dialècte central de l'occitan From Wikipedia, the free encyclopedia
Lo lengadocian es un dialècte occitan parlat sus una granda part del Lengadòc istoric (fòra Velai, lo nòrd de Vivarés e la region de Nimes), una part de Guiana (Roergue, Carcin e qualques parçans d'Agenés e de Peiregòrd) e tanben dins lo sud-oèst d'Auvèrnha. Lo nimesenc, generalament considerat coma una varietat del provençal rodanenc, es en realitat una varietat ibrida, lengadociana a l'origina de transicion amb l'ensems provençal.
Lengadocian | |
Parlat en | França |
---|---|
Classificacion lingüistica | |
Lengas indoeuropèas | |
Estatut de conservacion | |
EXExtinct (Atudat) CRCritically endangered (En dangièr critic)
SESeverely endangered (En dangièr sevèr)
DEDevinitely endangered (En dangièr definitiu)
VUVulnerable (Vulnerable)
NENot Endangered (Non en dangièr) Classada coma lenga grèvament menaçada (SE) per l'Atlàs de las lengas menaçadas dins lo mond | |
Còdis lingüistics | |
ISO 639-3 | lnc |
Glottolog | lang1309 |
Linguasphere | 51-AAA-gb |
Linguist List | oci-lnc |
UNESCO | 375 |
IETF | oc-lengadoc |
Endangered | 3391 |
Mòstra | |
Article primièr de la Declaracion dels Dreches Umans. Totes los èssers umans naisson liures e egals en dignitat e en dreches. Son dotats de rason e de consciéncia e se devon comportar los unes amb los autres dins un esperit de fraternitat. | |
Mapa | |
Sas caracteristicas màgers son, se se pren pas en compte mantun parlar periferic:
Aquelas caracteristicas son pas jamai exclusivas e son partejadas amb un o mantun dialècte, çò que ne fa un dialècte a l'encòp central e conservador. Es per aquò que d'unes vòlon far l'estandardizacion de l'occitan (occitan larg) a partir d'aqueste dialècte. Domergue Sumien, dins sa tèsi de novembre de 2004, prepausa una estandardizacion pluricentrica que concernís pas solament lo lengadocian mas cada grand dialècte de l'occitan, dins lo respècte dels divèrses centres de l'espaci occitan.
Aquesta classificacion dels sosdialèctes del lengadocian es la de Loís Alibèrt amb d'ajustaments (bas-vivarés e sarladés). D'autras classificacions son possiblas: per exemple los parlars d'Agen a Besièrs se semblan, forman un sotadialècte "bastard", mas amb una certana omogeneïtat. Constituisson una benda dialectala entremitan del gascon, del lengadocian meridional, del lengadocian septentrional e del lengadocian oriental[1].
Las varietats meridionalas e l'agenés forman, amb lo gascon, lo diasistèma aquitano-pirenenc.
En seguida avètz una descripcion detalhada de la fonologia del lengadocian en general, e mai regionalament.
Remarcas:
Remarcas:
Bilabialas sordas | Bilabialas sonòras | labiodentalas sordas | Labiodentalas sonòras | Dentalas sordas | dentalas sonòras | Alveolaras sordas | Alveolaras sonòras | Pòstalveolaras sordas | Pòst-alveolaras sonòras | Palatalas sonòras | Labiopalatalas sonòras | Velaras sordas | Velaras sonòras | Labiodentalas sordas | Labiovelaras sonòras | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Nasalas | [m] m, n, -nh | [ɱ] n, m, -nh | [n̪] n, -nh, m | [n] n, -nh, m | [ɲ] nh | [ŋ] n, -nh, m | ||||||||||
Oclusivas | [p] p,-b | [b] b | [t̪] t,-d | [d̪] d | [k] c,-g,(k) | g | [kʷ] qü | [gʷ] gü | ||||||||
