Malawi
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
| Malawi Republic of Malawi Dziko la Malaŵi | |||
| |||
|
| |||
| Basisgegaevens | |||
| Officieel taal | Ingels, Chichewa | ||
| Huidsjtad | Lilongwe | ||
| Sjtaotsvörm | Rippubliek | ||
| Sjtaotshoof | President Lazarus Chakwera (sins 2020) | ||
| Vice-president | Saulos Chilima | ||
| [[{{{titelhoofregering1}}}]] | {{{naomhoofregering1}}} | ||
| [[{{{titelhoofregering2}}}]] | {{{naomhoofregering2}}} | ||
| [[{{{titelhoofregering3}}}]] | {{{naomhoofregering3}}} | ||
| Religie | {{{religie}}} | ||
| Opperflaakde – % water |
118.484 km² 20,6%% | ||
| Inwoeners – Deechde: |
15,028,757 (2009) 128,8/km² | ||
| Biekómmende gegaeves | |||
| Munteinheid | Kwacha (MWK) | ||
| Tiedzaone | UTC +2 | ||
| Nationale fiesdaag | 6 juli | ||
| Vouksleed | Mlungu dalitsani Malawi | ||
| Web | Code | Tel. | .mw | MW | +265 | ||
Malawi (officieel Ingels Republic of Malawi, Chichewa Dziko la Malaŵi) is e land in zuidelek Afrika, ten weste vaan 't gelieknaomeg meer, in 't noorde grenzend aon Tanzania, in 't ooste en zuie aon Mozambique en in 't weste aon Zambia. Hoofstad is Lilongwe; de twiede stad Blantyre is ouch vaan groet belaank. De eilendsjes Likoma en Chizumulu ligke es Malawische enclaves in Mozambicaans waterterritorium. De revier de Shire struimp vaanoet 't zuie 't Malawimeer in.
Malawi is in 27 distrikte verdeild: Balaka, Blantyre, Chikwawa, Chiradzulu, Chitipa, Dedza, Dowa, Karonga, Kasungu, Likoma, Lilongwe, Machinga, Mangochi, Mchinji, Mulanje, Mwanza, Mzimba, Nkhata Bay, Nkhotakota, Nsanje, Ntcheu, Ntchisi, Phalombe, Rumphi, Salima, Thyolo, Zomba. Die distrikte weure in drei provincies gegrópeerd: de Noord-, Midde- en Zuidprovincie.
De Maliwische bevolking besteit oet e paar Bantoestamme, woevaan de Chewa's de groetste is. Die dominere in 't midde vaan 't land. Same mèt de Nyanja's in 't zuie stamme ze aof vaan de Maravi-stam, de ierste gróp Bantoes die 't land bewoende. In 't noorde leve de Tumbuka's. Ander grópe zien de Yao's, e volk wat geïslamificeerd is, en de Ngoni's, aofstammelinge vaan in de negentiende iew gedeporteerde Zoeloes.
Vaan de bevolking is 73% christelek, veurnaomelek protestants; d'n islam nump oongeveer 20% voor zien rekening, dewijl zeker 5% nog de natuurgodsdeenste bedrijf.
De oersprunkeleke bewoeners van Malawi waore de Khoisan, jaogers/verzameleers die door de Bantoe-expansie de Kalahari-weuste ingedreve zien. De veurhoede vaan de Bantoevolker waore de Maravi's. In de prekolonialen tied laog 't Maraviriek um 't meer. 't Kontak mèt de Europeane begós pas in de negentiende iew, wie David Livingstone (in 1859) 't gebeed bezoch. De ierste blanke die nao häöm 't gebeed introkke waore Sjotse zendelinge. In 1891 kaom Malawi oonder Brits protectoraat, en in 1907 woort 't zelfstendeg protectoraat Nyasaland opgeriech (Nyasa is Yao veur "meer").
Veural nao d'n Twiede Wereldoorlog kaom verzèt tege 't Brits bewind, in de vörm vaan de Maliwische Congrespartij. In 1963 woort 't land otonoom, e jaor later gans oonaofhenkelek en in 1966 stapden 't land oet 't Brits Gemeinebes. Ouch woort toen de dictatuur ingeveurd, woedoor dr. Hastings Kamuzu Banda lankzaam meh zeker de absolute mach kraog. In 1971 leet 'r ziech beneume tot president veur 't leve. In de loup vaan de jaore greujde evels 't verzèt tege zien dictatuur, vaanoet de kèrke gepreek en door de internationaol gemeinsjap opgelag. In 1993 mós de Partij e referendum hawwe euver de inveuring vaan e mierpartijestèlsel, wat ze euverweldegend verloor. Sins deen tied is de democratie zoonder te väöl probleme in stand gebleve. Wel heet 't land te make mèt versjrikkeleken ermooj en huurt 't bij de len die 't helste getroffe zien door AIDS.
| Lenj in Afrika |
|---|
| Algerieë · Angola · Benin · Botswana · Burkina Faso · Burundi · Centraal-Afrikaanse Repebliek · Comore · Congo-Brazzaville · Congo-Kinshasa · Djibouti · Egypte · Equatoriaal Guinee · Eritrea · Ethiopië · Gabon · Gambia · Ghana · Guinee · Guinee-Bissau · Ivoorkös · Kaapverdië · Kameroen · Kenia · Lesotho · Liberia · Libië · Madagaskar · Malawi · Mali · Marokko · Mauritanië · Mauritius · Mozambique · Namibië · Niger · Nigeria · Oeganda · Rwanda · São Tomé en Príncipe · Senegal · Seychelle · Sierra Leone · (Noord-)Soedan · Somalië · Swazilandj · Tanzania · Togo · Tsjaad · Tunesië · Zambia · Zimbabwe · Zuud-Afrika · Zuud-Soedan |
| Betwis en neet-erkèndj: Somalilandj · Westelike Sahara |
| Aafhenkelike gebejer: Azore · Canarische eilenj · Ceuta · Madeira · Mayotte · Melilla · Réunion · Sint-Helena |
