Evanjelin' i Barnabà

Ny Evanjelin' i Barnabà na Evanjelin' i Barnabe na Filazantsaran' i Barnabasy dia asasoratra mitantara ny fiainan' i Jesoa nosoratan' olon-tokana na maro tsy fantatra anarana, izay tokony ho Mozilmana, ka mety avy tamin' ny loharanon-tsoratra tranainy kokoa nataon' ny Jiosy kristiana. Anisan' ny asasoratra pseodepigrafa ity evanjely ity, izay voalaza fa nosoratan' i Barnabasy mpianatr' i Jesoa^[1]. Mety nosoratana tamin' ny tapany farany amin' ny Andro Antenatenany, tamin' ny daty ao amin' ny taonjato faha-13 hatramin' ny faha-15^[2] na tamin' ny faran' ny taonjato faha-16 ny lahatsoratra amin' ny teny italiana sy espaniôla. Amin' ny lafiny maro, indrindra momba ny firesahana ny amin' ny fiavian' i Mohamady (mpaminanin' ny silamo), dia mifanaraka amin' ny fiheveran' ny Mozilmana ny Testamenta Vaovao na ny Filazantsara io boky io^[3].

Barnabasy

Ity filazantsara ity amin' ny ankapobeny dia heverin' ny mpikaroka ho toy ny "fisolokiana masina" na "fisolokiana ara-pivavahana", natao taty aoriana elabe sy misandoka anarana, noho ny tsy fahadisoana ara-potona, ara-jeôgrafia, ara-tantara ary ara-piteny raketiny. Tsy mihevitra io boky io ho ambony lanja na latsa-danja noho ny evanjely kanônika kristiana ny Mozilmana, ary ny fikambanana silamo sasany dia mampiasa an' ilay boky mba hanohanan' izy ireo ny fiheverana silamo an' i Jesoa^[4], ka io no ataon' izy ireo fa mirakitra ny marina momba ny fanomboana an' i Jesoa^[5].

Fanadihadiana

Asa soratra mozilmana

Ity boky apôkrifa ity dia naka ny vontoatiny avy amin' ny finoana silamo:

• fanoherana ny fampianaran' i Paoly sy fanoherana ny fampianarana momba ny Trinite;
• fanindriana mafy ny maha mpaminany fotsiny fa tsy zanak' Andriamanitra an' i Jesoa;
• fampahatsiahivana ny tenin' i Mohamady;
• fampahatsiahivana ny fiekem-pinoana silamo (shahada) ao amin' ny toko faha-39.

Ankoatra izany dia manambara io evanjely io fa tsy tratran' ny fanomboana amin' ny hazo fijaliana i Jesoa, satria nakarin' Andriamanitra any am-Paradisa, fa i Jodasy, izay lasa nitovy endrika aminy, no nohomboana (dôketisma). Ireo finoana ireo, indrindra ny fandavana ny maha Andriamanitra an' i Jesoa sy ny fandavana ny fanomboana azy, dia mifanaraka amin' ny fampianaran' ny Mozilmana.

Misy singa maro, izay angamba avy amin' ny loharano jodeô-kristiana ao amin' io evanjely io, izay nampiasain' ilay mpanoratra mozilmana. Ity boky ity, hoy ny mpandinika maro, dia ezaka fampiraisana singa avy amin' ny kristianisma sy ny silamo, azo ampitahaina amin' ny tahirin-kevitra maro nosoratan' ny Mozilmana tao Afrika Avaratra sy tao amin' ny Saikanosy Iberika izay nanohitra ny Trinite tamin' ny taonjato faha-16 sy faha-17.

Tsy firindrana ara-potoana sy fahadisoana maro

Maro ny mpandinika nahita tsy firindrana ara-potoana sy fahadisoana ara-jeôgrafia ao amin' ny Evanjelin' i Barnabà^[6].

• Voalaza fa niondrana an-tsambokely teny ambonin' ny Ranomasin' i Galilea (izay atao hoe koa Farihy Tiberiada na Tiberiasy) hatrany Nazareta i Jesoa ka niondrana tao Kafarnahoma/Kapernaomy (toko faha-20-21). I Nazareta anefa tanàna any anaty tany fa tsy amorontsiraka ary i Kafarnahoma dia tanàna miorina eo amoron' ilay farihy. Misy ny mpanoratra manohana ny fahamarinan' ireo zava-boalaza ireo amin' ny alalan' ny tsy fahafantarana marina ny tena nisy ny tanànan' i Nazareta.
• Voalaza koa fa teraka tamin' ny andro naha "mpanjaka" an' i Pôntio Pilato i Jesoa, nefa izany fanapahana izany dia nanomboka tamin' ny taona 26 taor. J.K. ary tsy mpanjaka i Pôntio Pilato fa mpiasam-panjakana rômana.
• Tsy mahalala ny mpanoratra an' ilay evanjely fa ny hoe Kristy sy ny hoe Mesia dia teny mitovy hevitra, tsy fantany fa ny hoe Kristy (χριστός / khristos) dia fandikana amin' ny teny grika ny teny hebreo hoe מָשִׁיחַ / Mashiakh, izay samy midika hoe "voahosotra". Miantso an' i Jesoa hoe "Jesoa Kristy" ny Evanjelin' i Barnabà, nefa mitatitra koa fa "Niaiky i Jesoa sady niteny ny marina hoe: 'Tsy izaho no Mesia' " (toko faha-42).
• Misy koa ny fampahatsiahivana ny jobily izay lazainy fa miseho isaky ny zato taona (toko faha-82), fa tsy isaky ny dimampolo taona (araka ny amaritan' ny Bokin' ny Levitikosy azy). Izany fahadisoana ara-potoana izany dia ahafaha-mamantatra ny fotoana nanoratana an' ilay evanjely apôkrifa, satria namoaka didy ny amin' ny jobily zato taona ny papa Bônifasy VIII (papa tamin' ny taona 1294-1303), fanapahan-kevitra tsy narahin' ny papa Klemento VI (papa tamin' ny taona 1342-1352) izay namoaka didy, tamin' ny taona 1343, ny hiverenana indray amin' ny jobily dimampolo taona araka ny fanao mahazatra.
• Lazain' ilay evanjely fa nihinana paoma i Adama sy i Eva (toko faha-40). Izany fiheverana ilay voankazo voarara (Bokin' ny Genesisy 2:9,17; 3:5) ho paoma izany dia fandikana diso ny teny latina hoe malus izay ampiasaina ao amin' ny fandikan-teny latinan' ny Volgata hanondroana ny "ratsy" fa tsy io hazo paoma (izay atao amin' ny teny latina hoe malus ihany koa) io.
• Miresaka ny amin' ny divay tehirizina anaty barîka hazo ny Evanjelin' i Barnabà (toko faha-152).

  

  Barîka hazo

  

  Amfôra (siny)

  Ny barîka hazo tamin' izany fotoana nanoratana azy izany anefa dia mampiavaka ny vahoaka gaoloà sy ny tapany avaratr' i Italia, nefa i Palestina tamin' izany fotoana izany dia nitahiry divay tanaty karazana siny atao amin' ny teny latina hoe amphora na amin' ny teny grika hoe αμφορέας / amphoreas.
• Ao amin' ny toko faha-91 dia manondro fifadian-kanina isan-taona ny "efapolo andro". Izany dia mifandraika amin' ny fomba kristiana izay mifady hanina mandritra ny efapolo andro amin' ny karemy, fanao izay tsy nisy talohan' ny Kônsily voalohany tany Nikea (taona 325). Tsy nisy koa ny fifadian-kanina efapolo andro ao amin' ny jodaisma tamin' izany fotoana izany.
• Amin' ny fampidiran' ny Evanjelin' i Barnabà andalana avy ao amin' ny Testamenta Taloha dia hita fa avy ao amin' ny lahatsoratra latinan' ny Volgata no nakany azy fa tsy avy ao amin' ny lahatsoratra grikan' ny Septoajinta (na Septanta) sady tsy avy ao amin' ny lahatsoratra hebreo masôretika. Ny lahatsoratra ao amin' ny Volgata anefa dia dikan-teny nataon' i Hierônimo (na Jerôma) nanomboka tamin' ny taona 382, izany hoe taonjato maro taorian' ny nahafatesan' i Barnabà (na Barnabe na Barnabasy) (taona 61 taor. J.K.).

Vontoatiny

Misy toko 222 sy teny 75 000 eo ho eo ny Filazantsaran' i Barnabasy, izay mitovy habe amin' ny fitambaran' ny filazantsara kanônika efatra (Matio, Marka, Lioka, ary Joany)^[7][8]. Ny lohateniny tany am-boalohany, izay hita eo amin' ny fonon' ny sora-tanana italiana, dia Ny Filazantsaran' i Jesoa Marina, Atsoina hoe Kristy, Mpaminany Vaovao Nirahin' Andrialanitra ho Amin' Izao Tontolo Izao: Araka ny Filazalazan' i Barnabasy Apôstôliny^[7][9]; izany dia manarakaraka ny fanakianan' ny mpanoratra, izay milaza ny tenany fa i Barnabasy ao amin' ny Baiboly, fanakianana "ireo rehetra monina ambonin' ny tany maniry fiadanana sy fiononana" (anisan' izany i Paoly apôstôly) izay "voafitak' i Satana mba hitory 'fampianarana ratsy indrindra' tamin' ny 'fiantsoana an' i Jesoa ho zanak' Andriamanitra, ny fandavana ny famorana [...] ary ny fanomezana alalana ny hena tsy madio rehetra'.^[7]"

Ity asasoratra apôkrifa ity dia toa fandrindrana filazantsara, miompana amin' ny asa fanompoana sy ny fijalian' i Jesoa^[7]. Manomboka amin' ny singa itambaran' i Matio sy i Lioka ilay evanjely apôkrifa, anisan' izany ny fanambaràna ny hahaterahan' i Jesoa nataon' ny arkanjely Gabriela tamin' i Maria, ny fitsaohana nataon' ny Magy, ny fandringanana ny zaza tsy manan-tsiny, ny famorana an' i Jesoa, ary ny fahitana azy tao amin' ny Tempoly^[7]. Avy eo ilay lahatsoratra dia mitsambikina any amin' i Jesoa izay nandeha teny amin' ny Tendrombohitra Ôliva niaraka tamin' ny reniny hanangona voan' ôliva; rehefa nivavavaka teo izy dia nandray ny filazantsara na evanjely avy amin' ny anjely Gabriela. Taorian' izany fanambaràna izany dia nilaza tamin' ny reniny izy fa tsy hiara-mipetraka aminy intsony. Taty aoriana i Jesoa dia nandeha tany Jerosalema ka nanomboka nitoriteny tany. Nanendry apôstôly roa ambin' ny folo izy mba hiara-dia aminy mandritra ny asa fanompoany; ity evanjely ity dia tsy manonona afa-tsy folo, anisan' izany i Barnabasy^[10][11]. Ity filazantsara apôkrifa ity dia manaraka ny fampianarana lazaina fa nataon' i Jesoa momba ny niandohan' ny famorana, ny fanamelohana ny tsy mifora, ary ny fiainan' i Abrahama (anisan' izany ny fandravana ny sarin-tsampy sy ny fanaovana sorona ny zananilahy Ismaela)^[12].

Ny toko faha-39 dia mirakitra ny voalohany amin' ny fanononan' i Jesoa miisa sivy an' i Mohamady amin' ny anarany. Ny Filazantsaran' i Barnabasy dia mitantara ny fiovan-tarehin' i Jesoa sy ny fanambàrany mialoha ny mpaminany, Mohamady, izay ho avy ao aoriany. Taorian' ny fanoharana sy fampianarana maro nataony dia nilazalaza ny fijaliany izy, nanomboka amin' ny fifanandrinana tamin' ny mpanora-dalàna sy ny Fariseo momba ilay vehivavy azo nijangajanga. Nilazan' i Gabriela i Maria ny amin' ny fanomboana ny zanany sy ny fiarovan' io anjely io amin' izany; ny mpisoronabe, Herôda Antipasy, sy Pontio Pilato dia niresaka ny amin' izay tokony hatao momba an' i Jesoa. Niafina tao amin' ny tranon' i Nikôdemôsy i Jesoa sy ny mpianany, trano izay nanaovan' izy ireo ny Fanasana Farany. I Jodasy Iskariôta namadika azy tamin' ny sekely volafotsy telopolo; nandidy an' i Gabriela, i Mikaela, i Rafaela, ary i Oriela Andriamanitra avy eo mba hamonjy an' i Jesoa amin' ny fitondrana azy "mivoaka eo amin' ny varavarankely izay mitodika mianatsimo" ho any amin' ny lanitra fahatelo.

I Jodasy, izay niova tarehy sy fitenenana ho sahala amin' ny an' i Jesoa, dia niverina tao an-trano raha mbola natory ny mpianatra hafa. Gaga izy raha nahita azy ireo nihevitra azy ho i Jesoa ary nosamborina izy. Nampanomboin' i Pilato izy, ary napetraka tao amin' ny fasan' i Jôsefa avy any Arimatea ny fatiny. Nivavaka i Jesoa mba hahafahany hahita ny reniny sy ny mpianany ary hilaza amin' izy ireo izay zava-nisy marina. Nitodika tany amin' i Barnabasy izy, izay nampiandraiketiny ny fanoratana ny zava-nitranga. Mifarana amin' ny fielezan' ny mpianatra sy ny fanakianana hafa an' i Paoly ilay filazantsara.

Jereo koa

• Apôkrifan' ny Baiboly
• Apôkrifan' ny Testamenta Vaovao
• Kor'any

Boky apôkrifa lazaina fa nosoratan' i Barnabà:

• Evanjelin' i Barbnabà
• Epistilin' i Barnabà
• Asan' i Barnabà

Evanjely apôkrifa lazaina fa nosoratan' ny Apostôly:

• Evanjelin' ny Fahazazana araka an' i Jakôba (na Prôtevanjelin' i Jakôba)
• Evanjelin' ny Fahazazana araka an' i Tômasy
• Evanjelin' i Tômasy
• Evanjelin' i Petera
• Evanjelin' i Bartôlômeo
• Evanjelin' i Jodasy (na Evanjelin' i Jodasy Iskariôta)
• Evanjelin' i Filipo
• Apôkrifan' i Joany (na Evanjely miafin' i Joany)
• Evanjelin' i Tadeo
• Evanjelin' ny Roa ambin' ny folo

Loharano sy fanamarihana

1. Geneviève Gobillot, Évangiles, in M. A. Amir-Moezzi, Dictionnaire du Coran, ed. Robert Laffont, 2007, p. 291.
2. Joosten, Jan (2010). "The Date and Provenance of the "Gospel of Barnabas"". The Journal of Theological Studies. 61 (1): 200–215.
3. Geneviève Gobillot, « Évangiles », dans M. A. Amir-Moezzi, Dictionnaire du Coran, éd. Robert Laffont, 2007, p. 291.
4. Jereo: Jacques Jomier, L'Évangile de Barnabé, à propos d'un apocryphe Archived Aogositra 29, 2011 at the Wayback Machine [arsiva], tonon-tsiahy nataon' i Geneviève Gobillot, ao amin' ny « Évangiles », dans M. A. Amir-Moezzi, Dictionnaire du Coran, éd. Robert Laffont, 2007, p. 291.
5. Daniel De Smet, « Crucifixion », dans M. A. Amir-Moezzi, Dictionnaire du Coran, éd. Robert Laffont, 2007, p. 290.
6. Jan Slomp, « The Gospel in Dispute. A Critical evaluation of the first French translation with an Italian text and introduction of the so-called Gospel of Barnabas », Islamochristiana, vol. 4, no 1,‎ 1978, p. 94.
7. Sox, David (1984). The Gospel of Barnabas. Allen & Unwin. p. 36
8. Slomp, Jan. "The 'Gospel of Barnabas' in recent research". Christlich-Islamische Gesellschaft [de]. Arsiva tamin' ny 7 Avril 2022.
9. Ryad, Umar (2009). Islamic Reformism and Christianity: A Critical Reading of the Works of Muḥammad Rashīd Riḍā and His Associates (1898–1935), p. 215.
10. Sox, David (1984). The Gospel of Barnabas. Allen & Unwin, p. 37
11. Campbell, William F. (1989). Gospel of Barnabas: Its True Value. Christian Study Centre, p. 34
12. Sox, David (1984). The Gospel of Barnabas. Allen & Unwin, pp. 37–38.