Africadas | [ts] tz, e las seqüenças [k+s] e [p+s] | [tʃ] ch, tg/tj, -g | [dʒ] j, g | |||||||||||||
Fricativas | [β] b | [f] f | [ð] d | [s] s, c, ç | [z] s, z | [ʃ] sh | [ɣ] g | [ɣʷ] gü | ||||||||
Aproximanta | [j] i, (y) | [ɥ] u,ü | [w] o, u | |||||||||||||
Vibrantas | [r] r, rr | |||||||||||||||
Batudas | [ɾ] r | |||||||||||||||
Lateralas | [l̪] l, -lh | [l] l, -lh | [ʎ] lh |
Remarcas:
En lengadocian, se fa pro sovent una assimilacion consonantica. Aquesta assimilacion consonantica seguís las règlas seguentas:
Modèls: Parlar, Finir, Batre
AR | IR | ER, RE, E | |
---|---|---|---|
1èra | -i (en general)/ -e (èst e nord èst) | -issi (general) / -isse (Nòrd e Nòrd-èst) | -i / -e (èst e nòrd-èst) |
2nda | -as (prononciat [es] dins los parlars de l'èst) | -isses | -es |
3ena | -a | -ís | |
4ena | -am | -issèm | -èm |
5ena | -atz | -issètz | -ètz |
6ena | -an (prononciat [u] dins lo nòrd) | -isson (prononciat [ɔwn] dins lo besierenc) / -issen (tolosan e foissenc) | -on (prononciat [ɔwn] dins lo besierenc] / -en (tolosan e foissenc) |
AR | IR | ER, RE, E | |
---|---|---|---|
1èra | -avi (general)/ -ave (nòrd-èst e èst)/ -ava (rare) | -issiái/ -issiá | -iái/-iá |
2nda | -avas (prononciat ['aβes] dins l'èst) | -issiás | -iás |
3ena | -ava | -issiá | -iá |
4ena | -àvem/ -àvam (al sud)/ -aviam (Cevena, Gavaudan e orlhagués) | -issiam | -iam |
5ena | -àvetz/ -àvatz (al sud)/ -aviatz (Cevena, Gavaudan e orlhagués) | -issiatz | -iatz |
6ena | -avan (prononciat ['aβu] dins lo nòrd) | -issián | -ián |
AR | IR | ER, RE, E | |
---|---|---|---|
1èra | èri/ ère (èst e nòrd-èst)/ ègui (foissenc e donasanés) | iguèri/ iguère (èst e nòrd-èst)/ iguègui (foissenc e donasanés) | èri/ ère (èst e nòrd-èst)/ ègui (foissenc e donasanés) |
2nda | ères/ ègues (foissenc e donasanés) | iguères/ iguègues (foissenc e donasanés) | ères/ ègues (foissenc e donasanés) |
3ena | èt/ èc (al sud) | iguèt/ iguèc (al sud) | èt/ èc (al sud) |
4ena | èrem/ eriam (Cevena, Gavaudan, orlhagués)/ èguem (foissenc e donasanés) | iguèrem/ igueriam (Cevena, Gavaudan, orlhagués)/ iguèguem (foissenc e donasanés) | èrem/ eriam (Cevena, Gavaudan, orlhagués)/ èguem (foissenc e donasanés) |
5ena | èretz/ eriatz (Cevena, Gavaudan, orlhagués)/ èguetz (foissenc e donasanés) | iguèretz/ igueriatz (Cevena, Gavaudan, orlhagués)/ iguèguetz (foissenc e donasanés) | èretz/ eriatz (Cevena, Gavaudan, orlhagués)/ èguetz (foissenc e donasanés) |
6ena | èron/ èguen (foissenc e donasanés) | iguèron/ iguèguen (foissenc e donasanés) | èron/ èguen (foissenc e donasanés) |
Se seguís lo sistèma general occitan.
Per las oras exactas:
- 5h00 : Son cinc oras (del matin, de l'après-miègjorn); mas: 1h00, 13h00: Es una ora (del matin, de l'après-miègjorn).
Per las fraccions d’òra:
- entre Xh01 e Xh29: es/son X (ora(s)) (passada(s) de/d') + nombre de minutas [ex: 17h20: Son cinc oras (passadas de/e) vint (de l'après-miègjorn).
- Xh15: es/son X ora(s) (passada(s) d'/e) un quart.
- Xh30: es/son X (oras) e mièja.
- entre Xh31 e Xh59: es/son X+1 oras mens/manca + nombre de minutas [ex: 10h50: Son onze oras mens/manca dètz (del matin).
- Xh45: es/son X+1 oras mens/manca un quart.
Per demandar l'ora:
Quina/Quana ora es?, Quant es d'ora?
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.