Remove ads
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
- Dit artikel geit euver 't land. De reveer vint me oonder Niger (reveer).
| Niger | |||
| |||
|
| |||
| Basisgegaevens | |||
| Officieel taal | Frans, versjèllende nationaol taole (zuug de teks) | ||
| Huidsjtad | Niamey | ||
| Sjtaotsvörm | Republiek | ||
| Sjtaotshoof | Mohamed Bazoum | ||
| premier | Ouhoumoudou Mahamadou | ||
| [[{{{titelhoofregering1}}}]] | {{{naomhoofregering1}}} | ||
| [[{{{titelhoofregering2}}}]] | {{{naomhoofregering2}}} | ||
| [[{{{titelhoofregering3}}}]] | {{{naomhoofregering3}}} | ||
| Religie | {{{religie}}} | ||
| Opperflaakde – % water |
1.267.000 km² 0,02% | ||
| Inwoeners – Deechde: |
22.772.362 (2020) 12,1/km² | ||
| Biekómmende gegaeves | |||
| Munteinheid | CFA-frank (XOF) | ||
| Tiedzaone | UTC +1 | ||
| Nationale fiesdaag | 18 december | ||
| Vouksleed | La Nigérienne | ||
| Web | Code | Tel. | .ne | NER | +227 | ||
Niger (officieel (Frans): République du Niger) is e land in Wes-Afrika. Niger, 'ne binnestaot, grens (beginnend in 't noorde, mèt de klok mèt) aon Libië, Tsjaad, Nigeria, Benin, Burkina Faso, Mali en Algerije. Hoofstad vaan 't land is Niamey. Allewel tot 't eint vaan de groetste len in Wes-Afrika is, besleit de Sahara mie es 80% vaan de groond, wat groete deile zoe good wie oonbewoenbaar maak. Niger is e typisch veurbeeld vaan 'n oontwikkelingsland; in HDI oetgedrök is 't al jaore eint vaan de ermste len op de wereld. 'nen Inwoener vaan Niger weurt 'ne Nigerees geneump, um verwarring mèt Nigeriaan (inwoener vaan Nigeria) te veurkoume.
Remove ads
Niger is verdeild in zeve regio's, verneump nao hun hoofstad. De hoofstad Niamey vèlt boete die indeiling en vörmp 'n apaart distrik. De regio's zien wijer verdeild in 36 departeminte en (per 2005) 265 gemeintes (communes). De zeve regio's zien:
|
|
|
Niger, op de lies vaan groetste len tösse Tsjaad en Angola in, ligk in 't euvergaanksgebeed vaan weuste (Sahara) nao haafweuste (Sahel). De Sahel moot me in 'ne zuieleke stroek in 't land zeuke. Dewijl de Sahel de lèste decennia laankzaamoan verdruug (nog in 2010 gaof 't dao 'nen hoongersnoed), is veural is 't zuidwestelek stök vaan 't land blievend vröchbaar, aongezeen dao de Niger door struimp. Op 't dreilandepunt mèt Nigeria en Tsjaad vint me 't Tsjaadmeer. Hoegste punt vaan 't land is de Mont Idoukal-n-Taghès mèt 2022 meter. Deze berg huurt bij 't Aïrmassief. Aon de loup vaan de Niger ligk mèt 200 meter 't liegste punt. 't Land is vrij riek aon delfstoffe, veural uranium ('t veurnaomste exportproduk), in minder maote ouch fosfaot, steinkole, kalkstein, iezer en gips.
In 't druug land weurt e groet aontal soorte gevoonde, boevaan väöl soorte die ziech aon de druugde höbbe aongepas, wie de weustekat (Felis margarita) en de fennek (Vulpes zerda). Ouch typische savannefauna vint me hei, wie de liew (Panthera leo), dee hei aon de noordkant vaan zie leefgebeed zit, en de Nigergiraf (Giraffa camelopardalis peralta).
Remove ads
Niger, wat veur de Franse euverheersing gein politieke einheid waor, liet ziech in veer cultureel-geografische zones opdeile. 't Noorde is, wie groete deile vaan de Sahara, vaanaajds bewoend door nomadische Berbers (Toeareg in 't bezunder). In de Nigervallei vint me de Zarma, e volk mèt 'ne Soghai-achtergroond. 't Grensgebeed mèt Nigeria weurt door Hausa bewoend. Oostelek daovaan, in 't Tsjaadbassin, leve de Kanuri. Boete hun gemeine staotkundege historie sinds de oonaofhenkelekheid deile dees volker veural d'n islam (zuug oonder).
Neve de officieel taol, 't Frans (door zoe'n 6.000 Nigereze es ierste taol gesproke),[1] erkint de staot zes nationaol taole: Hausa ('n Koesjitische taol), Fulfulde ('n Niger-Congotaol), Gurma (ouch 'n Nigercongotaol), Kanuri ('n Nilo-Saharaanse taol), Zarma (ouch Djerma; wie de veurege Nilo-Saharaans) en Tamasheq ('n Berbertaol). Aander taole, door mer e beperk aontal lui gesproke, zien 't Arabisch (in veer hoofdialekte: Algerijns, Hassaniyah, Libisch en Tsjadisch of Shuwa), Tubutaole (Nilo-Saharaans) en Tagdal ('n Berbers-Saharaanse mingtaol).[1]
Nao sjatting 90% vaan de bevolking is moslim, veural soenniete en soefi's. 5% is christelek, 4% hingk nog aw animistische religies aon.
Remove ads
In d'n Oertied moot gans Niger entans veur 'nen tied vaan doezende jaore greun en vröchbaar zien gewees (zoegenaomde Greune Sahara). Zeker sinds 't begin vaan de jaortèlling is 't land evels al veur e groet deil weustenij. Zoe in d'n dertienden iew kaome de Toeareg binne. In de vieftienden iew kaom 't weste vaan 't land in han vaan 't Songhairiek, wat hei bezittinge heel tot 't in 1591 inveel. De Zarma stamme vaan hun aof. In d'n achtienden iew kaome de Fula in 't land. In de negentienden iew kaom in wat noe Noordwes-Nigeria is 't Sokotokalifaot op; versjèllende klein voorstedómme vaan etnische Hausa op Nigerese groond verzatte ziech tege dat riek. De boetegrens vaan 't kalifaot zouw de grens tösse Franse en Ingelse expansie, en later tösse Niger en Nigeria, goon markere.
In de negentienden iew ouch kaome de ierste Europeane 't gebeed binne, um te beginne veural es oontdèkkingsreizegers um de Niger stroumopwaarts te verkinne. Pas tege 't ind vaan d'n iew kaome hei de Franse binne. Veural de Berbers lete ziech neet zoemer oonderwerpe. Pas in 1922 woort Niger 'n Franse kolonie, die deil oetmaakde vaan Frans Wes-Afrika. Nao d'n Twiede Wereldoorlog woort veur mier otonomie gezörg. In 1958 woort Niger 'n otonoom staot, in 1960 'n oonaofhenkelek land. Ierste president woort Hamani Dior.
Niger woort gein democratie meh bleef tot 1974 'nen einpartijstaot, zij 't wel eine mèt 'n civiel regering. In dat jaor evels pleegde kolonel Seyni Kountché 'ne staotsgreep. Heer bleef tot zienen doed in 1987 aon. Zienen opvolger kolonel Ali Saibou perbeerde hervörminge door te veure, meh wie die nao de zin vaan intellectuele neet snel genóg gónge, mós heer in 1991 aoftrejje. Professor André Salifou leide noe 'n euvergaanksregering die deepgoonde politieke tot stand brach. Naotot verkezinge in 1995 evels 'n patstèlling tot stand brachte, greep 't leger in 1996 obbenuits de mach. Nao 'ne nuie coup in 1999 woort obbenuits de democratie ingestèld, die in 't begin good wèrkde. Wie president Mamadou Tandja zie bewind evels op de langen door góng corrumpere, naom de oonvrei touw. Sinds 2010 is 't leger weer aon de mach.
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads