyruszył na „wyprawę kijowską”. 25 kwietnia zajął Owrucz, a 28 kwietnia ruszył w kierunku Malina i wykonał uderzenie na stację kolejową.

11 maja pułk obsadził stanowiska na przedmościach Kijowa, w rejonie Browary – Kniażyce. Tu przez wiele dni odpierał ataki Rosjan, którzy starali się wyprzeć oddziały pułku za Dniepr. Także wypad na Trebuchowo zakończył się sukcesem.

Na skutek przerwania się armii konnej Budionnego na tyły 3 Armii, oddziały polskie rozpoczęły odwrót spod Kijowa. Pułk prowadził działania opóźniające. Walczył nad Uszą, stoczył zacięty bój o Owrucz. Mimo zwycięstwa, zmuszony był cofać się dalej.

Podczas odwrotu wojsk polskich z Ukrainy, wchodzący w skład grupy płk. Jana Rybaka 41 pułk piechoty otrzymał rozkaz obsadzenia i utrzymania przez dwa dni Skorodna^[5]. 21 czerwca pułk zajął stanowiska na zachodnim brzegu Sławecznej, utrzymując na wschodnim brzegu jeden pluton do osłony dwóch mostów^[6]. Dowódca pułku wysłał na przedpole oficerski patrol rozpoznawczy w kierunku na Troszki, w celu zdobycia informacji o siłach i zamiarach nieprzyjaciela. Pojmani przez patrol jeńcy zeznali, że na Skorodno planowane jest uderzenie brygady liczącej około 2 000 żołnierzy, z dwudziestoma ckm-ami. W tym czasie 41 pp liczył około 2500 żołnierzy, a na uzbrojeniu posiadał około 50 karabinów maszynowych. Zarówno przewaga liczebna jak i taktyczna pozwoliła mjr. Ignacemu Oziewiczowi narzucić przeciwnikowi swój sposób rozegrania walki. Postanowił on pozwolić oddziałom sowieckim przeprawić się przez rzekę, aby następnie odciąć je od mostów i zniszczyć koncentrycznym uderzeniem^[7].

Rano 22 czerwca pod Skorodno podeszły patrole czołowe nieprzyjaciela. Pluton podporucznika Sakowskiego, osłaniający dostęp do mostów, opuścił stanowiska i pospiesznie wycofał się na zachodni brzeg. Zachęceni tym czerwonoarmiści z marszu przystąpili do natarcia. Gdy główne siły sowieckie przeszły przez mosty, polski oddział obejścia (10 kompania) przeszedł na tyły wojsk sowieckich i powtórnie obsadził oba mosty. Wówczas na sygnał dowódcy pułku koncentrycznie uderzyły II i III batalion. Spychani w kierunku rzeki sowieccy strzelcy weszli pod lufy wzmocnionej karabinami maszynowymi 10 kompanii^[8].

Osobny artykuł: bitwa pod Skorodnem.

22 czerwca pułk rozbił brygadę piechoty rosyjskiej, zadając jej wielkie straty i zdobywając 12 karabinów maszynowych.

W latach 1919–1920 zginęło w walkach 262 oficerów i szeregowych. Największe skupiska mogił żołnierzy pułku znajdowały się w Lidzie oraz w Borkowie i m. Rudnia Nikołajewska za Kijowem.

Za bohaterstwo w walce 42 żołnierzy odznaczono Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari, a 243 – Krzyżem Walecznych. Także sztandar jednostki został uhonorowany Krzyżem Srebrnym Orderu „Virtuti Militari” nr 2983^[9].

Mapy walk pułku

• 
• 
• 
• 
• 

Kawalerowie Orderu Virtuti Militari

Order Virtuti Militari

Osobny artykuł: Kawalerowie Virtuti Militari 1914–1921.

Żołnierze odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918-1921[10][11]
Chorągiew pułku	sierż. Franciszek Bekielewski[12]	ś.p. kpt. Wiktor Biretto
ppor. Józef Bizio	por. Czesław Cierpicki nr 4863	pchor. Stanisław Chmielewski nr 575
pchor. Ludwik Gasztowt[13]	por. Adolf Galinowski	por. Waldemar Herloff
por. Michał Hurczyn	por. Wacław Iwaszkiewicz nr 4862	mjr Stanisław Juszczacki
kpr. Piotr Komar	sierż. Michał Kowalski	plut. Franciszek Kubat nr 623
plut. Michał Kupstas	sierż. szt. Stefan Kuligowski	ppor. Bolesław Lenczowski
por. Klemens Lutostański	sierż. szt. Michał Łazarski nr 4865	por. Wacław Makatrewicz
por. Józef Maciejowski	st. szer. Michał Makarczyk	sierż. szt. Franciszek Nieczkowski[14]
plut. Antoni Morawski	kpr. Piotr Matukin	kpr. Adolf Matukin
mjr Ignacy Oziewicz	kpt. Konstanty Pereświet-Sołtan	plut. Wincenty Przybylski
st. szer. Aleksander Romalowski nr 4864[15]	plut. Marcin Rola	kpr. Józef Rozmysłowski
por. Kazimierz Rutkowski	por. Ludwik Smoleń	pchor. Witold Świda[16]
por. Wacław Wilniewczyc	por. Władysław Wiecierzyński	ppor. Edward Witliński
pchor. Franciszek Trzankowski[17]	sierż. Jan Zaleski[18]	sierż. szt. Mikołaj Zagórski
por. Edward Żórawski

