ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਅੰਦੋਲਨ
From Wikipedia, the free encyclopedia
ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਅੰਦੋਲਨ ਇੱਕ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਉਲੀਕਿਆ ਗਿਆ ਸਿਆਸੀ ਅੰਦੋਲਨ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ (ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਿੱਖਾਂ) ਦੁਆਰਾ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ, ਜਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[1]
ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਲਹਿਰ | |||
---|---|---|---|
ਤਾਰੀਖ | 15 ਅਗਸਤ 1947 (1947-08-15) - 1 ਨਵੰਬਰ 1966 (1966-11-01) | ||
ਸਥਾਨ | ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ | ||
ਟੀਚੇ | ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦੇ ਨਾਲ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ | ||
ਢੰਗ | ਰੋਸ ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ, ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ, ਆਮ ਹੜਤਾਲ | ||
ਨਤੀਜਾ | 1 ਨਵੰਬਰ 1966 ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਬਹੁਗਿਣਤੀ, ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ੀ ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦਾ ਗਠਨ। ਹਿੰਦੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੀ ਹਿੰਦੂ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਦਾ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਥਾਨ | ||
ਅੰਦਰੂਨੀ ਲੜਾਈ ਦੀਆਂ ਧਿਰਾਂ | |||
ਮੋਹਰੀ ਹਸਤੀਆਂ | |||
| |||
ਹਾਦਸੇ | |||
ਮੌਤਾਂ | ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ 43 ਮੌਤਾਂ (ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਅਨੁਸਾਰ) | ||
ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ | 57,129 ਸਿੱਖ (ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਰਿਕਾਰਡ) | ||
ਅਹਿੰਸਕ ਨਾਗਰਿਕ ਅਧਿਕਾਰ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਅਧਿਕਾਰ ਸਿਆਸੀ ਅੰਦੋਲਨ |
ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦਾ ਗਠਨ ਹੋਇਆ। ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜ ਅਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਪਹਾੜੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉੱਤਰੀ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਜੀਂਦ, ਕਰਨਾਲ, ਅੰਬਾਲਾ, ਫਤਿਹਾਬਾਦ ਅਤੇ ਸਿਰਸਾ ਵਰਗੀਆਂ ਸਿੱਖ ਵਸੋਂ ਵਾਲੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ, ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਸ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਵਾਅਦੇ ਤੋਂ ਮੁੱਕਰਨਾ ਸਮਝਿਆ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਯੂਨੀਅਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦੇ ਬਦਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।[2][3]