Тел-Авив
From Wikipedia, the free encyclopedia
Тел-Авив-Яфо (еврей хэл. תֵּל־אָבִיב-יָפוֹ; араб. تل أبيب) буюу Тел-Авив нь 443,939 хүн амтай Израилын хоёр дахь том хот юм. Тус хот нь Израилын Газар дундын тэнгисийн эрэг дээр орших бөгөөд 51.8 квадрат километр газар нутгийг эзлэнэ. Мөн Гуш Дан нэртэй, 3.15 сая хүнтэй Израилын хамгийн том метрополи газар нутгийн хамгийн том, хамгийн их хүн амтай хот юм. Тел-Авив нь Израил улсын эдийн засаг болон технологийн төв юм.
Тел-Авив-Яфо
| |
|---|---|
Тел-Авивын үзэмж болон Хашаломын уулзвар Азриэли Сарона Яффа цагтай цамхаг Азриэли Төв Рабины талбай болон захиргааны байр Дизенгофын талбай Яфо болон Тел-Авивын далайн эрэг | |
 Далбаа  Сүлд | |
| |
  Тел-Авив-Яфо Израил дахь байршил  Тел-Авив-Яфо Ази дахь байршил .svg) Тел-Авив-Яфо Дэлхий дээрх байршил | |
| Улс |  Израил |
| Дүүрэг |  Тел-Авив |
| Хотын бөөгнөрөл | Гуш-Дан |
| Байгуулагдсан | 1909 оны 04-р сарын 11 |
| Засаг захиргаа | |
| • Төрөл | Хотын дарга–зөвлөл |
| • Биет | Тел-Авив-Яфо хотын захиргаа |
| • Хотын дарга | Рон Хулдаи |
| Газар нутаг | |
| • Хот | 52 км2 (20 бээр2) |
| • Хотын нутаг | 176 км2 (68 бээр2) |
| • Бөөгнөрөл | 1,516 км2 (585 бээр2) |
| Өндөр | 5 м (16 фут) |
| Хүн ам (2022)[1] | |
| • Хот | 474,530 |
| • Байр | 2-р байр |
| • Нягтрал | 8,468.7/км2 (21,934/бээр2) |
| • Байр | 12-р байр |
| • Хотын нутаг | 1,388,400 |
| • Нягтрал | 8,057.7/км2 (20,869/бээр2) |
| • Бөөгнөрөл | 3,854,000 |
| • Нягтрал | 2,286/км2 (5,920/бээр2) |
| Иргэдийн нэршил | Тел-Авивчууд[2][3][4] |
| Цагийн бүс | UTC+2 (IST) |
| • Зун (ЗЦ) | UTC+3 (IDT) |
| Шуудангийн код | 61XXXXX |
| Бүсийн дугаар | +972-3 |
| ISO 3166 код | IL-TA |
| ДНБ | $ 153.3 тэрбум[5] |
| ДНБ (нэг хүнд ноогдох) | $42,614[5] |
| Вэб сайт | tel-aviv.gov.il |
| Албан нэр | Тел-Авивын Цагаан хот |
| Төрөл | Соёл |
| Шалгуур | ii, iv |
| Бүртгэгдсэн | 2003 |
| Эшлэл ду. | |
| Улс | Израил |
| Бүс нутаг | Израил |
Тель-Авив хотын дарга нь Рон Хулдай бөгөөд гадаадын олон орны элчин сайдын яам байрладаг. Энэ хот нь амьдрах өртгөөрөө дэлхийд 31-т ордог. Тел-Авив жилд 2,5 сая жуулчид хүлээж авдаг. Ойрхи Дорнодын "үдэшлэгийн нийслэл" нь идэвхтэй шөнийн амьдралтай. Тел-Авив хотод 30 мянга гаруй оюутантай, тус улсын хамгийн том их сургууль болох Тел-Авивын Их Сургууль байрладаг.
Тел-Авивыг 1909 онд Яффо (Еврей хэл: יָפוֹ, Яфо) гэгч эртний боомтын хотын гадуур байгуулжээ. Тел-Авив хотын хөгжил нь түргэн хугацаанд тухайн үед Араб хүн ам дийлэнх хувийг эзлэж байсан Яффогийнхийг гүйцсэн бөгөөд Израил улс байгуулагдснаас хоёр жилийн дараа 1950 онд тус хоёр хотыг нэгтгэсан байна. 2003 онд ЮНЕСКО-гийн Дэлхийн өвийн жагсаалтад бүртгэгдсэн Тел-Авивийн Цагаан хот нь дэлхийн хамгийн их модернист барилгуудын төвлөрөлтэй газар юм.
1904-1917: Османы эзэнт гүрний сүүл үед байгуулагдсан нь
1906 онд Яфогийн оршин суугчид болох еврейчүүдийн бүлэг нь Акива Арье Вейсийн санаачилгыг даган хамтдаа нийлж Ахузат Баит нийгмийг байгуулжээ. Нийгмийн зорилтуудын нэг нь "Гоо сайхан, орчин үеийн эрүүл ахуйн дүрэм журмын дагуу төлөвлөгдсөн, эрүүл орчинд еврей хотын төв" байгуулах явдал байв. Шинэ хотын хот төлөвлөлтөд цэцэрлэг хотын хөдөлгөөн нөлөөлсөн. Эхний 60 газрыг Яфогийн ойролцоох Керем Джебалид Нидерландын иргэн Якобус Канн худалдаж авч, еврейчүүдийн газар нутгийг түрэмгийлэхийг хориглосон Туркийн хоригийг тойрч гарахаар өөрийн нэр дээр бүртгүүлжээ. Хожим нь Тел-Авивын анхны хотын дарга байсан Мейр Дизенгоф мөн Ахузат Баит нийгэмд элссэн. Түүний Тел-Авивын үзэл баримтлал нь арабуудтай энх тайвнаар зэрэгцэн орших байв.
