1913

1913 (romartal MCMXIII) var eit normalår som byrja på ein onsdag i den gregorianske kalenderen og eit normalår som byrja på ein tysdag i den julianske kalenderen.

Filmplakat for Fantômas, ein fransk film frå 1913.

Slaget ved Kilkis under Den andre balkankrigen.

< 1913 >

1911 | 1912 | 1913 | 1914 | 1915

Vitskap i 1913

Kategoriar 1913 1913 etter land 1913 etter verdsdel Døde i 1913 Fødde i 1913 Hendingar i 1913 Katastrofar i 1913 Konfliktar i 1913 Kultur i 1913 Nedleggingar i 1913 Politikk i 1913 Samferdsle i 1913 Skip frå 1913 Skipingar i 1913 Vitskap i 1913

1913 i andre kalendrar Gregoriansk kalender 1913 MCMXIII Ab urbe condita 2666 Armensk kalender 1362 ԹՎ ՌՅԿԲ Kinesisk kalender 4609 – 4610 ?子 – 癸丑 Etiopisk kalender 1905 – 1906 Jødisk kalender 5673 – 5674 Iransk kalender 1291 – 1292 Islamsk kalender 1331 – 1332 Hindukalendrar - Vikram Samvat 1968 – 1969 - Shaka Samvat 1835 – 1836 - Kali Yuga 5014 – 5015

Hendingar

Utlandet

• 1. januar: British Board of Film Censors byrja arbeidet sitt med å klassifisera og sensurera filmar.
• 13. januar: Militsgruppa Ulster Volunteer Force blei formelt skipa som ein reaksjon mot arbeidet for irsk sjølvstyre.
• 1. februar: Grand Central Terminal i New York opna etter ombygging som verdas største jernabanestasjon.
• 22. februar: Den meksikanske revolusjonen. President Francisco I. Madero og visepresident José María Pino Suárez blei drepne i eit attentat. General Victoriano Huerta tok over som leiar.
• 4. mars: Woodrow Wilson blei ny president i USA etter William Howard Taft.
• 18. mars: Kong Georg I av Hellas vart skoten av ein makedonsk anarkist i eit attentat i Saloniki. Sonen Konstantin vart ny konge.
• 3. mai: Premieren til Raja Harishchandra, den første indiske langfilmen, markerte byrjinga på indisk filmindustri.
• 29. mai: Vårofferet av Igor Stravinskij hadde premiere ved Théâtre des Champs-Élysées i Paris. Det modernistiske stykket forårsaka opptøyar.
• 30. mai: Den første balkankrigen blei avslutta då ein fredsavtale vart underteikna i London.
• 1. juni: Hellas og Serbia inngjekk ein allianse som skulle vara ved til 1924. Alliansen la grunnen for Den andre balkankrigen.
• 24. juni: Joseph Cook blei statsminister i Australia.
• 29. juni: Den andre balkankrigen braut ut då Bulgaria gjekk til åtak på sine tidlegare allierte Serbia og Hellas.
• 4. juni: Røysterett for kvinner. Emily Davison, ei britisk suffragette, sprang ut framfor kongen sin hest under Epsom Derby. Ho døydde av skadane 4 dagar seinare.
• 10. august: Makedonia blei delt som følgje av Den andre balkankrigen.
• 13. august: Harry Brearley i Sheffield fann opp rustfritt stål.

Det første kryssordet.

• 23. august: Den lille havfrue-statuen blei avduka i København i Danmark.
• 14. oktober: Ein eksplosjon ved Universal Colliery i Senghenydd i Sør-Wales drap 439 gruvearbeidarar.
• 31. oktober: Lincoln Highway, den første bilvegen gjennom heile USA, blei formelt opna.
• 6. november: Mohandas Gandhi blei arrestert då han leia ein marsj av indiske gruvearbeidarar i Sør-Afrika.
• 21. desember: Arthur Wynne publiserte eit «word-cross», det første kryssordet, i New York World.
• 30. desember: Italia sende Mona Lisa tilbake til Frankrike. Måleriet var blitt stole to år tidlegare av Vincenzo Perugia, ein italiensk nasjonalist.

• Ny jordlov i Sør-Afrika (Natives Land Act) reserverte ca. 80 % av jorda til kvite.

Noreg

• De Conservative Foreningers Centralstyre endra namn til Høire.
• Røysterett for kvinner. Kvinner over 25 år fekk alminneleg stemmerett.
• 25. oktober - Stavanger Norsk Bibliotekforening blir stifta.

SSB samla mellom anna fylgjande fakta for 1913:^[1]

• Folketalet i Noreg var 2 435 178.
• 61 294 born vart fødd.
• 6,4 prosent av nyfødde døydde før dei fylte eit år.
• Eit nyfødd guteborn kunne forvente å bli 56 år, ei nyfødd jente 60 år.
• Dei mest populære namna på nyfødde var Anna, Solveig, Astrid og Gudrun for jenter og Arne, Olav, Einar og Johan for gutar.
• Det var 15 262 par som gifta seg, og 501 par som skilde seg.
• Snitthøgda for rekruttar var 171,4 cm.
• Det var ca. 1 500 studentar ved Kristiania universitet.
• Eit kilo geitost kosta 1,56 kroner, og eit kilo potetmjøl kosta 0,47 kroner.

Fødde

Statsleiarane Willy Brandt, til venstre, og Richard Nixon vart begge fødde i 1913

Sjå òg Fødde i 1913.

• 9. januar: Richard Nixon, USA-amerikansk president
• 10. januar: Gustav Husák, tsjekkoslovakisk president
• 31. januar: Margit Johnsen, norsk krigshelt
• 4. februar: Rosa Parks, amerikansk borgarrettsforkjempar
• 26. mars: Paul Erdős, ungarsk matematikar
• 3. april: Per Borten, norsk statsminister
• 4. april: Muddy Waters, USA-amerikansk musikar
• 18. mai: Neelam Sanjiva Reddy, indisk president
  • Charles Trenet, fransk visesongar
• 12. juni: Helge Sivertsen, norsk politikar og idrettsutøvar
• 10. august: Wolfgang Paul, tysk fysikar og nobelprisvinnar
• 16. august: Menachem Begin, israelsk statsminister
• 18. oktober: Arne Skouen, norsk filmskapar og forfattar
• 7. november: Albert Camus, fransk forfattar
• 11. november: Sonja Wigert, norsk-svensk skodespelar
• 22. november: Benjamin Britten, britisk toneskapar
• 18. desember: Willy Brandt, tysk statsminister

Døde

Grava over Alfred Russel Wallace i Broadstone i Dorset vart restaurert i 2001

Sjå òg Døde i 1913.

• 3. januar: Hjalmar Johansen, norsk oppdagar
• 7. januar: Wilhelm Sorteberg, norsk spelemann
• 22. februar: Ferdinand de Saussure, sveitsisk språkgranskar
• 10. mars: Harriet Tubman, USA-amerikansk slavefrigjerar
• 18. mars: August Bebel, tysk politikar
• 22. juni: Rasmus Steinsvik, norsk journalist
• 30. september: Rudolf Diesel, tysk ingeniør, fann opp dieselmotoren
• 7. november: Alfred Russel Wallace, britisk naturgranskar
• 13. desember: Birger Kildal, norsk politikar