Pułk w okresie pokoju

Święto 41 Suwalskiego pułku piechoty – defilada na ulicach miasta; 8 maja 1928

W okresie międzywojennym 41 pułk piechoty stacjonował w garnizonie Suwałki na terenie Okręgu Korpusu Nr III i wchodził w skład 29 Dywizji Piechoty^[19]. Kadra batalionu zapasowego 41 pp stacjonowała w Sokółce^{[20][21][uwaga 2]}

Zakwaterowanie

Osobny artykuł: Koszary Tadeusza Kościuszki w Suwałkach.

Po przejściu jednostek Wojska Polskiego na stopę pokojową pułk zajął największy kompleks koszarowy w Suwałkach. Położone w w południowej części miasta, przy szosie do Augustowa, porosyjskie koszary liczyły około 80-90 obiektów, z czego kilkanaście piętrowych budynków koszarowych oraz mniejsze - gospodarcze i funkcyjne. Od początku lat 20. XX w kompleks nazwano Koszarami im. Tadeusza Kościuszki^{[uwaga 3]}. W rejonie koszar znajdowały się: strzelnica (tzw. stara), gazownia, areszt, łaźnia i piekarnia garnizonowa^[25].
Na przełomie lat 20. i 30. XX w. rozpoczęto gruntowne remonty w większości obiektów. Skupiono się na poprawie bazy szkoleniowej, warunków socjalnych, a także estetyce budynków. Wybudowano też miejsca spacerowe, altanki, wytyczono alejki i trawniki. W 1931 pułk otrzymał 3 000 złotych na 1500 sadzonek lipy, akacji, klonu, jesionu, grabu, morwy, dębu, modrzewia, brzozy i topoli oraz na 11 000 sadzonek świerku i bukszpanu na żywopłot. W połowie lipca 1934 oddano do użytku zbudowaną przez żołnierzy bocznicę i rampę kolejową. W lipcu 1933 pionierzy pułku rozpoczęli budowę kąpieliska na Stawie „Arkadia”^[26].

Szkolenie

W szkoleniu szczególny nacisk kładziono na wyszkolenie strzeleckie, w tym na strzelanie nocne oraz na organizację systemu ognia. Na wysokim poziomie stało wyszkolenie bojowe. W szkoleniu taktycznym ćwiczono przede wszystkim działania opóźniające, marsze ubezpieczone dzienne i nocne, kończące się bojem. Rozpoczęto również intensywne szkolenie w zakresie działań obronnych. Nie spotykało się to z dobrą oceną najwyższych dowódców^[27].
Szkolenie pododdziałów pułku odbywało się także na garnizonowym placu ćwiczeń „Płociczno”^{[uwaga 4]}

Kadra zawodowa pułku uzyskiwała zróżnicowane oceny z wyszkolenia. Najlepiej oceniano przygotowanie kolejnych dowódców pułku i oficerów sztabowych. Gros ich uzyskiwało oceny dobre i bardzo dobre. Gorzej oceniano kadrę z dużym stażem, ale nieposiadającą odpowiedniego przygotowania do służby w czasie pokoju. Oficerowie młodsi, wychowankowie polskich szkół oficerskich, byli oceniani wyżej. Dość nisko oceniał umiejętności taktyczne oficerów pułku inspektor armii, gen. Stefan Dąb-Biernacki. W jego notatkach z czerwca 1934 pułk sklasyfikowano na jednym z ostatnich miejsc pod względem poziomu wyszkolenia kadry oficerskiej. W końcu lat 30. XX w. gen. dyw. Mieczysław Norwid-Neugebauer ocenił wartość kadry i oficerów jako dostateczną pod kątem stopnia wyszkolenia i wartości taktycznych, a jako przeciętną pod kątem wartości moralnych i wychowawczych^[28].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 41 pułk piechoty zaliczony został do typu II pułków piechoty (tzw. wzmocnionych). W każdym roku otrzymywał około 845 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 68 oficerów oraz 1900 podoficerów i szeregowców. Na czas wojny przewidywany był do pierwszego rzutu mobilizacyjnego. W okresie zimowym posiadał dwa bataliony starszego rocznika i batalion szkolny, w okresie letnim zaś trzy bataliony strzeleckie. Jego stany były wyższe od pułku „normalnego” (typ I) o ok. 400-700 żołnierzy^[29].

Wojna obronna 1939

Podczas wojny obronnej 1939 walczył w składzie macierzystej 29 Dywizji Piechoty w odwodowej Armii „Prusy”.

• 
• 

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939[30][31]
Stanowisko	Stopień, imię i nazwisko
Dowództwo
dowódca	ppłk Kazimierz Wyderko
I adiutant	kpt. piech. Stanisław Czupryna †1940 Charków
II adiutant	NN
oficer informacyjny	NN
oficer łączności	kpt. piech. Ignacy Lubowski
kwatermistrz	kpt. piech. Mieczysław Żukowski[uwaga 5]
oficer płatnik	NN
oficer żywnościowy	ppor. rez. Karol Stanisław Pigłosiewicz
naczelny lekarz	kpt. lek. dr Stanisław Gierałtowski
kapelan	st. kap. rez. ks. Bolesław Cieciuchowski
dowódca kompanii gospodarczej	kpt. adm. Stanisław Siedlecki
I batalion
dowódca I batalionu	mjr Edward Euzebiusz Billik
adiutant batalionu	NN
dowódca 1 kompanii strzeleckiej	mjr Edward Józef Roth
dowódca 2 kompanii strzeleckiej	kpt. Piotr Zadrowski
dowódca 3 kompanii strzeleckiej	por. Władysław Szymborski
dowódca 1 kompanii ckm	kpt. Marcin Borek
II batalion
dowódca II batalionu	mjr piech. Roman Marian Zagłoba-Kaniowski (do 10 IX)
	mjr kontr. Artemi Aroniszydze (od 11 IX)
adiutant batalionu	por. Józef Golik
dowódca plutonu łączności	ppor. piech. rez. Stefan Bielecki[uwaga 6]
dowódca 4 kompanii strzeleckiej	por. rez. Józef Sawicki
dowódca I plutonu	ppor. Wojciech Szczęsnowicz †22/23 IX 1939
dowódca 5 kompanii strzeleckiej	por. piech. Władysław Roszko[uwaga 7]
dowódca 6 kompanii strzeleckiej	kpt. Stanisław Łaganowski (do 23 IX)
	podkom. SG (ppor. piech. rez.) Stanisław Karol Stopa (od 23 IX)
dowódca 2 kompanii ckm	por. Franciszek Marian Worek
III batalion
dowódca III batalionu	mjr Kazimierz Buncler
adiutant batalionu	NN
dowódca 7 kompanii strzeleckiej	ppor. Witold Stefan Feliks Mirowski
dowódca 8 kompanii strzeleckiej	por. Zygmunt Borucki[uwaga 8]
dowódca 9 kompanii strzeleckiej	por. rez. Jan Jagłowski (do 20 IX)
	por. Jan Borkowski (od 21 IX)
dowódca 3 kompanii ckm	kpt. Stefan Sommer
pododdziały specjalne
dowódca kompanii przeciwpancernej	por. piech. Kazimierz Orłowski[uwaga 9]
dowódca II plutonu	ppor. piech. Zygmunt Sutkowski[uwaga 10]
dowódca plutonu artylerii piechoty	por. art. Teodor Albrecht[uwaga 11]
dowódca kompanii zwiadowców	NN
dowódca plutonu pionierów	kpt. piech. Antoni Józef Szypiński
dowódca plutonu przeciwgazowego	NN

Symbole pułkowe

Sztandar

Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

3 czerwca 1923 roku gen. Aleksander Osiński wręczył pułkowi chorągiew ufundowaną przez mieszkańców powiatów Suwałki i Augustów^[39]

Odznaka pułku

Odznaka pamiątkowa

Osobny artykuł: Odznaka pamiątkowa jednostki wojskowej.

Odznaka pierwotnie miała kształt owalnej tarczy, na której umieszczony był orzeł państwowy oraz wpisany numer i inicjały „41 SPP”. Jednoczęściowa – wykonana w tombaku srebrzonym i oksydowanym, bez emalii. Wymiary: 42x26 mm. Wykonanie: J. Rontensztejn – Suwałki

7 września 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin nowej odznaki pamiątkowej^[40]. Odznaka o wymiarach 45x30 mm ma kształt tarczy pokrytej granatową emalią z żółtym obramowaniem. Na tarczy umieszczony jest srebrny orzeł trzymający rozwiniętą chorągiew z wizerunkiem Krzyża Orderu Virtuti Militari. U dołu numer „41” i gałązki dębowe. Odznaka dwuczęściowa, wykonana w srebrze, emaliowana, łączona pięcioma nitami. Na rewersie próba srebra, numer i imiennik grawera „IM” – Józefa Michrowskiego z Warszawy. Autorem projektu odznaki był major Bronisław Sylwin Kencbok (1898-1940), zamordowany w Charkowie.

23 listopada 1937 roku Minister Spraw Wojskowych generał dywizji Tadeusz Kasprzycki zatwierdził nowy wzór i regulamin nowej odznaki pamiątkowej^[41]. Odznaka o wymiarach 33x33 mm ma kształt krzyża (wzorowana na odznakach pułków piechoty Legionów). Centrum odznaki stanowi okrągła tarcza z monogramem „JP”. Od tarczy odbiegają topory z cyfrą pułkową „41” i cztery wici – strzały. Odznaka oficerska, jednoczęściowa, wykonana w srebrze, oksydowana. Na rewersie próba srebra, inicjały grawera „IM” – Józefa Michrowskiego z Warszawy^[42].

Odznaka żałobna

26 czerwca 1935 roku Minister Spraw Wojskowych „w celu uczczenia i utrwalenia pamięci Marszałka Józefa Piłsudskiego w pułkach: 1 szwoleżerów, 41 i 66 piechoty, których Szefem był Zmarły Marszałek oraz dla Korpusu Kadetów Nr 1, który w tytule swoim nosi Nazwisko Marszałka Piłsudskiego – ustanowił stałą oznakę żałobną”. Oznakę stanowiła czarna obwódka, średnicy 3 mm, złożona z podwójnego czarnego sznura – jedwabnego u oficerów i podoficerów zawodowych, a bawełnianego u szeregowców i kadetów – przyszyta do krawędzi lewego naramiennika kurtki i płaszcza, i noszona stale w służbie i poza służbą do wszystkich rodzajów ubioru wojskowego^[43] (zob. Kult Józefa Piłsudskiego).

Żołnierze pułku

Rekonstrukcja przemarszu pułku przez Suwałki w 1919 roku

Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie 41 Suwalskiego Pułku Piechoty.

Dowódcy pułku^{[44][uwaga 12]}

• mjr Mieczysław Mackiewicz (19 XII 1918 – 5 X 1919)
• mjr Ignacy Oziewicz (p.o. 6 X 1919 – 12 IV 1920)
• mjr Mieczysław Mackiewicz (13 IV – 6 VIII 1920)
• mjr Stanisław Juszczacki (7 VIII – 20 IX 1920)^[46]
• mjr piech. Kazimierz Hozer (20 IX 1920 – 30 XI 1924 → Departament I MSWojsk.^[47])
• ppłk piech. Kazimierz Wyderko (p.o. XII 1924 – I 1925)
• płk piech. Konstanty Oświeciński (18 I 1925^[48] – 31 III 1927 → członek OTO)
• płk SG Zdzisław Wincenty Przyjałkowski (31 III 1927 – XI 1928)
• ppłk piech. Witold Adrian Roger Komierowski (I 1929 – VI 1930)
• ppłk dypl. piech. Jarosław Szafran (VI 1930^[49] – 1937 → dowódca piechoty dywizyjnej 1 DP Leg.)
• ppłk piech. Kazimierz Wyderko (1937 – IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku^{[uwaga 13]}

• mjr piech. Władysław Gabriel (10 VII 1922^[51][22] – 1924)
• mjr piech. Tytus Obłaza (1924^[52] – †19 XII 1926 Grodno^[53])
• ppłk piech. Witold Adrian Roger Komierowski (V 1927^[54] – I 1929 → dowódca 41 pp)
• ppłk piech. Prymus Żelichowski (IV 1929^[55] – X 1931 → dowódca 82 pp^[56])
• ppłk piech. Rafał Zieleniewski (X 1931^[57] – VI 1934 → komendant PKU Łódź Powiat^[58])
• ppłk piech. Zygmunt Walerian Juzwa (VI 1934^[59] – VII 1935 → komendant PKU Warszawa Miasto III^[60])
• ppłk piech. Erwin Alojzy Wolanek (VII 1935^[61] – VIII 1939 → dowódca 134 pp)

II zastępca (Kwatermistrz)

• mjr piech. Kazimierz Buncler (1936 – VIII 1939 → dowódca III baonu)