1909 оны 4 сарын 11-ний өдөр 66 еврей гэр бүл далайн хясаа ашиглан сугалаагаар газар нутгийг нь авахаар эзгүй элсэн манхан дээр цугларав. Энэхүү цугларалтыг Тел-Авив байгуулагдсан албан ёсны өдөр гэж үздэг. Сугалааг барилгын нийгэмлэгийн ерөнхийлөгч Акива Ариех Вайсс зохион байгуусан. Вайсс далайн эрэг дээр 120 далайн хясаа цуглуулсны тал хувь нь цагаан, хагас нь саарал байв. Гишүүдийн нэрийг цагаан хясаан дээр, саарал хясаа дээр газрын дугаарыг бичсэн байв. Дизенгофын байшингийн эсрэг талд, өнөөгийн Ротшильдийн гудамжинд байрлах энэ газарт анхны усны худгийг ухаж гаргажээ. Жилийн дотор Герцль, Ахад Хаам, Йехуда Халеви, Лилиенблум, Ротшильд нарын гудамжууд бариж; усны систем суурилуулсан; 66 байшинг барьсан. Герцль гудамжны төгсгөлд 1906 онд Яффад байгуулагдсан Герцлия Еврей ахлах сургуулийн шинэ барилга барихаар талбай хуваарилжээ. Барилгын тулгын чулууг 1909 оны 7 сарын 28-нд суурилуулсан. Уг суурин нь анх Ахузат Баит нэртэй байжээ. 1910 оны 5 сарын 21-нд Тел-Авив гэдэг нэрийг авчээ. Тел-Авивыг өргөн гудамж, өргөн чөлөөнүүдтэй, байшин бүрийн ус хангамжтай, гудамжны гэрэлтэй, бие даасан еврей хот болгон төлөвлөжээ.
1914 он гэхэд Тел-Авив 1 хавтгай дөрвөлжин км болж өргөжжээ. 1915 онд Тел-Авивын хүн амын тооллого явагдаж, 2667 хүн бүртгэгдсэн байна. Гэсэн хэдий ч 1917 онд Османы эзэнт гүрний эрх баригчид дайны үеийн арга хэмжээ болгон Яфо, Тел-Авивын оршин суугчдыг хөөн зайлуулснаар хүн амын өсөлт зогссон. Египетийн Александриа дахь АНУ-ын Консул Гаррелсын Нью-Йорк Times сонинд нийтлүүлсэн нийтлэлд 1917 оны 4-р сарын эхээр Яфог албадан гаргасан тухай дурджээ. Нүүлгэн шилжүүлэх тушаал нь гол төлөв еврей хүн амд чиглэсэн байв. Дэлхийн 1-р дайны төгсгөл үед, Османчууд ялагдсанаар Англичууд Палестиныг хяналтандаа авсны дараа еврейчүүд дараа жилийн эцсээр Тел-Авив дахь гэртээ харих боломжтой болов.
Тел-Авив нь Европ, Ази, Африкийг холбосон түүхэн газрын гүүр болох Израилын төв хэсэгт Газар дундын тэнгисийн эрэг дээр, эртний Яффа боомтын хойд хэсэгт, элсэн манхан байсан үржил шимгүй газарт байрладаг. Газар нь тэгшлэгдсэн бөгөөд огцом налуу газаргүй; газар зүйн онцлог шинж чанарууд нь Газар дундын тэнгисийн эрэг ба Яркон голын амнаас дээшхи цохионууд юм.[6] Тел-Авив болон Гуш Дан бүс өргөжиж байгаа тул Тел-Авив ба Яффа болон хотын хорооллуудын хоорондох хил хязгаар байдаггүй.
Тус хот нь Иерусалимаас баруун хойд зүгт 60 км, Хайфа хотоос өмнө зүгт 90 км зайд байрладаг.[7] Тел-Авив нь хойд талаараа Герцлия, зүүн хойд талаараа Рамат-ха-Шарон, зүүн талаараа Петах-Тиква, Бней-Брак, Рамат-Ган, Гиватаим, зүүн өмнөд талаараа Холон, өмнөд хэсгээрээ Бат-Ям хотуудтай хиллэдэг.[8] Хот нь эдийн засгийн хувьд хойд ба өмнөд гэсэн хоёр хэсэгт хуваагдсан. Өмнөд Тел-Авив нь Неве Цедек, Яффаг эс тооцвол хойд Тел-Авиваас ядуу гэж тооцогддог. Төв Тел-Авив нь Азриэли төвийн оршдог газар бөгөөд Аялон хурдны замын дагуу оршдог санхүүгийн болон худалдааны чухал дүүрэг юм. Тел-Авивын хойд талд Тел-Авивын Их Сургууль, Яркон цэцэрлэгт хүрээлэн, Рамат-Авив, Афека зэрэг өндөр зэрэглэлийн орон сууцны хорооллууд байрладаг.[9]
Уур амьсгал
Тел-Авив нь Газар дундын тэнгисийн уур амьсгалтай,[10] бөгөөд жилийн турш нарны гэрэл элбэг байдаг. Хур тунадас нь бороо хэлбэрээр 10-р сараас 4 сарын хооронд ордог бөгөөд зуны турш хуурайшилттай байдаг. Жилийн дундаж температур нь 20.9 °C (69.6°F), далайн дундаж температур нь өвлийн улиралд 18-20 °C (64-68 °F), харин зуны үед 24-29 °C (75-84 °F) байдаг. Тел-Авивт жилд дунджаар 528 миллиметр хур тунадас ордог.
