Бээжин

Бусад утгыг, «Бээжин (салаа утга)»-с харна уу.

Бээжин (ᠪᠡᠭᠡᠵᠢᠩ; хятадаар 北京 - Běijīng, «умард/хойд нийслэл») — Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсын нийслэл; улсынхаа улс төр, соёл, боловсролын төв;^[5] ямар нэгэн нэгжид (муж г.м) харьяалагддахгүй шууд Улсын хэмжээний дөрвөн хотын нэг.

Бээжин 北京
Нийслэл болон хотын захиргаа
Бээжин хотын захиргаа
Бээжингийн төв бизнес дүүрэг Хориотой хот Тэнгэрийн сүм Цагаан хэрэм Тяньаньмэнь Ардын Их Хурлын Танхим (зүүн) ба Үндэсний Тайзны Урлагийн Төв (баруун)
Хятад дахь Бээжингийн байршил
Солбицол (Тяньаньмэний талбайн төрийн далбаа): 39°54′24″N 116°23′51″E
Улс	Хятад
Байгуулагдсан	МЭӨ 1045 он
Үүсгэн байгуулагч	Жоу улс (Баруун Жоу)
Захиргааны байр	Тунжоу дүүрэг
Хуваалт  - Хошууны түвшин  - Суурингийн түвшин	16 дүүрэг 343 суурин ба хороолол
Засаг захиргаа
• Төрөл	Хотын захиргаа
• Биет	Бээжин Хотын Ардын төлөөлөгчдийн хурал
• ХКН-ын НБД	Инь Ли
• Хурлын дарга	Ли Шюлин
• Хотын дарга	Инь Юн
• ХАУТЗЗ-ийн дарга	Вэй Шяодун
• Ардын Төлөөлөгчдийн Их Хурлын Төлөөлөл	53 гишүүн
Газар нутаг [1]
• Хотын захиргаа	16,410.5 км2 (6,336.1 бээр2)
• Газар	16,410.5 км2 (6,336.1 бээр2)
• Хотын нутаг	16,410.5 км2 (6,336.1 бээр2)
• Бөөгнөрөл	12,796.5 км2 (4,940.8 бээр2)
Өндөр	43.5 м (142.7 фут)
Хамгийн өндөр цэг (Лин уул)	2,303 м (7,556 фут)
Хүн ам  (2020 тооллого)[2]
• Хотын захиргаа	21,893,095
• Нягтрал	1,300/км2 (3,500/бээр2)
• Хотын нутаг	21,893,095
• Нягтрал	1,300/км2 (3,500/бээр2)
• Бөөгнөрөл	22,366,547
• Нягтрал	1,700/км2 (4,500/бээр2)
• Хятад дахь байр	Хүн ам: 27-р байр; Нягтаршил: 4-р байр
Томоохон угсаатны бүлгүүд
• Хятадууд	95%
• Манжууд	2%
• Хотон	2%
• Монгол	0.3%
• Бусад	0.7%
Цагийн бүс	UTC+08:00 (ХСЦ)
Шуудангийн код	100000–102629
Бүсийн дугаар	10
ISO 3166 код	CN-BJ
ДНБ[3]	2022
– Нийт	¥4.161 их наяд (13-р) $618.648 тэрбум (нэрлэсэн) $1.016 их наяд (ХАЧТ)
– Нэг хүнд ноогдох	¥190,059 (2-р байр) $28,258 (нэрлэсэн) $46,401 (PPP)
– Өсөлт	▲ 0.7%
Улсын дугаарын угтвар	京A, C, E, F, H, J, K, L, M, N, P, Q, Y 京B (такси) 京G (хотын нутгийн гадна) 京O, D (цагдаа, эрх баригчид)
Товчлол	BJ / 京 (jīng)
ХХИ (2021)	0.907[4] (1-р) – маш өндөр
Вэб сайт	www.beijing.gov.cn (Хятадаар) Англи хувилбар
Бэлгэ тэмдэг
Цэцэг	Хятадын сарнай (Rosa chinensis) Шиваантиг (Chrysanthemum morifolium)
Мод	Платикладус (Platycladus orientalis) Японы Софора (Styphnolobium japonicum)

Бээжин
"Бээжин" энгийн Хятад ханзаар
Хятад хэл	北京
Пиньинь	Běijīng
Шуудан	Peking[note 1] Peiping (1368–1403; 1928–1937; 1945–1949)
Шууд утга	"Умард Нийслэл"
Галиглал Стандарт Хятад хэл Пиньинь Běijīng Бопомофо ㄅㄟˇ   ㄐㄧㄥ Гоюй ломацы Beeijing Вэйд — Гайлс Pei3-ching1 IPA Загвар:IPAc-cmn Ву Сүжоу Poh-cin Хакка Латинчлал Bet5-gin1 Юэ: Кантон Иелийн латинчлал Bākgìng or Bākgīng Ютпинь Bak1ging1 IPA Загвар:IPAc-yue or Загвар:IPAc-yue Өмнөд Минь хэл Хоккиен ПВЖ Pak-kiaⁿ Tâi-lô Pak-kiann

Сүүлийн жилүүдэд Бээжин хотын хүн амын тоо огцом өсч байгаа. 1953 онд 2.8 сая, 1982 онд 9.2 сая, 2000 онд 13.6 сая хүн амтай байсан бол 2010 онд 19.6 сая, 2020 оны БНХАУ-ын 7 дахь үндэсний тооллогоор 21.893 сая оршин суугчтай болоод байгаа ажээ. Энэ нь улсдаа Шанхайн дараа, дэлхийд эхний 10-т багтах үзүүлэлт юм.

2008 онд Бээжинд Зуны Олимпын тоглолт, Параолимпын тоглолт, 2015 онд Хөнгөн атлетикийн Дэлхийн аврага, 2022 онд Өвлийн Олимпын, Параолимпын тоглолтууд болсон байна.

Нэр

Орчин цагт ямар ч хэлээр энэ хотын нэрийг доорх хоёр янзаар тэмдэглэдэг.

1. Англи: Beijing, хас. Бейжің, сол. 베이징 be-i-jing гэх мэтээр жишээлж болох хятад хэлний умард аялгууг баримталсан хэлбэр байдаг. 北京-г пинь-инь галиг (1982 оноос)-аар Běijīng («умард нийслэл») гэнэ. 北 běi - «умард», 京 jīng - «нийслэл» гэх хоёр дүрс ханз үсэг юм. Монгол хэлнээ Бээжин, гэж хэвшин тогтсон нь үүнд багтана.
2. Франц: Pékin, Орос: Пекин, Англи: Peking гэх мэт нь адилхан 北京 гэж бичдэг ч өмнөд нутгийн аялгуунд тулгуурласан Дундад Иргэн Улсын үед (1912 он) зохиогдсон галигаас тухайн хэлэнд анх орсноороо үлдэж хоцорсон хэлбэр юм.

Дээрх орчин цагийн нэрийг олохоосоо өмнө олон нэртэй байсан. Улсын нийслэл болсон X зуунаас эхлэн тоочъё. 938 оноос Кидан Улсын 南京 Нань-жин «өмнөд нийслэл», 1122 оноос цөөхөн жил Сүн улсын 燕山 Янь-шан, 1153 оноос Алтан улсын 中都 Жүндү «дунд нийслэл», 1271 оноос Юань улсын 大都 Да-ду «их балгас/нийслэл» (монголчуудын хувьд Дайду^[6]). Энэ үед алдарт аялагч Марко Поло хотын нэрийг Cambuluc (магадгүй «хан балгас») гэж тэмдэглэсэн байдаг. Дээрх нэрс цөм хятад ханзынх тул шууд үнэмшихэд бас л бэрх юм. 1368 оноос 北平 Бэй-пин «умардын амар түвшин», 1403 оноос одоогийнхоо нэрийг Мин улс, Чин улсын үеийг дамжин, 1928 оноос ДИУ-ын үед дахин Бэйпин нэртэй болсон бол эцэстээ 1949 оноос БНХАУ байгуулагдахад одоогийнхоо Бээжин нэрийг эргэн авсан байна.

Газар зүй

Уур амьсгал

Бээжин
Уур амьсгалын диаграмм
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12     3   2 -10     6   4 -7     9   11 -1     26   20 7     29   26 13     71   30 18     176   31 22     182   30 20     49   26 14     19   19 7     6   10 0     2   3 -7 Температур °C,  Тунадас мм Эх сурвалж: wetterkontor.de

Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Бээжин 1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Маx. Температур (°C) 1.6 4.0 11.3 19.9 26.4 30.3 30.8 29.5 25.8 19.0 10.1 3.3 Ø 17.7 Мин. Температур (°C) −9.6 −6.9 −0.6 7.2 13.2 18.2 21.6 20.4 14.2 7.3 −0.4 −6.9 Ø 6.5 Тунадас (мм) 3 6 9 26 29 71 176 182 49 19 6 2 Σ 578 Нартай цаг (h/d) 6.5 6.8 7.8 8.2 9.3 9.1 7.2 7.4 8.1 7.3 6.4 6.0 Ø 7.5 Бороотой өдөр (d) 1 2 2 3 4 6 10 9 4 3 1 1 Σ 46 Агаарын чийгшил (%) 45 49 52 48 52 62 78 80 71 66 60 51 Ø 59.6 Т е м п е р а т у р 1.6 −9.6 4.0 −6.9 11.3 −0.6 19.9 7.2 26.4 13.2 30.3 18.2 30.8 21.6 29.5 20.4 25.8 14.2 19.0 7.3 10.1 −0.4 3.3 −6.9 1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Хур тунадас Х у р т у н а д а с 3 6 9 26 29 71 176 182 49 19 6 2   1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Эх сурвалж: wetterkontor.de

Тээвэр

Төмөр зам

Бээжин мэдээж Хятадын төмөр замын сүлжээний зангилгаа юм. Бээжингээс Шанхай, Гуанжоу, Хонконг, Харбин, Өвөр Монголын Бугат, Циньхуандао, Чэндэ, Юаньпин хүрэх 8 үндсэн чиглэл байдаг. Мөн саяхнаас хурдны төмөр замтай болсон. 2011 онд Бээжин-Шанхай, 2008 онд Бээжин-Тяньжин чиглэл нээгджээ.

Бээжин хотод төмөр замын 40 өртөө байна.^[7] 2010 онд 7 сард төв өртөөнд (1959 онд баригдсан) нь өдөртөө 173, баруун өртөөнд (1996 оных) 232 галт тэрэг, хурдны замын өмнөд өртөөнд (2008 оных) 163 галт тэрэг хүлээн авсан байна. 1909 онд баригдаж, 2009 онд өргөтгөгдсөн умард өртөөнд энэ тоо харин 22 байна.

Бээжингээс төмөр замаар дотоодын томоохон ямар ч хот руу очих боломжтой. Монгол, Орос, Вьетнам, Умард Солонгос руу зорчих олон улсын зорчигч тээврийн үйлчилгээ бий. Зорчигчийн тоо чиглэлээсээ хамаараад янз бүр байдаг.

Засаг захиргааны хуваарь

Газрын зураг		Дүүрэг/шянь	Ханз	Хүн ам (2010)[8]	Талбай (км²)	Нягтшил (нэгж км²-т)
Дунчен Шичен 1. Шижиншань Чаоян Хайдянь Фентай 1 Ментоугоу Фаншань Тунжоу Шуньи Чанпин Дашин Пингу Миюнь Янчин Хуайроу
		Дунчен дүүрэг	东城区	919,000	40.6	22,635
		Шичен дүүрэг	西城区	1,243,000	46.5	26,731
		Чаоян дүүрэг	朝阳区	3,545,000	470.8	7,530
		Хайдянь дүүрэг	海淀区	3,281,000	426.0	7,702
		Фентай дүүрэг	丰台区	2,112,000	304.2	6,943
		Шижиншань дүүрэг	石景山区	616,000	89.8	6,860
		Тунжоу дүүрэг	通州区	1,184,000	870.0	1,361
		Шуньи дүүрэг	顺义区	877,000	980.0	895
		Чанпин дүүрэг	昌平区	1,661,000	1,430.0	1,162
		Дашин дүүрэг	大兴区	1,365,000	1,012.0	1,349
		Ментоугоу дүүрэг	门头沟区	290,000	1,331.3	218
		Фаншань дүүрэг	房山区	945,000	1,866.7	506
		Пингу дүүрэг	平谷区	416,000	1,075.0	387
		Хуайроу дүүрэг	怀柔区	373,000	2,557.3	146
		Миюнь дүүрэг	密云区	468,000	2,335.6	200
		Янчин дүүрэг	延庆区	317,000	1,980.0	160

Өнгө бүрийн тайлбар

•      Хуучин цагт хэрмээр хүрээлэгдэж байсан, одоо 2-р тойруугийн доторх хотын дүүрэг
•      2-р болон 5-р тойруугийн дотор хотлодог барилгажсан дүүрэг
•      6-р тойруугаар бөгжлөгддөг цөөн газраа барилгажсан хотын захын дүүрэг
•      Хотоос алс дүүрэг, хөдөө газар буюу шянь (шянь гэдгийг хятад хошуу гэж ойлгож болно)

Зураг

Бээжин телевизийн цамхгаас авсан: Бээжин хотын дэлгэмэл зураг (2009)

• 
• 
• 
• 

Мөн үзэх

• Бээжингийн олимп
• Хятад улсын 50 том хот

Мэдэгдсэн сурвалж

1. "Doing Business in China – Survey". Ministry of Commerce of the People's Republic of China. Archived from the original on 26 May 2014. Татаж авсан: 5 August 2013.
2. "Communiqué of the Seventh National Population Census (No. 3)". National Bureau of Statistics of China. 11 May 2021. Архивласан огноо 11 May 2021. Татаж авсан: 11 May 2021.
3. "National Data". National Bureau of Statistics of China. 1 March 2022. Татаж авсан: 23 March 2022.
4. "Sub-national HDI - Subnational HDI - Global Data Lab". globaldatalab.org. Татаж авсан: 2021-12-31.
5. "Beijing", The Columbia Encyclopedia (6th ed.), 2008, <http://www.encyclopedia.com/topic/Beijing.aspx>
6. Denis Twitchett, Herbert Franke, John K. Fairbank, in The Cambridge History of China: Volume 6, Alien Regimes and Border States (Cambridge: Cambridge University Press, 1994), p 454.
7. (Chinese) "北京市火车站大全" (Memento 30. Гуравдугаар сар 2006 цахим архивт) Last Accessed 8 August 2011
8. "北京市2010年第六次全国人口普查主要数据公报". Archived from the original on 2011-10-04. Татаж авсан: 2012-07-09.

Цахим холбоос

 Commons: Бээжин – Викимедиа дуу дүрсний сан

• Бээжингийн засгийн газрын цахим хуудас (Хятад)
• Бээжингийн засгийн газрын цахим хуудас (Англи)

1. Loaned earlier via French "Pékin".