Obsada personalna w marcu 1939

Obsada personalna w marcu 1939[62]
Stanowisko etatowe	Stopień, imię i nazwisko	Przydział we wrześniu 1939
dowództwo i kwatermistrzostwo
dowódca pułku	ppłk piech. Kazimierz Wyderko	dowódca pułku
I zastępca dowódcy pułku	ppłk piech. Erwin Alojzy Wolanek	dowódca 134 pp
adiutant	kpt. piech. Stanisław Czupryna
starszy lekarz	kpt. lek. dr Czesław Domasik
młodszy lekarz	wakat
w dyspozycji dowódcy pułku	mjr kontr. Mikołaj Rybaczuk	w 3 pp Grupy Grodzieńskiej
II zastępca dowódcy pułku (kwatermistrz)	mjr piech. Kazimierz Buncler
oficer mobilizacyjny	kpt. piech. Ludwik Mendys	w 2 pp Grupy Grodzieńskiej
zastępca oficera mobilizacyjnego	kpt. piech. Zygmunt Niewczasiński[uwaga 14]
oficer administracyjno-materiałowy	kpt. piech. Mieczysław Żukowski
oficer gospodarczy	kpt. int. Czesław Kuchciński[uwaga 15]
oficer żywnościowy	kpt. adm. (piech.) Franciszek Mierzwa[uwaga 16]
dowódca kompanii gospodarczej i oficer taborowy	kpt. tab. Stanisław Praczyk[uwaga 17]
kapelmistrz	ppor. kplm. Augustyn Wiśniewski[uwaga 18]
I batalion
dowódca batalionu	mjr piech. Edward Euzebiusz Billik
dowódca 1 kompanii	mjr piech. Edward Józef Roth	dowódca Zakopiańskiego Batalionu ON
dowódcy plutonów	por. piech. Romuald Leleno
	por. piech. Józef Tomasz Mackiewicz	w 2 pp Grupy Grodzieńskie
	ppor. piech. Klemens Ostrowski
dowódca 2 kompanii	kpt. piech. Piotr Zadrowski
dowódcy plutonów	ppor. piech. Jan Borysewicz
	ppor. piech. Władysław Roman Sinecki
dowódca 3 kompanii	por. piech. Władysław Szymborski
dowódcy plutonów	ppor. piech. Stanisław Prus
	ppor. piech. Zygmunt Sutkowski	dowódca II plutonu kompanii ppanc.
dowódca 1 kompanii karabinów maszynowych	kpt. piech. Marcin Borek	dowódca 1 kompanii ckm
dowódcy plutonów	por. piech. Jan Borkowski
	ppor. piech. Paweł Piotr Suchomski
II batalion
dowódca batalionu	mjr piech. Stanisław II Błaszczyk
dowódca 4 kompanii	por. piech. Ferdynand Emilian Dyjankiewicz	w 1 pp Grupy Grodzieńskiej
dowódca plutonu	ppor. piech. Wojciech Szczęsnowicz
dowódca 5 kompanii	kpt. piech. Wacław Nowicki
dowódca plutonu	por. piech. Henryk Barwiński
dowódca 6 kompanii	kpt. piech. Stanisław Łaganowski
dowódcy plutonów	por. piech. Witold Sylwan Litwiniak	†1940 Charków
	por. piech. Tadeusz Ludwik Makowski
dowódca 2 kompanii karabinów maszynowych	kpt. piech. Józef Antoni Ruschar	w 3 pp Grupy Grodzieńskiej
dowódca plutonu	ppor. piech. Eugeniusz Siniewicz
III batalion
dowódca batalionu	mjr piech. Roman Marian Zagłoba-Kaniowski
dowódca 7 kompanii	kpt. piech. Stanisław Siedlecki
dowódcy plutonów	ppor. piech. Władysław Kuszel[69]
	ppor. piech. Stanisław Szabunia
dowódca 8 kompanii	por. piech. Jan Wojciech Maksymowicz
dowódcy plutonów
dowódca 9 kompanii	kpt. piech. Seweryn Wilk	w 2 pp Grupy Grodzieńskiej
dowódcy plutonów
dowódca 3 kompanii karabinów maszynowych	kpt. piech. Stefan Sommer
dowódcy plutonów
pododdziały specjalne
dowódca plutonu łączności	kpt. piech. Ignacy Lubowski[uwaga 19]	oficer łączności pułku
dowódca plutonu pionierów	kpt. piech. Antoni Józef Szypiński
dowódca plutonu artylerii piechoty	por. art. Teodor Albrecht
dowódca plutonu przeciwpancernego	por. piech. Kazimierz Orłowski
dowódca oddziału zwiadu	por. piech. Mieczysław Wojno[uwaga 20]
odkomenderowani na kurs
	kpt. piech. Stanisław Adam Martini[uwaga 21]
	kpt. adm. (piech.) Józef Kapka[uwaga 22]
	por. piech. Zygmunt Borucki	dowódca 8 kompanii strzeleckiej
	por. piech. Jan Przybyłowicz[uwaga 23]
	por. piech. Władysław Roszko	dowódca 5 kompanii strzeleckiej
	ppor. piech. Jan Kuczkowski[uwaga 24]	przeniesiony do 4 plot.[36]

Żołnierze 41 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

Osobne artykuły: zamordowani w Katyniu, w Charkowie, w Kalininie, zamordowani z Ukraińskiej Listy Katyńskiej (ULK) i z Białoruskiej Listy Katyńskiej (BLK).

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego^[76] oraz Muzeum Katyńskie^{[77][uwaga 25][uwaga 26]}.

Nazwisko i imię	stopień	zawód	miejsce pracy przed mobilizacją	zamordowany
Anton iBielan	ppor. rez.			Katyń
Wiktor Bronakowski	ppor. rez.		Uniwersytet Wileński	Charków
Jan Bryła	ppor. rez.	nauczyciel	Szkoła w Dowiatach	Charków
Aleksander Butkiewicz	ppor. rez.	ekonomista		Katyń
Bronisław Bzymek	ppor. rez.	absolwent SGH		Charków
Edward Cynkutis	ppor. rez.	urzędnik	Starostwo w Suwałkach (e)	Charków
Stanisław Czupryna[78]	kapitan	żołnierz zawodowy	I adiutant 41 pp	Charków
Górercki Czesław	ppor. rez.	nauczyciel		Charków
Jacyna Jan Edmund	ppor. rez.	nauczyciel	Szkoła w Raczkach	Charków
Jankowski Tadeusz	ppor. rez.	historyk	kier. biblioteki w Grodnie	Katyń
Jaroma Henryk	ppor. rez.			Katyń
Kołodziejski Władysław	ppor. rez.	nauczyciel	szkoła powszechna	Charków
Korytkowski Aleksander	ppor. rez.	inżynier rolnik	Urząd Ziemski w Augustowie	Charków
Kwiatek Jan	ppor. rez.			Charków
Landau Wacław	ppor. rez.			Katyń
Litwiniak Witold Sylwan[79]	por. piech.	oficer służby stałej		Charków
Marcinkiewicz Józef	por. rez.	matematyk, dr filozofii	Uniwersytet Wileński	Charków
Morze Józef	por. rez.	leśnik	Nadleśnictwo Wierśnie	Charków
Olejniczakowski Eugeniusz	kpt. rez.	prawnik	starosta w Krasnymstawie	Charków
Nocuń Stanisław	ppor. rez.	nauczyciel		Katyń
Piekielny Władysław	ppor. rez.	pracownik naukowy	Politechnika Warszawska	Katyń
Raszke Marian[80]	por. rez.	dziennikarz		Katyń
Trejgiel Włodzimierz	ppor. rez.	urzędnik		Katyń
Wrocławski Michał	ppor. rez.	nauczyciel	szkoła w Gatinice	Katyń
Paszkowski Aleksy	ppor. rez.	prawnik		Charków
Przyrowski Jan	ppor. rez.	nauczyciel	szkoła w Raczkach	BLK
Siemiński Apolinary	ppor. rez.	technik leśnik		Charków
Sokołowski Henryk	ppor. rez.	absolwent SGGW		Charków
Szymkiewicz Michał	ppor. rez.			Charków
Szypiński Antoni Józef[81]	kapitan	żołnierz zawodowy	dowódca plutonu pionierów	Charków
Świerczewski Mieczysław	ppor. rez.	inżynier leśnik	Starostwo w Tarnowie	Charków
Tumiłowicz Wacław[82]	kpt. rez.		(e)	Charków
Wilk Seweryn[83]	kapitan	żołnierz zawodowy	dowódca 9/40 pp	Charków

Upamiętnienie

W okresie III Rzeczypospolitej tradycje pułku kultywował 1 batalion zmechanizowany 29 Brygady Zmechanizowanej ze Szczecina.

• 
  Plakat z 29 Brygady Zmechanizowanej

Uwagi

1. Z uwagi na święta Wielkiej Nocy uroczystości często przenoszono na 8 maja – rocznicę zajęcia Kijowa
2. Komendantami kadry byli: mjr Michał Gaca (1923)^[22], mjr Józef I Kozioł (1928)^[23] i kpt. Włodzimierz Papiz (od III 1931)^[24][21].
3. Część kompleksu (11 budynków) zajmował 4 dywizjon artylerii konnej^[25].
4. Plac ćwiczeń „Płociczno” utworzony został na przełomie roku 1930 i 1931 na terenie przejętego w użytkowanie przez wojsko od Nadleśnictwa Suwałki Uroczyska Płociczno. Liczący około 350 ha teren w północno-wschodniej części posiadał strzelnicę, która otrzymała nazwę Strzelnica Hetmana Żółkiewskiego. Wyposażona w stanowiska, schrony i tarczociągi, umożliwiające prowadzenie strzelań bojowych do drużyny włącznie, oraz strzelań szkolno-bojowych ckm na odległość 600 m^[26].
5. Mieczysław Żukowski (ur. 8 stycznia 1895). 29 kwietnia 1933 został mianowany kapitanem ze starszeństwem z 1 stycznia 1933 i 10. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[32]. W kwietniu 1935 został przeniesiony z 33 do 41 pp^[33]. W 1938 został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi „za zasługi w służbie wojskowej”^[34]. 12 września 1939 w Garwolinie zorganizował i objął dowództwo batalionu piechoty w sile 360 karabinów, około 600 piechurów bez broni z różnych dywizji, przeważnie z rozbitego pod Jeruzalem w dniu 12 września Ośrodka Zapasowego 26 Dywizji Piechoty^[35].
6. Stefan Bielecki ur. 11 listopada 1911 w m. Bucniowa, zm. 15 sierpnia 2001) w niewoli w Oflagu II C Woldenberg^[36].
7. por. piech. Władysław Roszko ur. 8 września 1903^[37]. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli^[36].
8. Zygmunt Borucki został ciężko ranny, stracił obie nogi, przebywał w Oflagu II C Woldenberg.
9. por. piech. Kazimierz Orłowski ur. 4 marca 1909. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu II C Woldenbergu^[36].
10. Zygmunt Sutkowski (ur. 27 maja 1914 w Warszawie, zm. 22 lutego 1980) w niewoli, w Oflagu II C Woldenberg^[36]. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1937 i 254. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[38].
11. Teodor Albrecht ur. 1 kwietnia 1909 w Zamościu, w rodzinie Piotra. Na stopień porucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1935 i 108. lokatą w korpusie oficerów artylerii. Przebywał w niemieckiej niewoli, a po uwolnieniu służył w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie. W latach 1951–1957, po powrocie do kraju, był poddany kontroli operacyjnej przez funkcjonariuszy UB w Katowicach (sygn. IPN Ka 230/318).
12. Dowódca pułku kierował osobiście szkoleniem oficerów i był odpowiedzialny za gotowość bojową, całokształt wyszkolenia, służbę gospodarczą i wewnętrzną pułku^[45].
13. 13 czerwca 1922 roku Minister Spraw Wojskowych zniósł dotychczasowe stanowisko referenta wyszkolenia pułku piechoty i ustanowił etatowe stanowisko zastępcy dowódcy pułku zaszeregowanego do stopnia podpułkownika, wyznaczanego przez Ministra Spraw Wojskowych. Zakres działania zastępcy dowódcy określał dowódca pułku, przed którym był on całkowicie odpowiedzialny^[50]. W 1938 roku zmieniona została nazwa stanowiska na „I zastępca dowódcy”. W organizacji wojennej pułku nie było stanowiska zastępcy dowódcy.
14. kpt. piech. Zygmunt Niewczasiński ur. 21 lutego 1898 w Sarnowie, w powiecie łukowskim, w rodzinie Władysława i Lucyny z Barankiewiczów^[63]. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1937 i 96. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[64]. Zmarł 28 września 1971 w Londynie. Został pochowany na St. Patrick's Cemetery. Był odznaczony Medalem Niepodległości (9 listopada 1933)^[65].
15. Mjr int. Czesław Kuchciński ps. „Smok” ur. 25 marca 1897 w Suwałkach, w rodzinie Henryka i Doroty Teller (Feller)^[66]. Zastępca Komendanta 4. Rejonu w Obwodzie Praga Okręgu Warszawa AK. Odznaczony Orderem Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych (dwukrotnie) i Srebrnym Krzyżem Zasługi^[67].
16. kpt. adm. (piech.) Franciszek Mierzwa ur. 16 sierpnia 1892 we wsi Biesiadki, w rodzinie Stanisława.
17. kpt. tab. Stanisław Praczyk ur. 3 listopada 1896 we wsi Ludwinów lub Ludwinowo, w rodzinie Kaspra. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu II C Woldenberg^[36]. Zmarł 1 grudnia 1967. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Wolsztynie. Był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi^[68].
18. ppor. kplm. Augustyn Wiśniewski ur. 17 listopada 1906.
19. kpt. piech. Ignacy Lubowski ur. 24 lipca 1899 w Warszawie, w rodzinie Antoniego. Był więźniem obozu koncentracyjnego Neuengamme, w którym zmarł 3 maja 1945^[36]. Był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi^[70].
20. por. piech. Mieczysław Wojno ur. 9 kwietnia 1909 na Litwie, w rodzinie Jana. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu II C Woldenbergu^[36]. Po uwolnieniu wrócił do kraju i został zarejestrowany w jednej z wojskowych komend uzupełnień^[71].
21. kpt. piech. Stanisław Adam Martini ur. 11 grudnia 1899 w Rzeczycy Długiej, w ówczesnym powiecie tarnobrzeskim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Dyonizego. Po II wojnie światowej został zarejestrowany w jednej w rejonowych komend uzupełnień^[72]. 23 sierpnia 1944 w Lublinie został zatrzymany. Przebywał w obozach: Riazań, Czerepowiec, Griazowiec, Bogorodskoje i Brześć. 3 listopada 1947 repatriowany do Polski. Był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi^[73].
22. kpt. adm. (piech.) Józef Kapka ur. 13 marca 1897. Był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi^[74]. W 1940 w dowództwie 3 Pułku Grenadierów Śląskich.
23. por. piech. Jan Przybyłowicz ur. 16 stycznia 1909^[75] w Libuszy, w rodzinie Józefa. W czasie kampanii wrześniowej w 29 DP. Dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu VII A Murnau i Oflagu II C Woldenberg^[36].
24. ppor. piech. Jan Kuczkowski ur. 1 czerwca 1914^[75] w Jankowie Zaleśnym. W niemieckiej niewoli^[36].
25. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939.
26. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940.

Przypisy

1. Satora 1990 ↓, s. 91.
2. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 79.
3. Jednodniówka 1923 ↓, s. 5.
4. Odziemkowski 2010 ↓, s. 226.
5. Smoleń 1929 ↓, s. 30.
6. Odziemkowski 2004 ↓, s. 379.
7. Odziemkowski 2004 ↓, s. 379-380.
8. Smoleń 1929 ↓, s. 31.
9. Dekret Wodza Naczelnego L. 3394 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 41, s. 1606)
10. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, nr 41 z 6 grudnia 1921 roku, s. 1607-1608.
11. Smoleń 1929 ↓, s. 45.
12. Smoleń 1929 ↓, s. 45 tu jako Biekielewski.
13. Smoleń 1929 ↓, s. 45 tu jako Gosztowt.
14. Smoleń 1929 ↓, s. 45 tu jako Mieczkowski.
15. Smoleń 1929 ↓, s. 45 tu jako Romatowski.
16. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 68, 604.
17. Smoleń 1929 ↓, s. 45 tu jako Franciszek Jerzy Frankowski.
18. Smoleń 1929 ↓, s. 45 tu jako Zalewski.
19. Almanach 1923 ↓, s. 51.
20. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 247.
21. Skłodowski 2021 ↓, s. 189.
22. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 245.
23. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 57.
24. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 26 marca 1931, s. 94.
25. Bieliński 2018 ↓, s. 19.
26. Bieliński 2018 ↓, s. 20.
27. Bieliński 2018 ↓, s. 27.
28. Bieliński 2018 ↓, s. 26.
29. Jagiełło 2007 ↓, s. 63-65.
30. Bieliński 2018 ↓, s. 30.
31. Głowacki 1985 ↓, s. 298-299, 321.
32. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 29 kwietnia 1933 roku, s. 115.
33. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 18 kwietnia 1935 roku, s. 41.
34. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 listopada 1938 roku, s. 34.
35. Głowacki 1985 ↓, s. 185.
36. Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2024-06-12].
37. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 79.
38. Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 62.
39. Satora 1990 ↓, s. 90-91.
40. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 24 z 7 września 1926 roku, poz. 240.
41. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 15 z 23 listopada 1937 roku, poz. 175.
42. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 79-82.
43. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 1 z 26 czerwca 1935 roku, poz. 5.
44. Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
45. Almanach 1923 ↓, s. 49.
46. "Księga chwały piechoty" (metryka 41 pp)
47. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 132 z 20 grudnia 1924 roku, s. 749.
48. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 18 stycznia 1925 roku, s. 26.
49. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930 roku, s. 206.
50. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 24 z 13 czerwca 1922 roku, poz. 357.
51. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 22 lipca 1922 roku, s. 544.
52. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 227, 345.
53. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 4 lutego 1927 roku, s. 36.
54. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 maja 1927 roku, s. 127.
55. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 120.
56. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 23 października 1931 roku, s. 326.
57. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 23 października 1931 roku, s. 338.
58. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 159.
59. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 160.
60. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 sierpnia 1935 roku, s. 97.
61. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 4 lipca 1935 roku, s. 95.
62. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 597–598.
63. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-12-16]..
64. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 53.
65. M.P. z 1933 r. nr 258, poz. 276.
66. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-12-16]..
67. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 339.
68. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 278.
69. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 108, ur. 10 listopada 1904.
70. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 56.
71. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-12-21]..
72. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-12-18]..
73. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 42.
74. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 313.
75. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 112.
76. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
77. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
78. Księgi Cmentarne – wpis 4901.
79. Księgi Cmentarne – wpis 6210.
80. Księgi Cmentarne – wpis 3080.
81. Księgi Cmentarne – wpis 7643.
82. Księgi Cmentarne – wpis 14058.
83. Księgi Cmentarne – wpis 14212.

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Ilustrowana jednodniówka 41 Suwalskiego pułku piechoty. Wydana w dniu wręczenia sztandaru 3 czerwca 1923. Henryk Gorgoń (red.). Suwałki: 1923.
• Piotr Bieliński: 29 Dywizja Piechoty. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2018, seria: Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-794-5621-5.
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Ludwik Głowacki: Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-07109-8.
• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk., Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-21111041.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
• Krzysztof Skłodowski: Garnizon Suwałki w latach 1921–1939. Warszawa: IPN, Muzeum Okręgowe w Suwałkach, 2021. ISBN 978-83-8229-322-7.
• Ludwik Smoleń: Zarys historji wojennej 41-go suwalskiego pułku piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.

Linki zewnętrzne

• Krzysztof Skłodowski: Mogiła w Leszczewku. Kwartalnik Wigierskiego Parku Narodowego. [dostęp 2024-07-05].