Тел-Авивт зун 6 сараас 10-р сар хүртэл таван сар орчим үргэлжилдэг. Хамгийн дулаан сар болох 8-р сард температур дунджаар хамгийн өндөр нь 30.6 °C, хамгийн бага нь 25 °C (77 °F) байдаг. Газар дундын тэнгисийн эрэг дагуу байрладаг тул харьцангуй чийгшил өндөр байдаг нь зуны улиралд дулааны тааламжгүй байдлыг бий болгодог.
Өвөл нь зөөлөн, чийглэг ба жилийн ихэнх хур тунадас нь 12, 1, 2-р саруудад аянга цахилгаантай бороо хэлбэрээр ордог. Хамгийн хүйтэн сэрүүн 1-р сард хамгийн дээд температур 17.6 °C (63.7 °F), хамгийн доод температур 10.2 °C (50.4 °F) байсан. Өвлийн хамгийн хүйтэн өдрүүдэд температур 8 °C (46 °F) ба 12 °C (54 °F) хооронд хэлбэлзэж болно. Хүйтний эрч чангарч, цас орох нь хотод маш ховор тохиолддог.
Намар, хавар нь температурын огцом өөрчлөлтөөр тодорхойлогддог бөгөөд ойролцоох цөлөөс халуун, хуурай агаарын массаас үүсэх дулааны урсгал үүсдэг. Намар, хаврын дулаан давтамжтай үед температур нь ихэвчлэн 35 °C (95 °F) хүртэл, тэр ч байтугай 40 °C (104 °F) хүртэл өсдөг бөгөөд онцгой чийгшилтэй болдог. Намар, хаврын дундаж өдрийн температур нь 23 °C-аас 25 °C (77 °F), хамгийн бага нь 15 °C (59 °F) - 18 °C (64 °F) байдаг.
Тел-Авивт бүртгэгдсэн хамгийн өндөр температур нь 46.5 °C (115.7 °F) 1916 оны 5 сарын 17-нд бүртгэгдсэн ба хамгийн доод температур нь −1.9 °C (28.6 °F) 1950 оны 2 сарын 7-нд бүртгэгдсэн ба уг өдөр Тел-Авивт цорын ганц удаа цас орсон юм.
| 1 сар | 2 сар | 3 сар | 4 сар | 5 сар | 6 сар | 7 сар | 8 сар | 9 сар | 10 сар | 11 сар | 12 сар |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 18.8
(65.8) |
17.6
(63.7) |
17.9
(64.2) |
18.6
(65.5) |
21.2
(70.2) |
24.9
(76.8) |
27.4
(81.3) |
28.6
(83.5) |
28.2
(82.8) |
26.3
(79.3) |
23.2
(73.8) |
20.6
(69.1) |
| Цаг уурын мэдээлэл: Тел-Авив (Температур: 1987–2010, Хур тунадас: 1980–2010) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Сар | 1-р сар | 2-р сар | 3-р сар | 4-р сар | 5-р сар | 6-р сар | 7-р сар | 8-р сар | 9-р сар | 10-р сар | 11-р сар | 12-р сар | Жил |
| Мах. Температур °C (°F) | 30.0 (86.0) |
33.2 (91.8) |
38.3 (100.9) |
43.9 (111.0) |
46.5 (115.7) |
44.4 (111.9) |
37.4 (99.3) |
41.4 (106.5) |
42.0 (107.6) |
44.4 (111.9) |
35.6 (96.1) |
33.5 (92.3) |
46.5 (115.7) |
| Дундаж max. °C (°F) | 23.6 (74.5) |
25.0 (77.0) |
30.4 (86.7) |
35.5 (95.9) |
32.4 (90.3) |
30.8 (87.4) |
31.6 (88.9) |
31.8 (89.2) |
32.0 (89.6) |
32.9 (91.2) |
29.2 (84.6) |
23.8 (74.8) |
35.5 (95.9) |
| Дундаж дээд °C (°F) | 17.5 (63.5) |
17.7 (63.9) |
19.2 (66.6) |
22.8 (73.0) |
24.9 (76.8) |
27.5 (81.5) |
29.4 (84.9) |
30.2 (86.4) |
29.4 (84.9) |
27.3 (81.1) |
23.4 (74.1) |
19.2 (66.6) |
24.0 (75.3) |
| Өдрийн дундаж °C (°F) | 12.9 (55.2) |
13.4 (56.1) |
16.4 (61.5) |
19.2 (66.6) |
21.8 (71.2) |
24.8 (76.6) |
27.0 (80.6) |
27.8 (82.0) |
26.5 (79.7) |
22.7 (72.9) |
17.6 (63.7) |
13.9 (57.0) |
20.3 (68.6) |
| Дундаж доод °C (°F) | 9.6 (49.3) |
9.8 (49.6) |
11.5 (52.7) |
14.4 (57.9) |
17.3 (63.1) |
20.6 (69.1) |
23.0 (73.4) |
23.7 (74.7) |
22.5 (72.5) |
19.1 (66.4) |
14.6 (58.3) |
11.2 (52.2) |
16.4 (61.6) |
| Дундаж мин. °C (°F) | 6.6 (43.9) |
7.3 (45.1) |
8.3 (46.9) |
10.7 (51.3) |
14.0 (57.2) |
18.3 (64.9) |
22.2 (72.0) |
23.3 (73.9) |
20.6 (69.1) |
16.2 (61.2) |
10.9 (51.6) |
7.8 (46.0) |
6.6 (43.9) |
| Мин. температур °C (°F) | −1.9 (28.6) |
−2.0 (28.4) |
3.5 (38.3) |
7.0 (44.6) |
11.2 (52.2) |
15.0 (59.0) |
19.0 (66.2) |
20.0 (68.0) |
15.7 (60.3) |
11.6 (52.9) |
6.0 (42.8) |
4.0 (39.2) |
−2.0 (28.4) |
| Тунадас мм (инч) | 147 (5.8) |
111 (4.4) |
62 (2.4) |
16 (0.6) |
4 (0.2) |
0 (0) |
0 (0) |
0 (0) |
1 (0.0) |
34 (1.3) |
81 (3.2) |
127 (5.0) |
583 (22.9) |
| Бороотой өдөр (≥ 0.1 мм) | 15 | 13 | 10 | 4 | 2 | 0 | 0 | 0 | 0 | 6 | 9 | 12 | 71 |
| Дундаж харьцангуй чийгшил (%) (at 1200 GMT) | 72 | 70 | 65 | 60 | 63 | 67 | 70 | 67 | 60 | 65 | 68 | 73 | 67 |
| Сарын дундаж нартай цаг | 192.2 | 200.1 | 235.6 | 270.0 | 328.6 | 357.0 | 368.9 | 356.5 | 300.0 | 279.0 | 234.0 | 189.1 | 3,311 |
| Эх сурвалж 1: Израилын цаг уурын алба[12][13][14][15] | |||||||||||||
| Эх сурвалж 2: Хонконгийн Ажиглалтын Төв[16] | |||||||||||||
| Цаг уурын мэдээлэл: Тел-Авивын баруун эрэг (2005–2014) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Сар | 1-р сар | 2-р сар | 3-р сар | 4-р сар | 5-р сар | 6-р сар | 7-р сар | 8-р сар | 9-р сар | 10-р сар | 11-р сар | 12-р сар | Жил |
| Мах. Температур °C (°F) | 27.7 (81.9) |
31.8 (89.2) |
38.3 (100.9) |
39.1 (102.4) |
38.4 (101.1) |
36.7 (98.1) |
31.7 (89.1) |
32.5 (90.5) |
34.1 (93.4) |
39.5 (103.1) |
34.0 (93.2) |
29.5 (85.1) |
39.5 (103.1) |
| Дундаж дээд °C (°F) | 18.3 (64.9) |
18.9 (66.0) |
20.7 (69.3) |
22.6 (72.7) |
24.4 (75.9) |
27.1 (80.8) |
29.0 (84.2) |
29.9 (85.8) |
29.0 (84.2) |
26.9 (80.4) |
23.9 (75.0) |
20.3 (68.5) |
24.3 (75.6) |
| Өдрийн дундаж °C (°F) | 14.7 (58.5) |
15.4 (59.7) |
17.2 (63.0) |
19.3 (66.7) |
21.7 (71.1) |
24.7 (76.5) |
26.9 (80.4) |
27.6 (81.7) |
26.5 (79.7) |
23.8 (74.8) |
20.2 (68.4) |
16.6 (61.9) |
21.2 (70.2) |
| Дундаж доод °C (°F) | 11.1 (52.0) |
11.9 (53.4) |
13.6 (56.5) |
16.0 (60.8) |
18.9 (66.0) |
22.4 (72.3) |
24.7 (76.5) |
25.4 (77.7) |
24.1 (75.4) |
20.7 (69.3) |
16.5 (61.7) |
12.8 (55.0) |
18.2 (64.7) |
| Мин. температур °C (°F) | 4.2 (39.6) |
5.2 (41.4) |
7.2 (45.0) |
10.3 (50.5) |
13.1 (55.6) |
18.8 (65.8) |
21.6 (70.9) |
22.5 (72.5) |
20.1 (68.2) |
15.1 (59.2) |
10.2 (50.4) |
4.0 (39.2) |
4.0 (39.2) |
| Эх сурвалж: Израилийн цаг уурын албаны мэдээллийн сан[17][18] | |||||||||||||
Тел-Авивыг пропорционал системээр 5 жилийн хугацаагаар сонгогддог 31 гишүүнтэй хотын зөвлөл удирддаг.[19]
Тел-Авивт дор хаяж нэг жил оршин суусан 18-аас дээш насны Израилын бүх иргэд хотын сонгуульд санал өгөх эрхтэй. Хотын захиргаа нь нийгмийн үйлчилгээ, олон нийтийн хөтөлбөр, дэд бүтэц, хот төлөвлөлт, аялал жуулчлал болон орон нутгийн бусад асуудлыг хариуцдаг.[20][21][22] Тел-Авив хотын захиргааны барилга нь Рабины талбайд байрладаг. Рон Хулдаи 1998 оноос хойш Тел-Авив хотын даргаар ажиллаж байна. Хулдаи нь 2018 оны хотын сонгуульд тав дахь удаагаа улиран сонгогдож, Хаир намыг үндэслэгч, орлогч асан Асаф Замирыг ялсан.[23] Хулдаи хотын даргаар хамгийн удаан ажилласан бөгөөд зургаа дахь удаагаа нэр дэвших эрхгүй болох юм. Хамгийн богино хугацаагаар албан тушаал хашсан хүн бол 1925–27 онуудад хоёр жилийн турш албан тушаал хашсан Давид Блох юм.
