Nederlands Limburg
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Limburg (in 't Limburgs regionalisme ouch waal bekind es Oas-Limburg, ten opziechte van Wes-Limburg: Belsj Limburg) is ein van de twelf provincies van Nederland en ligk in 't zuudoeste van 't landj, mèr 't is ouch ein vaan de tien provincies vaan 't Bèlsj, woe 't in 't ooste lik. Op 1 januari 2024 haw 't Nederlandsj deil ein bevolkingsgruutde van 1.133.000 inwoners. Hievan waor 19,6 procent allochtoon. De houfstadj van Nederlandsj Limburg is Mestreech.
- Dit artikel is in mierder Limburgse dialekte gesjreve. Perbeer estebleef waal mer ei dialek per alinea aan te hauwe.
| Limbörg/Limburg | |||
 |
 | ||
 | |||
|
| |||
| Hoofsjtad | Mestreech | ||
| Opperflaakde – woevan land – woevan water |
2.209,85 km² 2.144,63 km² 65,22 km² (3,0%) | ||
| Inwoeners – Deechde: |
1.133.255 (2024) 528/km² (land) | ||
|
| |||
| Commissair van de Keuning (lies) | Emile Roemer (SP) | ||
|
| |||
| Óntsjtange oet | Departemint vaan de Neder-Maos, Limbörg (splitsing 1839) | ||
|
| |||
| Belangriekste lokaalsjpraok(e) | Limbörgs, Kleverlands, Ripuarisch | ||
| Vouksleed | In 't bronsgroen eikenhout | ||
Limburg besteit veurnamelijk oet zandgrond. 't Zuie is heuvelechtig - feitelek 'n dal-landsjap mèt reste van 't plateau en oetgesjoorde dale - en bedèk mèt vruchbare löss, 'n windaofzètting oet 't ind van de lètste iestied. De belangriekste revier is de Maos, die euver de hiel lengte vaan zuid tot noord door de provincie struimp. In 't verleje woort in Limburg turf, grind en steinkaol gewonne.
't Zujelik deil van de provincie Nederlands Limburg deit mèt in de Euregio Maas-Rien. Noord Limburg en Midde Limburg deit mèt in de Euregio Rien-Maas Noord. De gemeinte Baerge en noordeliker deit mèt in de Euregio Rien-Waal
D'r naam Limburg zow besjtaoë oet de sjtamwaoërd leem en burcht en oorsjpronkelek verwaeze ha nao ing bepaalde oet leem opgetrokke burcht.
Remove ads
De sjomaasj (wèrkloeasheid) in Nederlandsj Limburg bedroog in 2003 10,5%. De bedrievigheid per sector waor in die periode zowie in de onjerstaonde tabel.
| Sector | Percentaag van werkgelegeheid |
| Landbouw | 5,0% |
| Industrie | 20,3% |
| Bouw | 5,5% |
| Commercieel deenste | 40,8% |
| Neet-commercieel deenste | 28,3% |
De volgende sectie van dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs.
Politiek waor Limbörg ummertouw wie 'n lappedeke, boemet veur e deil de groete versjèlle tösse de dialekte oetgelag kinne weure: eder gemeinte heet z'n eige dialek, boebij dèks binne ein gemeinte (zuug Venlo) nog groete versjèlle kinne bestoon.
Pas in de Fransen tied, dee begós mèt de Franse verovering vaan Mestreech in 1794, woort 't gebeed tot 'n bestuurleke einheid gemaak. In 1815 bij de vörming vaan 't nui Koninkrijk der Nederlande kraog ein vaan de provincies de naom Limbörg. De keuning Willem 1 waor ouch hertog vaan Limbörg mer heer had gei land dat zoe hètde. Daorum neumde heer, es verlicht despoot, 'n stök land wat van häöm waor, zoe. De naom góng trök op dee vaan 'n aajd hertogdom, dat e gebeed in d'n triangel Maastreech-Aoke-Luik besloog en dat tot 1648 had bestande.
Bij de sjeiing vaan Nederland en 't Belsj in 1830 kaom de kwestie aon de orde of Limbörg e deil vaan 't Belsj zouw weure - wie de meiste Limbörgers ziech 't winsde. Oeteindelek woort Limbörg in 1839 verdeild in 'n Nederlandse en 'n Belzje provincie. Nederlands-Limbörg waor vaanaof dat moment es Hertogdom Limburg tot 1866 deil van de Duitse Bond.
De provincie bleef de titel Hertogdom tot 1906 gebruke. 'n Aander Limbörgse bezunderheid in de titulatuur is tot op d'n daag vaan vendaog blieve bestoon: de commissair vaan de Keuning hèt hei gouverneur.
De Nederlandse euverheid erkint de oersprunkelek in Nederlands Limbörg gesproke variëteite oonder de naom Limbörgs es streektaol.
Bevolkingsoontwikkeling
Bij de versjèllende volkstèllinge heet de bevolking vaan Nederlands Limbörg ziech zoe oontwikkeld. D'n dudeleksten trend dee me zuut is de aonwas roond 1900, d'n tied tot väöl lui vaan boete Limbörg nao de kojl trokke.
|
|
- Opmerkinge
- In 1830 bestoont Nederlands Limbörg nog neet, meh de volkstèlling vaan dat jaor is later mèt trökwèrkende krach opgemaak en umvat ouch dees provincie, compleet mèt 'n al aofgesjeie Aajd-Vroenhove.
- In 1956 en 1960 umvatde de provincie Limbörg (entans statistisch gezeen) ouch 't Drosamb Töddere zoewie inkel kleinder stökskes geannexeerd land. De bewoeners vaan dat gebeed zien in die tèllinge mètgenome.
- In de volkstèlling vaan 1971 zien alle inwoenertalle aofgerund op ganse vieftalle.
- Rillatief oontwikkeling vaan 1830 tot 1971
(v1830=100)
Remove ads
De Limburgse sjriefwies ies volges de Plaatsnamelies van Veldeke.
| Nr | Limburgs | Nederlands |
|---|---|---|
| 1 | Baek | Beek |
| 2 | Baekdale | Beekdaelen |
| 3 | Baerge | Bergen |
| 4 | Bezel | Beesel |
| 5 | Broensem | Brunssum |
| 6 | Ech-Zöstere | Echt-Susteren |
| 7 | Èèsjde-Mergraote | Eijsden-Margraten |
| 8 | Gennep | Gennep |
| 9 | Gulpe-Wittem | Gulpen-Wittem |
| 10 | Haors aan de Maas | Horst aan de Maas |
| 11 | Heële | Heerlen |
| 12 | Kirchroa | Kerkrade |
| 13 | Lankgraaf | Landgraaf |
| 14 | Leudaal | Leudal |
| 15 | Maasgoew | Maasgouw |
| 16 | Meersje | Meerssen |
| 17 | Mestreech | Maastricht |
| 18 | Mook en Middelar | Mook en Middelaar |
| 19 | Ni-jwieërt | Nieuw-Weert |
| 20 | Pieël en Maas | Peel en Maas |
| 21 | Remunj | Roermond |
| 22 | Roerdale | Roerdalen |
| 23 | Stein | Stein |
| 24 | Valkeberg | Valkenburg aan de Geul |
| 25 | Venlo | Venlo |
| 26 | Venroj | Venray |
| 27 | Voelender | Voerendaal |
| 28 | Vols | Vaals |
| 29 | Wieërt | Weert |
| 30 | Zittert-Gelaen | Sittard-Geleen |
| 31 | Zumpelveld | Simpelveld |
In de provincie Limbörg is (in vergelieking mèt 't weste) relatief laat op groete sjaol heringedeild. Pas in 1982 woort massaol heringedeild, en wel in 't Heuvelland; in 1991 volgde 'n get minder groetsjaolege herindeiling in Midde-Limbörg. Tösse 2001 en 2011 woort, in fases, 'n nui golf vaan herindeilinge aofgewèrk, in zoewel Noord- es Midde- en Zuid-Limbörg. In 2011 góng ein geplande fusie neet door: tösse Baerge, Mook en Gennep gepland, tot de gemeinte Maasdune (Nederlands Maasduinen). De planne zien veurluipeg ingetrokke.[17] Heimèt is verluipeg 'n ind gekoume aon gemeinteleke sjaolvergroeting in Nederlands Limbörg. In 't midde vaan Limbörg ligke wijer herindeilinge neet zoe veur de hand, in 't noorde boete die ein fusiegemeinte ouch neet. In 't zuie, boe nog väöl relatief klein gemeintes mèt minder es 25.000 inwoeners zien, kin dat nog wel. Dao zien in 2011 en 2019 losse fusies gewees.
Zuug veur alle herindeilinge die al zien gewees de Lies vaan geweze gemeintes in Nederlands Limburg.
Remove ads
Nederlands Limburg grens aon de volgende distrikte, naomelek Nederlandse en Belzje provincies en Duitse distrikte:
- Noord-Braobant - noordweste
- Gelderland - noorde
- Distrikt Kleef, Duutsland - noordooste
- Distrikt Veeëse, Duutsland - ooste
- Distrikt Hinsberg, Duutsland - ooste
- Distrikt Aoke, Duutsland - zuidooste
- Aoke, Duutsland - zuidooste
- Luik, Belsj - zuie
- Belsj Limburg, Belsj - zuidweste
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads