sosdialècte lengadocian From Wikipedia, the free encyclopedia
Lo sosdialècte orlhagués o carladesenc[1] es una varianta septentrionala del lengadocian. Es parlada en Auvèrnhe e en Lengadòc dins un airal correspondent a l'ancian Carladés, çò es lo sud-oèst de Cantal (Castanhau, Carladés e ancian canton de Pèirafòrt)[1] e le nòrd del departament d'Avairon (Lo Mur de Barrés).
Lo carladesenc designa tradicionalament lo sosdialècte parlat dins l'ancian vescomtat de Carlat o Carladés. Aquesta denominacion a tendéncia a èsser remplaçada per la d'orlhagués. Correspond a l'Arrondiment d'Orlhac[2]. Fa partida del Lengadocian mas presenta un substrat auvernhat que segon Piare Bonaud demostra lo cambi de polarizacion d'aquesta zòna passada durant l'Edat Mejana de l'Auvèrnhe al Lengadòc, amb de consequéncias sus la lenga que passèt del dialècte auvernhat a un lengadocian marcat per la lenga anteriora[2]. Piare Bonaud inclutz aquel espaci dins un creissant meridional que fa de transicion entre l'auvernhat e la lenga d'òc meridionala[3].
Diferent de l'Auvernhat, lo carladesenc es vengut una varietat septentrionala del lengadocian, se distinguís donc tanben dels autres sosdialèctes cantalencs, que son de varietats de l'auvernhat. N'es un exemple lo santfloran (region de Sant Flor) que s'apròcha del sosdialècte brivadés (region de Briude) e del mauriagués (region de Mauriac) que malgrat que siá d'auvernhat, possedís qualques traits similars al lemosin[4]. Lo sosdialècte carladesenc es al contrari tras que prèp del roergàs, qu'es tanben dins lo domeni lingüistic del lengadocian.
Lo lingüista Albert Dauzat atrai l'atencion sus l'existéncia de dos espacis lingüistics del Cantal, l'un septentrional que relèva de l'auvernhat e lo segond, meridional, lenga dels felibres, varianta del lengadocian septentrional, quand nòta: "En Auvergne, il faut voir la physionomie du paysan à qui on récite des vers de Vermenouze, et son ahurissement devant l'orchestration trop savante de son idiome, dont il ne reconnaît plus la simple et primitive mélodie" [...] "Vermenouze ne peut être goûté que dans l'arrondissement d'Aurillac et ses confins"[5].
En 1894, Arsèni Vermenosa (1850-1910) publica lo manifèst félibrenc que fonda en l'Escòla Auvernhata (Escolo oubernhato)[6], amb Marcellin Boule (1861-1942), Eugèni Lintilhac (1854-1920) e lo canonge Courchinoux, futur director del jornal orlhagués La Croix du Cantal. L'an seguent, en 1895, s'organisan de felibrejadas a Vic de Cera, las solas jamais tengudas en Auvèrnhe. L'Escòla Auvernhata a fait pausar de placas en marbre blanc amb lor nom escrit en letras d'aur per senhalar los lòcs ont visquèron Pierre de Vic, a Vic de Cera, Auguste Bancharel (1832-1889), a Relhac.
Lor revista La Cabreta (Lo Cobreto), donarà naissença a La Veillée d'Auvergne (1909-1914), fondada en 1908 al cafè l'Athénée Saint-Germain, per lo Duc de La Salle de Rochemaure (1856-1915), Augustin de Riberolles (1878-1959), Maurice Prax (1880-1902), Eugène de Ribier (1867-1944), Pierre de Nolhac (1859-1936), Raymond Tarbournel (1872-1914/18), Arsèni Vermenosa, Charles de Pomairols (1843-1916)[7].
L'ortografia adoptada per aquel movement, format per mants universitaris e sabents distinguits, seguissiá de prèp la de las ancianas cartas e actes notarials.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.