Улс төрийн хувьд Тел-Авив нь зүүн талын бэхлэлт гэдгээрээ алдартай. Хотын баян төв ба хойд дүүргүүдэд зүүн жигүүрийн намуудад санал өгөх нь зонхилдог бол ажилчдын зүүн-өмнөд дүүргүүдэд үндэсний сонгуульд баруун намынханд санал өгдөг.[24] Кибуцээс гадна Мерец нам Тел-Авивт Израилын бусад хотуудаас илүү санал авдаг.[25]
Тел-Авив хотын даргын жагсаалт
Палестины Мандат (1920–1948)
| Тел-Авив хотын дарга | Ажлаа авсан | Ажлаа өгсөн | Нам | ||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 |  |
Меир Дизенгоф | 1920 | 1925 | Ерөнхий Сионистууд |
| 2 | Давид Блох-Блюменфельд | 1925 | 1928 | Ахдут-ха-Авода | |
| (1) | |
Меир Дизенгоф | 1928 | 1936 | Ерөнхий Сионистууд |
| 3 |  |
Моше Шлуш | 1936 | 1936 | Нам бус |
| 4 |  |
Исраэль Роках | 1936 | 1948 | Ерөнхий Сионистууд |
Израил улс (1948–одоо үе)
Хотын хурал
2013 оны хотын сонгуулийн дараа Мерец 6 суудал авсан. Гэсэн хэдий ч хотын даргаар дахин сонгогдсон тул Хулдаи болон Тел-Авив 1 эвсэл нь 31 суудлын 29-ийг хянаж эхэлсэн.
| Нам | Суудал | Эвслийн Гишүүн |
|---|---|---|
| Мерец | 6 | Тийм |
| Тел-Авив 1 | 5 | Тийм |
| Ров Хаир | 4 | Тийм |
| Ир Лекулану | 3 | Хэсэгчилсэн (3 суудлын 2, Шеллей Двир эсрэг хүчинд үлдсэн) |
| Сегев-Беяхад Тел-Авив (Шас, Еврейчүүдийн гэр, Яхадут-ха-Тора) | 3 | Тийм |
| Коах Легимлаим | 2 | Тийм |
| Ликуд | 2 | Тийм |
| Дром Хаир (Өмнөд Тел-Авив) | 1 | Тийм |
| Еш-Атид | 1 | Тийм |
| Тел-Авив Бтуха (Аюулгүй Тел-Авив) | 1 | Тийм |
| Асейфат Хорим | 1 | Үгүй |
| Цедек Хеврати | 1 | Тийм |
| Махапах Йарок | 1 | Тийм |
2006 онд Тел-Авивт 51,359 хүүхэд боловсролын байгууллагад сурч байсны 8,977 нь хотын цэцэрлэгт, 23,573 нь хотын бага сургуульд, 18,809 нь ахлах сургуульд харьяалагдаж байв. 4,000 орчим хүүхэд хотын сургуулийн нэгдүгээр ангид сурч байгаа бөгөөд хүн амын өсөлт энэ тоог 6000 болгоно гэсэн тооцоо гарсан. Үүний үр дүнд хотод 2008-09 онд цэцэрлэгийн 20 анги нэмж нээгдсэн. Сде Довын хойд талд шинэ бага сургууль, Тел-Авивын хойд хэсэгт шинэ ахлах сургууль барихаар төлөвлөж байна.
Герцлия Еврей Хэлний Гимнази нэртэй еврей хэлний анхны ахлах сургууль нь 1905 онд Яфад байгуулагдаж, Тел-Авив 1909 онд байгуулагдсаны дараа Тел-Авив руу нүүсэн бөгөөд үүнд зориулж Герцлийн гудамжинд шинэ оюутны хотхон байгуулагдсан.
Израилын хамгийн том их сургууль болох Тел-Авивын Их Сургууль нь физик, компьютерын шинжлэх ухаан, хими, хэл шинжлэлийн тэнхимүүдээрээ олон улсад танигдсан. Хөрш Рамат-Ган дахь Бар-Иланы их сургуулийн хамт оюутны тоо нь 50,000 гаруй бөгөөд үүнд олон гадаад оюутан багтдаг.[26] Түүний хотхон нь Рамат-Авивын ойролцоо байрладаг.[27] Тел-Авивт мөн хэд хэдэн коллеж байрладаг.[28] Герцлия Еврей Хэлний Гимнази нь 1909 онд Яфагаас хуучин Тел-Авив руу нүүж, 1960-аад оны эхээр Жаботинскийн гудамж руу нүүсэн.[29] Тел-Авивын бусад алдартай сургуулиуд нь Шевах Мофет, тус хотын хоёр дахь еврей сургууль, Ирони Алефын Урлаг ба Альянсын ахлах сургууль юм.
Үзвэр үйлчилгээ, тайзны урлаг
Тел-Авив нь соёл урлаг, үзвэр үйлчилгээний томоохон төв юм.[30] Израилын тайзны урлагийн 35 том төвийн 18 нь Тел-Авивд байрладаг бөгөөд тус улсын есөн том театрын тав нь тус улсын нийт тоглолтын 55 хувь, үзэгчдийн 75 хувийг эзэлдэг байна.[31] Тел-Авивын урлагийн төв нь Пласидо Домингогийн 1962-1965 оны хооронд тенор байсан Израилын дуурийн театр юм.[32] 2,482 хүний суудалтай Хейхал-ха-Тарбут нь тус хотын хамгийн том театр бөгөөд Израилын филармонийн найрал хөгжмийн ордон юм.[33]
Израилын үндэсний театр болох Хабима театрыг 2008 оны эхэнд засварын ажил хийхээр хааж, 2011 оны 11-р сард их засвар хийсний дараа нээсэн. Энав Соёлын төв нь соёлын талбарт шинээр нэмэгдэж буй зүйлийн нэг юм. Тел-Авивын бусад театрууд нь Гешер театр, Бейт Лессины театр; Цавта, Тмуна нь хөгжмийн тоглолт, захын уран бүтээлийг зохион байгуулдаг жижиг театрууд юм. Яффад Симта, Ноцарын театрууд захын чиглэлээр мэргэшсэн байдаг. Тел-Авив хотод орчин үеийн бүжгийн ертөнцөд алдартай Батшева Бүжгийн Компани байрладаг. Израилын балет мөн Тел-Авивт байрладаг. Тел-Авивын орчин үеийн болон сонгодог бүжгийн төв нь Неве-Цедек дахь Сюзанн Деллал бүжиг, театрын төв юм.[34]
Тус хот нь олон улсын хөгжимчдийг Яркон Парк, Экспо Тел-Авив, Барби Клуб, Заппа Клуб, Тель-Авиваас чанх урд байрлах Live Park Rishon Lezion зэрэг газруудад ихэвчлэн зохион байгуулдаг.[35][36][37] 2018 онд Израил ялсны дараа Тел-Авив 2019 оны Евровижн дууны тэмцээнийг зохион байгуулах хотоор зарлагдсан (Израилын Иерусалим хотоос өөр газар зохион байгуулсан анхны Евровижн дууны тэмцээн).[38] Дуурь, сонгодог хөгжмийн үзүүлбэрүүд Тел-Авивт өдөр бүр болдог бөгөөд дэлхийн олон сонгодог удирдаач, гоцлол дуучид Тел-Авивын тайзнаа олон жилийн турш тоглож байна.
Сюзанн Деллал бүжиг, театрын төв
Тел-Авив дахь гудамжны кафе
Хейхал-ха-Тарбут театр, Израилын филармонийн найрал хөгжмийн ордон
![Thumb](#/media/Файл:היכל_התרבות_ע"ש_צ'רלס_ברונפמן.jpg)
Аялал жуулчлал ба амралт
Тел-Авив нь жилд 2.5 сая орчим олон улсын жуулчдыг хүлээн авдаг бөгөөд энэ нь Ойрх Дорнод ба Африк тивийн хамгийн олон жуулчин хүлээж авсан тав дахь хот юм. 2010 онд Найт Фрэнкийн дэлхийн хотуудын судалгаагаар дэлхийн хэмжээнд 34-т жагсчээ.[39] Тел-Авивыг Lonely Planet-ийн "2011 оны хамгийн халуухан хот"-оор, Travel + Leisure сэтгүүлээс гаргасан Ойрх Дорнод, Африкийн гуравдугаарт (зөвхөн Кейптаун, Иерусалимын ард), National Geographic-ийн дэлхийн ес дэх хамгийн шилдэг далайн эргийн хотоор шалгарсан юм.[40][41][42] Тел-Авив нь дэлхийн хамгийн шилдэг ЛГБТ чиглэлүүдийн нэг юм.[43][44] Тус хотыг далайн эрэг дагуу орших шилдэг 10 хотын тоонд багтсан.[45]
Хөгжиж буй шөнийн амьдрал, залуу уур амьсгал, 24 цагийн алдартай соёл зэргээс шалтгаалан Тел-Авивыг "хэзээ ч унтдаггүй хот", "үдэшлэгний нийслэл" гэж нэрлэдэг.[46] Тел-Авив хот нь Crowne Plaza, Sheraton, Dan, Isrotel, Hilton зэрэг дэлхийн тэргүүлэх зочид буудлуудын салбаруудтай. Энд олон музей, архитектур, соёлын дурсгалт газрууд байдаг бөгөөд хотоор аялж янз бүрийн хэлээр үзэх боломжтой байдаг.[47] Автобусны аялалаас гадна архитектурын аялал, Сегуэй, явган аялал зэрэг нь түгээмэл байдаг.[48][49][50] Тел-Авив нь 6500 гаруй өрөө бүхий 44 зочид буудалтай.
Тел-Авивын наран шарлагын газар, хотын зугаалах газар нь хотын соёл, аялал жуулчлалын салбарт томоохон үүрэг гүйцэтгэдэг бөгөөд ихэнхдээ дэлхийн хамгийн сайн наран шарлагын газруудын тоонд ордог. Хаяркон цэцэрлэгт хүрээлэн нь Израилын хамгийн олон жуулчин татдаг хотын цэцэрлэг бөгөөд жилд 16 сая жуулчин хүлээн авдаг. Хотын бусад цэцэрлэгт хүрээлэнгүүд нь Чарльз Клоро Парк, Тусгаар тогтнолын парк, Меир парк, Дубнов парк юм. Хотын нийт газар нутгийн 19 орчим хувийг ногоон байгууламж эзэлдэг.[51]
Хаяркон цэцэрлэгт хүрээлэн нь Тел-Авивын хамгийн том цэцэрлэгт хүрээлэн юм
Далайн эргийн үдэш
Тел-Авив нь тээврийн томоохон төв бөгөөд оршин суугчдад нийтийн тээврийн цогц сүлжээгээр үйлчилдэг. Үндэсний тээврийн сүлжээний олон том чиглэл тус хотоор дайран өнгөрдөг.
Автобус ба такси
Израилын бусад хэсэгтэй нэгэн адил автобусны тээвэр нь хамгийн түгээмэл ба өргөн хэрэглэгддэг нийтийн тээвэр юм. Тел-Авивын автобусны төв буудал нь хотын өмнөд хэсэгт байрладаг. Дан Автобусны компани, Метрополин, Кавим нар нь Тел-Авивын гол автобусны чиглэлүүдийг удирддаг. Израилын хамгийн том автобусны компани болох Egged Bus нь хот хоорондын тээврийн үйлчилгээ эрхэлдэг.[52]
Хотод орон нутгийн болон хот хоорондын такси мөн үйлчилгээ үзүүлдэг. Билетийг бүс нутгийн хэмжээнд стандартчилсан бөгөөд автобусны үнээс харьцангуй хямд байдаг. Бусад нийтийн тээврийн хэрэгслээс ялгаатай нь такси нь Баасан, Бямба гарагуудад ч үйлчилдэг (еврейчүүдийн амралтын өдөр "Шаббат"). Хувийн такси нь цагаан өнгөтэй, дээрээ шар тэмдэгтэй. Тийзний үнэ стандартчилагдсан, тоолууртай боловч жолоочтой урьдчилан тохиролцох боломжтой.
Төмөр зам
Тел-Авивын төмөр замын төв өртөө нь хотын төмөр замын гол өртөө бөгөөд Израилын хамгийн их ачаалалтай өртөө. Тел-Авив нь Аялон хурдны замын дагуу гурван төмөр замын нэмэлт өртөөтэй: Тел-Авивын Их Сургууль, Ха-Шалом (Азриэли төвийн зэргэлдээ) ба Ха-Хагана (Тел-Авивын автобусны төв буудлын ойролцоо), Тел-Авив Мерказ. Тел-Авив руу сар бүр сая гаруй зорчигч зорчдог гэсэн тооцоо байгаа. Бямба гараг болон еврейчүүдийн гол баяруудын үеэр (Рош-Хашана (2 өдөр), Йом-Киппур, Суккот, Симхат Тора, Пессах (Дээгүүр өнгөрөх баяр), Шавуот) галт тэрэг явдаггүй.
Яффа төмөр замын өртөө нь Ойрх Дорнодын анхны төмөр замын өртөө байсан. Уг өртөө 1891 онд нээгдэж 1948 онд хаагдсан. 2005–2009 онд станцыг сэргээн засварлаж, үзвэр үйлчилгээ, амралт чөлөөт цагаа өнгөрөөх газар болгон өөрчилсөн.[53]
Хотын галт тэрэг
Хотын галт тэрэгний системийн эхний шугамыг барьж байгаа бөгөөд 2020 онд нээхээр төлөвлөж байсан.[54] Улаан шугам нь Тел-Авиваас зүүн тийш Петах-Тиквагийн төв автобусны буудлаас эхэлж, гудамжны түвшинд баруун тийш Жаботинскийн замаар (481-р чиглэл) явна. Жаботинскийн зам ба 4-р хурдны замны огтлолцох цэг дээр Бней-Брак, Рамат-Ган, Тел-Авиваар дамжин өнгөрөх 10 км-ийн үед газар доогуур орж, Яффагийн өмнөхөн гудамжны түвшинд гарч, өмнө зүгт Бат-Ям руу эргэн явдаг. Газар доорх хэсэгт 10 зогсоол байх ба үүнд Тел-Авивын төмөр замын төв өртөө болон ойролцоох Савидор Мерказ орно. Эхний шугамыг барихаар төлөвлөж буй МТС компани нь санхүүгийн бэрхшээлтэй тулгарч, шугам нээгдэх хугацааг хойшлуулсан. 2010 оны 5-р сард Сангийн яам хүндрэлтэй байгаа тул МТС-тэй байгуулсан гэрээг цуцлах шийдвэр гаргаж, 2010 оны 8-р сард гэрээг цуцалсан.[55] Энэхүү шугамыг NTA-Тел-Авивын нийтийн дамжин өнгөрөх хөгжлийн газар барьж байна. Эхний ээлжинд уг шугамыг 2012 онд нээхээр төлөвлөж байсан бөгөөд MTS-тэй санал зөрөлдөж, NTA төслийг булаан авсан тул хэд хэдэн удаа хойшлуулсны эцэст өнөөдөр 2016 онд нээхээр болсон.
Хоёр дахь шугамыг 2021 онд нээхээр төлөвлөсөн.
