Iodin

Iodin adalah unsur kimia halogen dengan simbol I dan nombor atom 53. Unsur bukan logam yang menyerupai klorin dan bromin ini digunakan untuk nutrisi dan pembuatan filem foto.

Iodin,  ₅₃I

Ciri-ciri umum
Rupa	Kelabu berkilat, gas berwarna lembayung
Iodin dalam jadual berkala
Br ↑ I ↓ At telurium ← iodin → xenon
Nombor atom (Z)	53
Kumpulan, kala	kumpulan 17 (halogen), kala 5
Blok	Blok p
Konfigurasi elektron	[Kr] 4d10 5s2 5p5
Bil. elektron per petala/cengkerang	2, 8, 18, 18, 7
Ciri-ciri fizikal
Takat lebur	386.85 K ​(113.7 °C, ​236.66 °F)
Takat didih	457.4 K ​(184.3 °C, ​363.7 °F)
Ketumpatan suhu bilik hampir	4.933 g/cm3
Takat tigaan	386.65 K, ​12.1 kPa
Titik genting	819 K, 11.7 MPa
Haba pelakuran	(I2) 15.52 kJ/mol
Haba pengewapan	(I2) 41.57 kJ/mol
Muatan haba molar	(I2) 54.44 J/(mol·K)
Tekanan wap (rombus) T (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k pada S (K) 260 282 309 342 381 457
Ciri-ciri atom
Keelektronegatifan	Skala Pauling: 2.66
Tenaga pengionan	pertama: 1008.4 kJ/mol ke-2: 1845.9 kJ/mol ke-3: 3180 kJ/mol
Jejari atom	empirik: 140 pm
Jejari kovalen	139±3 pm
Jejari van der Waals	198 pm
Rampaian
Struktur hablur	​ortorombik
Daya pengaliran terma	0.449 W/(m·K)
Kerintangan elektrik	1.3×107 Ω·m (pada 0 °C)
Sifat kemagnetan	Diamagnet[1]
Kerentanan magnet (χmol)	−88.7·10−6 cm3/mol (298 K)[2]
Modulus pukal	7.7 GPa
Nombor CAS	7553-56-2
Sejarah
Penemuan dan pengasingan pertama	Bernard Courtois (1811)
Isotop utama bagi iodin
Iso­top Kelim­pahan Separuh hayat Mod reputan Pro­duk 123I sin 13 jam ε, γ 123Te 124I sin 4.176 hari ε 124Te 125I sin 59.40 hari ε 125Te 127I 100% adalah stabil dengan 74 neutron 129I surih 1.57×107 tahun β− 129Xe 131I sin 8.02070 hari β−, γ 131Xe 135I sin 6.57 jam β− 135Xe
lihat bincang sunting | rujukan | dalam Wikidata

Ciri-ciri

Takat lebur iodin ialah 113.70 °C dan takat didih unsur ini ialah kira-kira 184 °C. Namun begitu, iodin mengalami pemejalwapan dalam suhu bilik, dan peleburan iodin hanya boleh dilakukan melalui peningkatan suhu yang mendadak dan kuat.^[3] Leburan iodin ialah cecair berwarna perang yang mampu mengalirkan arus elektrik.

Selaras dengan kedudukan iodin di bahagian bawah kumpulan halogen dalam jadual berkala, takat-takat ini ialah takat tertinggi bagi halogen stabil. Selain itu, iodin memiliki keelektronegatifan terendah serta paling kurang reaktif dalam kalangan halogen stabil.^[4]

Isotop

Rencana utama: Isotop iodin

Iodin hanya mempunyai satu isotop stabil, iodin-127, ¹²⁷I, dan isotop ini ialah satu-satunya isotop iodin yang boleh dijumpai di persekitaran. Secara keseluruhan, 37 buah isotop iodin dikenal pasti, kebanyakannya dengan separuh hayat kurang dari satu hari.

Sejarah

Iodin ditemui oleh pakar kimia Perancis, Bernard Courtois pada 1811 melalui tindak balas asid sulfurik terhadap abu rumpai laut yang menghasilkan wap berwarna ungu yang terkondensasi di permukaan sejuk lalu membentuk hablur-hablur berwarna gelap.^[5] Beliau kemudiannya memberikan sampel tersebut kepada rakan-rakannya, Charles Bernard Desormes, Nicolas Clément, Joseph Louis Gay-Lussac dan pakar fizik, André-Marie Ampère. Desormes dan Clément mengumumkan penemuan unsur tersebut pada 29 November 1813.^[6]

Nama unsur ini berasal daripada perkataan Yunani kuno, ioeidēs (ἰοειδής,^[7] lembayung) sempena warna wap iodin dan dinamakan oleh Gay-Lussac.^[8] Dalam jadual-jadual berkala awal, simbol J digunakan (daripada simbol I yang digunakan sekarang), yakni terbitan daripada perkataan Jod dalam bahasa Jerman.^[9]

Sebatian

Sebatian termudah iodin ialah hidrogen iodida, HI yang merupakan sebuah gas yang bertindak balas dengan oksigen untuk menghasilkan air dan iodin. Sebatian ini dihasilkan melalui tindak balas iodin terhadap hidrogen sulfida atau hidrazina.^[10]

${\displaystyle {\ce {2 I2 + N2H4 ->[H2O] HI + N2}}}$

Sebatian akueus hidrogen iodida ialah asid hidroiodik, suatu asid kuat. Selain itu, hampir semua unsur dalam jadual berkala mampu menghasilkan sebatian binari dengan iodin.

Oksida-oksida iodin ialah oksida halogen yang paling stabil disebabkan oleh jurang keelektronegatifan antara oksigen dengan iodin yang ketara.

Kewujudan

Iodin merupakan unsur umum ke-61 paling banyak melimpah dalam kerak Bumi, dengan kepekatan sebanyak 0.46 bahagian per juta, paling rendah dalam kalangan unsur halogen umum.^[10] Dianggarkan bahawa terdapat kira-kira 8.7 × 10¹² tan iodin di Bumi, di mana 70% deposit iodin berada di dasar laut.^[11]

Negara-negara pengeluar iodin utama termasuklah China dan Jepun.^[10]

Kegunaan

Kira-kira separuh iodin yang dihasilkan digunakan dalam pelbagai sebatian organoiodin, 15% digunakan sebagai iodin tulen, 15% lagi digunakan dalam kalium iodida, dan 15% lagi digunakan dalam sebatian-sebatian tak organik.^[10]

Kalium tetraiodomerkurat(II), K₂HgI₄ atau reagen Nessler, digunakan dalam pengesanan ammonia. Iodin atau triiodida, I₃^- digunakan sebagai disinfektan. Iodin-131 dan iodin-123 digunakan dalam perubatan nukear serta terapi terhadap penyakit tiroid. Dalam pemakanan, iodin berperanan dalam melengkapkan zat manusia dan mengurangkan masalah kekurangan iodin seperti penggunaan garam teriodin dan iodin lazim.^[12]

Peranan biologi

Iodin ialah unsur kimia yang penting dalam kehidupan. Iodin diperlukan dalam penghasilan hormon-hormon tiroid, tiroksina dan triiodotironina. Selain tiroid, iodin dilaporkan menghambat pertumbuhan tumor pada kelenjar mama di payu dara.^[13]

Pengambilan iodin

Rencana utama: Kekurangan iodin

Kekurangan zat iodin membawa kepada hipotiroidisme dengan gejala-gejala seperti beguk, pertambahan berat badan, kemurungan dan kecacatan mental.^[14] Penyakit-penyaki lain berkaitan iodin termasuk tirioditis Hashimoto dan intolerans atau alahan iodin.

Pengambilan iodin secara berlebihan membawa kepada iodisme (keracunan iodin) dengan gejala-gejala seperti erupsi kulit, kekurangan berat badan dan sakit di bahagian hadapan kepala.^[15] Keracunan ini jarang berlaku pada kini, dan punca iodisme pada kini lebih tertumpu kepada cubaan bunuh diri atau pengambilan secara tidak sengaja.^[16]

Rujukan

1. Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Handbook of Chemistry and Physics 81st edition, CRC press.
2. Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. m/s. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
3. Holleman, A. F.; Wiberg, E.; Wiberg, N. (2007). Lehrbuch der Anorganischen Chemie (dalam bahasa Jerman) (ed. ke-102). Berlin: de Gruyter. m/s. 440–442. ISBN 978-3-11-017770-1.
4. Greenwood dan Earnshaw, m/s. 800–4
5. Greenwood and Earnshaw, m/s 794
6. Desormes dan Clément membuat pengumuman penemuan iodin di Institut impérial de France pada 29 November 1813; rumusan pengumuman itu tertera dalam Gazette nationale ou Le Moniteur Universel pada 2 Disember 1813. Lihat: F. D. Chattaway (23 April 1909) "The discovery of iodine,"
7. Liddell–Scott–Jones Greek–English Lexicon at the Perseus Digital Library
8. Courtois, Bernard (1813). "Découverte d'une substance nouvelle dans le Vareck". Annales de chimie. 88: 304.
9. "Mendeleev's First Periodic Table". web.lemoyne.edu.
10. Greenwood and Earnshaw, m/s 809–812
11. Yasuyuki, Muramatsu (Mei 2005). "ヨウ素を通 して見た地球 ・環境 ・生物" (PDF). Isotope News (dalam bahasa Jepun). Dicapai pada 21 Jun 2019. Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (bantuan)
12. WHO Model Formulary 2008 (PDF). World Health Organization. 2009. m/s. 499. ISBN 9789241547659. Dicapai pada 8 January 2017.
13. Gärtner, Roland (2009). "Hat Jod eine Bedeutung in der Prävention und adjuvanten Therapie von Brustkrebs?". Deutsche Zeitschrift für Onkologie (dalam bahasa Jerman dan Inggeris). 41 (2): 53–56. doi:10.1055/s-0029-1213543.CS1 maint: unrecognized language (link)
14. Felig, Philip; Frohman, Lawrence A. (2001). "Endemic Goiter". Endocrinology & metabolism. McGraw-Hill Professional. ISBN 978-0-07-022001-0.
15. "Iodism". Merriam-Webster (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 14 April 2020.
16. Firth, J. O. (1933). "Iodism". JAMA (dalam bahasa Inggeris). doi:10.1001/jama.1933.02740020028008.

Pautan luar

• Kategori berkenaan Iodin di Wikimedia Commons
• Takrifan kamus iodin di Wikikamus