From Wikipedia, the free encyclopedia
Nigeria (amtlich up Engelsch: Federal Republic of Nigeria) is een Bundsstaat in Westafrika. He grenzt an Benin, Niger, Tschad un Kamerun. Mit wieten Afstand is Nigeria dat Land mit de meisten Inwahners in ganz Afrika. Johrelang hett dat dor en Militärdiktatur geven, man nu versöcht dat Land, en Demokratie up to boen un ok mit de Weertschop up'e Been to kamen. Dat gifft grote Eerdööl-Reserven, man bither to hett Nigeria de noch nich bruukt, um gegen de Armoot in dat Land an to gahn. Korruptschoon, Gewalt un Striet mank verschedene Völker, sunnerlich twuschen den muslimschen Norden un den christlich-animistischen Süden sünd de hauptsächlichen Grünn, dat de Inwahners vun Nigeria jummers noch keen beter Leven föhren könnt. De Hööftstadt is vun 1991 af an nich mehr Lagos, man Abuja.
| |||||
| Wahlspröök: “Unity and Faith, Peace and Progress” engl. för „Eenheit un Glöven, Freden un Vörankamen“ | |||||
| Natschonalhymne: Arise Oh Compatriots, Nigeria's Call Obey | |||||
 | |||||
| Hööftstadt | Abuja 9° 03′ N, 7° 29′ O | ||||
| Gröttste Stadt | Lagos | ||||
| Amtsspraak | Engelsch | ||||
| Regeren Präsident |
Präsidenten-Bundsrepubliek Muhammadu Buhari | ||||
| Sülvstännigkeit |
1960 vun Grootbritannien | ||||
| Grött • Allens • Water (%) |
923.768 km² km² ? % | ||||
| Inwahnertall • 2006 Tellt • Inwahnerdicht |
140.003.542 151,6/km² | ||||
| Geldsoort | Naira = 100 Kobo ([[ISO 4217|]]) | ||||
| BBP | 115 Mrd US-Dollar (2006) $ (2008) 824 US-$ (2006) $ je Kopp | ||||
| Tietzoon | UTC+1 (UTC+1) | ||||
| Internet-TLD | .ng | ||||
| ISO 3166 | NG | ||||
| Vörwahl | ++234 | ||||
 | |||||
Nigeria liggt an den Atlantik un is bi 923.768 km² groot. Vun Oost na West sünd dat bi 1.200 km, vun Noord na Süden to sünd dat bi 1.100 km. In'n Süden vun dat Land löppt de dannige Nigerstroom na Süüdoost to un flutt mit sien Nevenstroom Benue tohopen, de na Süüdwesten hen strömen deit. Tosamen münnt se in dat Nigerdelta in den Golf vun Guinea. Dat Nigerdelta is bi 24.000 km² groot.
De 850 km lange Küstenstriepen an den Golf vun Guinea wiest sunnerlich Lagunen (so, as in’n Westen de Laguun vun Lagos) un Mangrovenbröök up. An’n gröttsten is he in dat Nigerdelta. Fröher hett dat na dat Land to en Gördel vun bi 100 km mit Troopschen Regenwoold geven. Man de is hüdigendags wiethen afneiht. Nu wasst dor Sekundäärwoold. Wieter na Norden to gifft dat natte („Middle Belt“) un dröge Savannen. In’n Osten vun Nigeria liggt dat Hoochland vun dat Bauchiplateau. Dat liggt bit to 2010 m hooch. Düt Hoochland is de eenzige Gegend in Nigeria, de to de Matige Klimazone tohöörn deit. De hööchste Barg is de Chappal Waddi. He is 2.419 m hooch un liggt in dat Bargland an de Grenz na Kamerun.
Sunnerlich twee Klimazonen regeert in Nigeria. In’n Süden is dat natt un heet, as in de Tropen. Dat regent veel in de Regentied, de vun April bit Oktober duurn deit. De Fochtigkeit in’e Luft liggt över dat ganze Johr hen bi 85 bit 95 %. In’n Süden vun Nigeria is dat in’n Döörsnitt bi 30 °C warm. Ok in’e Nacht warrt dat nich veel küller. In Noordnigeria regeert en Wöstenklima. Dor is dat heeter, as in’n Süden, man dat regent minner. Regentied is ok hier vun April bit Oktober, man nich so dull, as in’n Süden. Dröge Tied mit gor keen Regen gifft dat vun November bit Märzmaand. De Harmattan-Wind bringt dröge un heete Luft ut de Sahara. In’n Norden kann dat bit hen to 50 °C heet weern. Man de Luft is nich so lurig un so kann een dat beter utholen.
Sunnerlich in’n Süden gifft dat bannig vele Städer. 2007 is taxeert wurrn[1] dat dat in Nigeria mehr as hunnert Städer mit mehr as 100.000 Inwahners gifft, dormank acht Städer mit mehr as ene Million Inwahners. De mit Afstand gröttste Stadt is Lagos mit 9 – 11 Millionen Inwahners. Annere Städer sünd sind Kano (3.848.885 Inwahners), Ibadan (3.847.472 Inw.), Kaduna (1.652.844 Inw.) un Port Harcourt (1.203.184 Inw.).
Dat Volk is dat leste Mol tellt wurrn vun’n 21. bit 28. März 2006.[2] Dor is bi rutkamen, dat in Nigeria alltohopen bi 140 Millionen Lüde leevt. Dorvör is dat Volk tolest 1991 tellt wurrn. Dormols harrn dor 88,9 Millionen Lüde leevt. In’n Döörsnitt weert de Mannslüde in Nigeria 51,3 Johre oolt un de Froenslüde 51,7. Up dusend Inwahners weert 45,4 Kinner boren un 15,4 Lüde starvt.
De gröttsten Völker in Nigeria sünd de Hausa un de Fulbe, dorto de Yoruba un de Ibo. De hefft in dat Land ok an’n meisten to seggen. Tohopen maakt Hausa un Fulbe bi 29 % vun de Inwahners ut, bi de Yoruba sünd dat 20 % un bi de Ibo 12 %. Dor kaamt denn noch um un bi 400, to’n Deel luerlüttje, Völker hento. Dormank sünd de Ijaw (11 %), de Kanuri (8 %), de Ibibio (4,5 %), de Tiv (3,5 %) un de Umon. Toeerst hett de britsche Kolonialmacht, later hett de Regeerung vun dat unafhängige Nigeria düsse lüttjeren Völker nich mitbestimmen laten un woll keen Macht afgeven. De Regeerung vun Nigeria hett tomeist in de Hannen vun Hausa un Yoruba legen.
Enkelte Völker sünd dor gegenan gahn, dat se bi de Politik nix to seggen hebben schullen un dat de Grundlagen vun ehr Leven in’n Dutt maakt wurrn sünd, u. a. dör dat Bohren na Eerdööl. Al 1964 hett dat en Upstand vun de Tiv geven, wo bit to 4.000 Lüde bi umkamen sünd. In den muslimschen Norden weern de christlichen Tiv vun de Hausa-Fulani unnerdrückt wurrn. Unner annern mössen se mehr Stüürn betahlen.[3]
Snackt weert sunnerlich Yoruba, Hausa un Igbo un denn noch en paar Hunnert annere Spraken. Alltohopen sünd dat 434 Spraken, dormank Edo. Amtssprake is Engelsch. Schrieven un Lesen könnt 53,3 % (Mannslüde: 61,3 %, Froenslüde: 45,3 % / Stand 2006[4] )
In Nigeria gifft dat en unbannige Masse vun religiöse Gruppen un Sekten. 50 % vun de Nigerianers sünd Muslimen, bi 40 % sünd Christenlüde. De annern 10 % öövt en vun de Naturreligionen ut. Man twuschen Naturreligion, Christendom un Islam in ehre lokalen Unneraarden glippt de Lüde ok slank hen un her. Ganz düütlich sünd de Grenzen dor nich jummers.
Ut Grünnen vun de Religion is in Delen vun Nigeria dat Impen gegen Kinnerlähmung verbaden. 2004 sünd twee Drüddel vun de 1.250 Polio-Kranken in de ganze Welt dorüm Nigerianers ween. Dormols mössen de Behörden vun dat Land mit de Imperee en Enne maken, vunwegen dat musliemsche Geistliche künnig maakt harrn, vun dat Impen würrn de Lüde unfruchtbor. So hett sik de Kinnerlähmung ok in de Naberlänner utbreedt.
1861 hett Grootbritannien anfungen, ut Nigeria en Kolonie to maken. Vördem harr dat in de Gemarken vun dat hüdige Nigeria ganz verschedene Staten geven, as de Königrieken vun de Yoruba: Dat weern dat Königriek Oyo un dat Königriek Ife, dorto dat Königriek Benin, dat Kalifenriek Sokoto un de Emirschoppen vun de Hausa. Dor hefft avers ok Sellschoppen un Gruppen leevt, ohn dat se en Riek tostanne bröcht harrn.
1960 hett Nigeria de Unafhängigkeit kregen. Dor is en föderale Verfaten bi inricht’ wurrn. Bit to dat Johr 1966 hett de Premierminister Tafawa Balewa dat Land regeert. De Präsident Benjamin Nnamdi Azikiwe hett keen echte Macht in’e Hand holen.
Dat hett allerhand Unruh in’t Land geven, veel Gewalt is bruukt wurrn un ok an de Wahlen is rümfummelt wurrn. So hett dat Militär de Macht övernahmen un en Enne maakt mit de 1. Republiek. An’n 30. Mai 1967 hett in’n Süüdosten de Republiek Biafra ehre Unafhängigkeit utropen. Dor is dat üm to den Biafra-Krieg kamen, de 1970 to Enne gahn is. 1975 is de Militärdiktater Yakubu Gowon vun General Murtala Mohammed verjaagt wurrn, man de is al sess Maanden later bi en Putsch ümbröcht wurrn. Nu weer Olusegun Obasanjo an’e Reege. He harr dat up Demokratie afsehn un hett 1979 de Macht afgeven an Präsident Shehu Shagari, de bi zivile Wahlen wunnen harr.
In de 1970er Johren hett dat en massiven Öölboom geven. Nigeria is de gröttste Exporteur vun Eerdööl in ganz Afrika wurrn. Enne 1983 is Shagari siene 2. Republiek umsmeten wurrn. General Muhammadu Buhari hett sik an de Macht puscht, man dat duer nich lang, bit 1985 General Ibrahim Babangida em aflööst hett. Babagida hett bit 1993 regeert. In de Tied vun siene Regeerung is dat mit de Korruptschoon jummers quader wurrn. Eerst scholl dat up mehr Demokratie utlopen un en 3. Republiek scholl utropen weern, man dor is nix vun wurrn. Babagida hett verklaren laten, dat de Wahlen nich gellen döen. Amenne hett 1995 de Militärdiktater Sani Abacha de Macht an sik reten. He hett en vun de meist brutalen Militärdiktaturen in Nigeria siene Geschicht upboot. U.a. sünd dormols de "Ogoni Nine" (Ken Saro-Wiwa) an’e Siet maakt wurrn. Vundeswegen is Nigeria 1995 foorts ut den Commonwealth of Nations utslaten wurrn. Abacha is 1998 storven. Folgt is em Abdulsalami Abubakar. He hett sik dor fix an maakt, de Demokratie in dat Land wedder her to stellen. Dor harr he dat bi up afsehn, dat Nigeria wedder as Liddmaat in de internatschonale Sellschop vun Staten upnahmen weern scholl. 1999 is de vörmolige Militärpräsident Olusegun Obasanjo as eersten Präsidenten vun de 4. Republiek unner Eed nahmen wurrn. 2003 is he bi Wahlen, de avers ümstreden weern, för en tweete Amtstied noch mol wählt wurrn. Na buten hen, hett de 4. Republiek allerhand Schaden ut de Tied vun de Abacha-Diktatur wedder goot maakt. So is dat Land wedder upnahmen wurrn in den Commonwealth. Man na binnen hen gifft dat in dat Land bit up düssen Dag jummers starke Unruh.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