Зам
Хот руу чиглэсэн болон дотор нь явдаг гол хурдны зам нь Аялон голын голын эрэг дагуу хойд зүгээс урд зүг рүү чиглэсэн Аялон хурдны зам (20-р хурдны зам) юм. Аялоны хурдны замаар урагш явахад Ашдод хүрэх 4-р хурдны зам, Бен-Гурион олон улсын нисэх онгоцны буудал ба Иерусалим хүрэх 1-р хурдны зам, Иерусалим, Модиин, Реховот хүрэх 431-р хурдны зам ба 6-р хурдны зам руу нэвтрэх боломжтой. Аялоноор хойд зүг рүү жолоодвол Нетания, Хадера, Хайфа хүрэх 2-р хурдны зам луу нэвтэрч болно. Хот дотор Капланы гудамж, Алленбигийн гудамж, Ибн-Габиролын гудамж, Дизенгоффийн гудамж, Ротшильдын өргөн чөлөө, Яффагийн гол маршрут нь Иерусалимын өргөн чөлөө юм. Намирын зам нь хотыг Израилын гол 2-р хурдны зам , зүүнээс Рамат-Ган, Бней-Брак, Петах-Тиквагаар дамжин гарах Бегин/Жаботинскийн замтай холбодог. Өдөр бүр 500,000 орчим авто машин хотод зорчиж, Тел-Авив хотод түгжрэл нэмэгдэж байна. 2007 онд Саданийн тайланд Тел-Авивт Лондон хоттой адилаар хот руу нэвтрэх төлбөрийг нэвтрүүлэхийг зөвлөж байсан.[56]
Агаар
Тел-Авивт үйлчилдэг гол нисэх онгоцны буудал нь Бен-Гурионы олон улсын нисэх онгоцны буудал юм. Хөрш Лод хотод байрладаг бөгөөд 2017 онд 20 сая гаруй зорчигч тээвэрлэсэн. Нисэх онгоцны буудал нь Тел-Авиваас зүүн урагш 15 км зайд, Тел-Авив ба Иерусалимын хооронд 1-р хурдны зам дээр байрладаг. Тел-Авивын баруун хойд хэсэгт орших Сде Дов (IATA: SDV) нь дотоодын нисэх онгоцны буудал бөгөөд дахин төлөвлөлтийн улмаас 2019 онд хаагдаж,[57] Сде Довын бүх үйлчилгээг Бен-Гурион нисэх онгоцны буудал руу шилжүүлжээ.
Унадаг дугуй
Тел-Авив хотын захиргаа нь хотод унадаг дугуй ашиглахыг зөвлөж байгаа. 2009 он гэхэд унадаг дугуйн замыг 100 км хүртэл өргөтгөхөөр төлөвлөж,[58] 2011 оны 4-р сард хотын захиргаа төлөвлөсөн 100 км дугуйн замыг барьж дуусгасан.
2011 оны 4-р сард Тель-Авив хотын захиргаа Tel-O-Fun нэртэй унадаг дугуй системийг нэвтрүүлж, хотын хэмжээнд түрээслэх зориулалттай 150 зогсоол суурилуулсан.[59] 2011 оны 10-р сарын байдлаар 125 идэвхтэй зогсоол ажиллаж, 1000 гаруй унадаг дугуйгаар оршин суугчдыг хангаж байна.
| Тел-Авивтай гэрээ байгуулсан хотууд[60] | ||||
|---|---|---|---|---|
| Хот | Улс | Тив | Гарын үсэг зурсан он | Гэрээний төрөл |
 Алматы |
Казахстан | Ази | 1999 | ах дүү хот |
 Барселон |
Испани | Европ | 1998, 2013 онд батлагдсан | нөхөрлөл ба хамтын ажиллагаа |
 Бээжин |
Хятад | Ази | 1995, 2004, 2006 | ойлголцол, нөхөрлөл, хамтын ажиллагаа |
 Белград |
Серби | Европ | 1990 | хамтын ажиллагаа |
 Бонн |
Герман | Европ | 1983 | хамтын ажиллагаа |
 Будапешт |
Унгар | Европ | 1989 | хамтын ажиллагаа |
 Буэнос-Айрес |
Аргентин | Өмнөд Америк | 1988 | ах дүү хот |
 Канн |
Франц | Европ | 1993 | нөхөрлөл |
 Кишинёв |
Молдав | Европ | 2000 | ах дүү хот |
| Чунчин |
Хятад | Ази | 2014 | Харилцан ойлголцлын санамж бичиг |
| Кёльн |
Герман | Европ | 1979 | хамтын ажиллагаа |
| Эссен |
Герман | Европ | 1992 | хамтын ажиллагаа |
| Франкфурт |
Герман | Европ | 1980, 2017 онд сунгагдсан | хамтын ажиллагаа |
| Фрайбург |
Герман | Европ | 2012, 2015 | Тогтвортой байдлын талаархи хамтын ажиллагааны санамж бичиг |
| Гуандун (муж) |
Хятад | Ази | 2014 | Харилцан ойлголцлын санамж бичиг |
 Инчон |
Өмнөд Солонгос | Ази | 2000 | ах дүү хот |
 Измир |
Турк | Ази | 1996 | ах дүү хот |
 Лодзь |
Польш | Европ | 1994 | хамтын ажиллагаа |
 Милан |
Итали | Европ | 1994 | ах дүү хот |
 Монреаль |
Канад | Хойд Америк | 2016 | нөхөрлөл |
 Москва |
Орос | Европ | 2014 | Эдийн засаг, худалдаа, шинжлэх ухаан, технологи, соёлын салбарт хамтран ажиллах санамж бичиг |
 Нью-Йорк |
АНУ | Хойд Америк | 1996 | ойлголцол, нөхөрлөл, хамтын ажиллагаа |
 Панам хот |
Панам | Хойд Америк | 2013 | нөхөрлөл |
| Парис |
Франц | Европ | 1985, 2010 онд сунгагдсан | хамтын ажиллагаа |
| Филадельфи |
АНУ | Хойд Америк | 1967 | ах дүү хот |
| Санкт-Петербург |
Орос | Европ | 2011 | хамтын ажиллагаа |
| Сан Антонио |
АНУ | Хойд Америк | 2011 | нөхөрлөл |
 Софи |
Болгар | Европ | 1992 | ах дүү хот |
 Салоники |
Грек | Европ | 1994 | ах дүү хот |
| Тулуз |
Франц | Европ | 1962 | ах дүү хот |
 Вена |
Австри | Европ | 2005 | эдийн засгийн хамтын ажиллагаа |
| Варшав |
Польш | Европ | 1992, 2009 | хамтын ажиллагаа |
 Ёкохама |
Япон | Ази | 2012 | нөхөрлөл |
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
