From Wikipedia, the free encyclopedia
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
| Griekeland | |||
| |||
|
| |||
| Basisgegaevens | |||
| Officieel taal | Grieks | ||
| Huidsjtad | Athene | ||
| Sjtaotsvörm | Rippebliek | ||
| Sjtaotshoof (lies) | Katerina Sakellaropoulou (Κατερίνα Σακελλαροπούλου) (2020) | ||
| premier | Kyriakos Mitsotakis (Κυριάκος Μητσοτάκης) | ||
| [[{{{titelhoofregering1}}}]] | {{{naomhoofregering1}}} | ||
| [[{{{titelhoofregering2}}}]] | {{{naomhoofregering2}}} | ||
| [[{{{titelhoofregering3}}}]] | {{{naomhoofregering3}}} | ||
| Religie | Grieks-Orthodoxie (98%), Islamitisch (1,3%), Katholiek (0,5%), euverege (0,2%) | ||
| Opperflaakde – % water |
131.940 km² 0,86% | ||
| Inwoeners – Deechde: |
10.995.000 (2015) [1] 82/km² | ||
| Biekómmende gegaeves | |||
| Munteinheid | Euro (EUR of €) | ||
| Tiedzaone | UTC +2 | ||
| Nationale fiesdaag | 25 miert | ||
| Vouksleed | Humnos eis tèn eleutherian | ||
| Web | Code | Tel. | .gr | GRC | +30 | ||
Griekeland (Grieks: Ελλάδα / Ελλάς, Elláda / Ellás) is 'n rippebliek op 't zuie vaan de Balkan, Zuid-Europa en 'ne staot vaan de EU. 't Land grens aon Albanië, Macedonië (boemèt 't e conflik euver de naom vaan dat land heet), Bölgarije en Törkije. 't Laand ligk aon de Mediterraonse Zie en aon de Adriatische en Egeïsche Zie en heet wel 1.300 eilen. De Griekse naom veur 't laand is al sins de ajdheid (H)ellas; de Latiense naom Graecia, woort oorsprunkelek inkel veur de Griekse kolonies in Zuid-Italië gebruuk. Neve de benaoming Elláda veur Griekeland, is de historische naom Ellas nog ummer populair. Evels allein in 't gebied in en roond Attika. De zouws de benaomingscultuur vaan Ellas dus kinne vergelieke mèt die vaan Holland veur Nederland.
Bekans haaf Griekeland is bedèk mèt oontbosde berg. In 't weste löp langs de kös 't Pindosgebergte, in 't ooste stik de Olympus, mèt 2911 meter, bove 't euverdweersgebergte oet. In 't zuie gief 't de groete berg Parnas. Ouch 't zuielek sjiereiland Peloponnesós en de talrieke eilen in de Egeïsche Zie zien bergechteg. D'r heers zoewel e Midde-Europees wie e Middellands Zieklimaot.
Griekeland is ingedeild in 13 periferieë en 51 nomoi (prefecture of departeminte). De periferieë zien:
Sinds 2011 höbbe de departeminte gein polletiek mach mie. Evels wel op cultureel gebeed. Väöl departeminte höbbe eige unieke keukes en daoneve höbbe ze eige tillevisiezenders en weure de departeminte nog ummer gebruuk in 't veerjaorleks populair vootbaltournooi vaan Griekeland, boe eder departemint hun bèste vootbalèlftal vertegewoerdege.
Griekeland had volges de census vaan 2011 'n inwoenertal vaan 10.760.136. Dit maak Griekeland e fors krimpend land, aongezeen dao in 2001 nog 10.964.020 lui woende. Vaan alle Grieke is 14,2% jonger daan 15 jaor, 66,2% is tösse de 15 en 64 jaor aajd en oongeveer 19,6% is 65 jaor aajd of awwer. Oongeveer 93% vaan de bevolking is daodwerkelek Grieks. Mer 5% kump örges aanders vaandan oet Europa, en nog 'ns 2% is gebore boete de grenze vaan de EU.
De Grieke (Έλληνες, 'Ellines) zien strik genomme de börgers vaan de Hellinistische Rippebliek. In de Europese cultuur weurt allewijl meistens de Griekstaolege bevolking vaan Griekeland en Cyprus gemeind, al weurt ummertouw dèkser veur 't lèts geneump land Cypriote gezach. Evels gief 't väöl versjillende definities vaan 'ne Griek.
Griekse nationaliste gebruke meistens de daarde definitie. Es rizzeltaat eise de meiste nationalistische Grieke Cyprus nog ummertouw op es deil vaan hun land, ouch visa versa kump dit Grieks nationalisme nog väöl veur bij de Cypriote. Evels gief 't mie en mie Cypriote die hei vaan aofzien. Dit zaw kinne ligke aon 't slech polletiek en ikkenomisch klimaat vaan Griekeland, vergeleke mèt dat vaan Cyprus. 't Zörg veur nog mie perbleme wat betref de daarde definitie, door 't greuiend atheïsme.
De Ottomaanse definitie zörg allewijl veur de nudege verwarring. Zoe valle Serve ouch oonder dees definitie door hun christeleke achtergroond. Dit heet nog altied spore achtergelaote in de Europese cultuur. Grieke en Serve höbbe door hun zelfverklaorde achtergroond opvallend betere politieke bande es mèt aander buurlen in de Balkan.
Euver 't algemein is eder definitie die etnisch getint is oonmeugelek objectief te analysere. Väöl Grieke geluive tot dees bevolking bloodverwant is. Evels waore väöl Grieke tot de vreug 20e iew neet Orthodox (en 't gief nog ummertouw 'n katholieke minderheid op Kreta). Taolkundeg gezeen is de Griekse bevolking nog minder geluifweerdeg. Nao dat Törkije en Griekeland aofsplitste, mooste alle vermeinde Törke (Mohammedaone) in allewijl Griekeland geforceerd verhuize nao 't allewijl Törkije, aandersum gebäörde dit zjus zoeväöl bij de vermeinde Grieke (Orthodoxe). De groete mierderheid vaan dees zoegenaomde Grieke oet Anatolië sproke evels gaaroets gein Grieks en mooste dit nog gaon liere wie ze in de nuie Rippebliek aonkomde.
Hei volg 'n lies vaan bekinde Grieke:
|
|
|
|
|
De mieste Grieke zien aonhengers vaan de Grieks-Orthodoxie: zoe'n 98% vaan de bevolking steit ingesjreve bij dees kèrk. Wijer is 1,3% Mohammedaons (väölal vlöchtelinge oet Albanië en Törkije, 0,4% katholiek, 0,2% protestant en 0,1% neet-geluiveg.
 Betrach Nuigrieks veur 't hoofartikel euver dit óngerwerp. |
Officieel taol is 't Grieks, dat in mie dialekte weurt gesproke. 't Tsakonisch is 't eineg dialek wat neet vaan de Koinè-stam aofkump; dees taol is evels bekans oetgestorve. 'n Aontal etnische Albaneze leef binne de grenze; die spreke dus Albanees (Arvanitisch); wijer zien in 't weste vaan 't land ouch Aroemeense enclaves. In 't algemein gief 't allewijl in Griekeland nimmie väöl dialekte. Mer ouch historisch gezeen vilt dat hendeg mèt es me 't vergeliek mèt de Bènelux of Duutsland. Dat kump veural umtot al gaans vreug 't Grieks woort gezeen es de "zuuver taol", naomelek in de Laot Romeinse Tied en de Vreug Middeliewer. Dizze algemeinesiering kom bij de Liege Len en Pruusje (veur Duits, Nederlands en Frans) pas veur in 't middel vaan de Renaissance.
't Kruus op de veendel vaan Griekeland steit symbool veur de Griekse Orthodoxie, wiedoet de groetste godsdeens in Griekeland. De vief blauw en veer witte balke stoon, woersjijnelek, veur de nege lèttergrepe in de zin "Ελευθερία ή Θάνατος" (Vrijheid of d'n Doed, Elietheria ie Thanatos). 'n Aander verklaoring zeet tot de balke stoon veur de nege Muze, de Griekse godinne van de kuns en weitesjap oet de Griekse mythologie. De veendel is 't officieel veendel vaan Griekenland sins 1978.
't Waope oontstoond roond 1822. 't Is dèks veranderd, vanwege veranderinge in 't Grieks rezjiem. De basis is evels ummertouw dezelfde gebleve. Get veurnaomps is wel tot de Griekse spreuk, mien krach en de leefde vaan 't volk, neet mie op 't waope steit. Dit kump umtot 't de Grieke te väöl deed rappelere aon de keuninkleke femilie vaan Griekeland, die oondertösse al hendeg laank geleie is aofgesjaf.
| Betrach Cinema vaan Griekeland veur 't hoofartikel euver dit óngerwerp. |
| Betrach Meziek vaan Griekeland veur 't hoofartikel euver dit óngerwerp. |
| Betrach Griekse literatuur veur 't hoofartikel euver dit óngerwerp. |
| Betrach Media in Griekeland veur 't hoofartikel euver dit óngerwerp. |
De Cinema vaan Griekeland is hendeg oetgebreid. Evels zien de films oet dit land veural bekind in de filmunderground vaan Europa. Veural in 't binneland zien de films commercieel hendeg populair. Ouch in de res vaan de Balkan geneet 't einege bekèndegheid. De films staon veural bekènd es irrotisch en mèt sterke karakters. Veural in begin 20e iew waor Griekse cinema populair in eus continent. Griekeland waor d'n ierste Europese cinema dee naakscènes leet zeen. Allewijl zien veural irrotische komedies populair. Bekinste films zien O Thiassos, Mia aioniotita kai mia mera en Kynodontas.
De Meziek vaan Griekeland besteit natuurlek al gaans laank. 't Gief meziekgesjrifte oet de Griekse Aajdheid. Ein vaan de populairse unieke Griekse meziekzjaores zien Yirise en Rebetika. Sinds de Jaore '50 begos me ouch Griekse Rock 'n Roll te make. Allewijl gief 't ouch Griekstaolege Hip-Hop.
De Media in Griekeland weurt dèks es corrupt bestèmpeld. Griekeland heet drei publieke zenders die allemaol oonder ERT World valle: ERT 1, ERT 2 en ERT 3. Daoneve zien de bekinste gezètte de Kathimerini en de Ta Nea.
Griekse literatuur is in verval geraak nao de Griekse aajdheid. Evels begos 't weer populair te weure in de 19e iew en d'n tied dee ziech daonao volgde. Nog ummertouw zien sjrievers in Griekeland 't d'r nog neet euver ins of me in de Griekse vólkstaol of op 't Aajdgrieks de beuk moot sjrieve. Heidoor zien d'r daan ouch twie versjèllende beweginge oontstande in 't land. In kleiner maote gief 't ouch Griekstaolege literatuur oet Cyprus. Ouch veur Cypriotische literatuur moot me ziech bij Griekse literatuur zien.
| Betrach Lies vaan Griekse gerechte veur 't hoofartikel euver dit óngerwerp. |
De Griekse keuke is in de res vaan Europa veural bekind um zien vleisgerechte. Evels weurt in Griekeland zelf veural vès gegete. Dèks is 't duuster of bepaolde gerechte, zoewie baklava oet Griekeland of Törkije koume. Es me evels loert wat de Griekse bevolking allewijl eet, boete de Griekse keuke, daan gief 't väöl oongezoonds. De Grieke zien de Europeane mèt 't hoegste euvergewiech en Athene heet, op Paries en Londe nao, de mieste McDonald's vaan de Europese Unie.
| Betrach Historie vaan Griekeland veur 't hoofartikel euver dit óngerwerp. |
De ierste civilisaties op Grieks groondgebeed waore de Minoërs en de Myceners. Wie dees civilisaties in de twelfde ieuw veur Christus verdwene doorde 't veer ieuwe ietot de Griekse besjaovinge weer opkaome. In de achste ieuw veur Christus tot aon d'n tied vaan Alexander de Groete waor 't laand gein polletieke einheid, meh bestuurde eder stad ziechzelf es stadsstaat (polis).
Vaanaof 186 veur Christus vereuverde de Roemeine 't land, tot 'n Romeinse provincie woort. De Griekse cultuur zouw de Romeinse deep goon be-einvleuje. Nao 't oetereinvalle vaan 't Roemeins Riek kaom 't laand vaan de veerde tot de vieftiende ieuw in 't Byzantiens Riek te ligke. Daonao leifde 't Osmaans Riek 't land in.
In 1821 begós 'nen opstand tege 't intösse hendeg verzwaakde Törkije, en in 1829 woort 't land es oonaofhenkeleke staot erkind. Gesteund door väöl vrijwèllegers oet aander len en polletiek ouch door de groete Europese regeringe, breide Griekeland ziech ummer wijer nao 't noorde oet. De Europese meugendhede zatte 'nen Deense keuning op d'n troen. In 1919, bij de Vree vaan Versailles, wie Törkije verslage waor, waor de lèste gebeedsoetbreijing, later gedeiltelek oongedoon gemaak.
In 1940 veel Italië 't land binne, meh deen aonval woort aofgeslage. In 1941 lökden 't Hitler oeteindelek wel Griekeland te vereuvere. Nao de bevrijing verkierde 't land vaan 1945 tot 1949 in 'nen börgeroorlog tösse communiste en royaliste, die door de lèste gewonne woort.
Vaan 1967 tot 1975 regeerde 'n fascistisch bewind, bekind es 't Kononelsrezjiem, tot de keuning en de oppositie dwong nao 't boeteland te vertrèkke. In 1975 woorte oonder internationalen drök verkezinge touwgestande en 'n democratische constitutie oetgeveerdeg. In 1981 trooj 't land touw tot de Europese Unie en in 2001 naom 't ouch d'n euro euver. In 2004 organiseerde 't land de Olympische Spele, die tege de verwachting vaan väöl lui good verlepe.
Tot 2009 had Griekeland 'n gooj economie, evels is Griekeland de Europese lidsstaot dee 't hels is getroffe door de kredietcrisis en de dao-opvolgenden Europese sjöldecrisis. In 't algemein is Griekeland in 'n euvergaanksfase vaan 'n landbouw- nao 'n handels- en deensverlieningsmaotsjappij. Zoe'n daarde vaan de export besteit oet landbouwprodukte die kinmerkend zien veur 't Middelands Ziegebeed (citrusvröchte, olieve, wien, keramiek en touwbak). Oongeach de touwnummende industralisering zien 't nog ummertouw de klein bedriever die in de textiel-, veujingsmiddele- en touwbakbranch 't beeld bepaole. De deenstesector nump 'ne zier belaankrieke plaots in, mèt naome door 't toerisme. Griekeland besjik euver de ein nao groetste handelsvloot vaan de wereld. Door de crisis gief 't in Griekeland in 2012 e sjomaasj vaan 23,6%, vergelieketerend mèt 2008 is dat hendeg väöl, toen waor 't nog 7,7%.
Griekeland is e klassiek reisland. De imposante opgraovinge oet de aajdheid en de strendjes op de eilen trèkke jaorleks mieljoene vekantiegengers.
De lètse Griekse parlemèntsverkiezinge vaan 2015 waore op 25 jannewarie. Dit naodat 't Parlemènt vaan Andonis Samaras nao drei stömroondes ind december 2014 d'r neet in waore geslaag um 'ne nuie prizzedent te keze. Zoewie in de Griekse groondwet steit vermeld, deende nao 'n daarde gefaalde stömroonde 't parlemènt binne tien daog te weure oontboonde, wat dan ouch gebäörde. De verkezinge woorte gewonne door 't linkse SYRIZA, dat mèt 149 zetels zjus gein absolute mierderheid behaolde. Daogs nao de verkezinge sloot de partij e regeerakkoord mèt de Anexartiti Ellines (oonaofhenkeleke Grieke). Op 27 jannewarie 2015 woort 't nuij kabinet vaan Alexis Tsipras ingezwore. 't Nuij kabinet heet 11 ministeries, 6 minder es 't Samaras-kabinèt. De prizzedent bleef Karolos Papoulias oonder hun periood.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
