Ерейментау ауданы

Ерейментау ауданы – Ақмола облысының шығысындағы әкімшілік бөлініс.

Тарихы

Қазақстан ауданы
Ерейментау ауданы
Әкімшілігі
Облысы	Ақмола облысы
Аудан орталығы	Ерейментау
Ауылдық округтер саны	13
Қалалық әкімдіктер саны	1
Ауыл саны	32
Қала саны	1
Әкімі	Нұрлан Зияйденұлы Мұқатов
Аудан әкімдігінің мекенжайы	Ерейментау қаласы, Абай көшесі, №121
Тарихы мен географиясы
Координаттары	51°47′51″ с. е. 74°10′33″ ш. б.51.79750° с. е. 74.17583° ш. б. / 51.79750; 74.17583 (G) (O) (Я)
Құрылған уақыты	1928
Жер аумағы	17,5 мың км²
Уақыт белдеуі	UTC+5:00
Тұрғындары
Тұрғыны	26 187[1] адам (2023)
Ұлттық құрамы	қазақтар (67,62%), орыстар (22,38%), украиндар (3,28%), немістер (2,78%), татарлар (1,67%), беларустар (0,72%), басқалары (1,55%)[2]
Сандық идентификаторлары
Пошта индексі	020800-020810[3]
Автомобиль коды	03
Ерейментау ауданының әкімдігі

Аудан Ақмола округінің құрамында Еркіншілік атауымен (орталығы Торғай қонысы) 1928 жылы қыркүйек айында құрылған еді. Ауданның құрамына Ақмола уезінің Еркіншілік және бұрынғы Ермен болысының бөліктері кірді. 1930 жылы таратылғаннан кейін Ақмола округінің аудандары мемлекеттік органдарға бағынышты болған және 1932 жылы жаңадан құрылған орталығы Петропавл қаласындағы Қарағанды облысының құрамына енген еді. 1935 жылдың қаңтар айында аудан орталығы Благодатный ауылына ауыстырылды. 1939 жылы қазан айында аудан Ақмола облысының құрамына берілді.

1948 жылының көктемінде Ерейментау тауының етегінде Ерейментау кенті салынды.

1954 жылдың 11 қыркүйегінде аудан орталығы Благодатный ауылынан Ерейментау кентіне ауыстырылды.

1963 жылдың 2 қаңтарында бұл аудан Ерментау ауданы деп аталды.

Ерментау ауданы 1997 жылының 14 қарашадағы ҚР Президентінің Жарлығымен Ерейментау ауданы деген атауға ие болды.^[4]

Халқы

1939	1959	1970	1979	1989[5]	1999	2009[6]	2021
16158	▲44731	▲62309	▼43245	▲45161	▼42246	▼31303	▼26710

Әкімшілік бөлінісі

Аудан жеріндегі 33 елді мекен 3 ауылдық, 1 қалалық әкімдік пен 10 ауылдық округке біріктірілген:

Халқының саны (2009, 2021)^[7]

Ауылдық округтері	2009	2021	2021 2009-ға пайызбен	Ерлер 2009	Ерлер 2021	2021 2009-ға пайызбен	Әйелдер 2009	Әйелдер 2021	2021 2009-ға пайызбен
Ақмырза ауылдық округі	813	▼669	82,3	415	▼356	85,8	398	▼313	78,6
Ақсуат ауылдық әкімдігі	702	▼561	79,9	351	▼285	81,2	351	▼276	78,6
Бестоғай ауылдық округі	911	▼482	52,9	467	▼257	55	444	▼225	50,7
Бозтал ауылдық округі	810	▼608	75,1	422	▼327	77,5	388	▼281	72,4
Ерейментау қалалық әкімдігі	12518	▲12652	101,1	6054	▲6136	101,4	6464	▲6516	100,8
Еркіншілік ауылдық округі	4060	▼2994	73,7	2069	▼1548	74,8	1991	▼1446	72,6
Күншалған ауылдық округі	1150	▼624	54,3	607	▼329	54,2	543	▼295	54,3
Қойтас ауылдық округі	470	▼337	71,7	243	▼186	76,5	227	▼151	66,5
Майлан ауылдық әкімдігі	1826	▼1423	77,9	917	▼726	79,2	909	▼697	76,7
Олжабай батыр ауылдық округі	1600	▼1234	77,1	821	▼607	73,9	779	▼627	80,5
Өлеңті ауылдық округі	1321	▼988	74,8	676	▼500	74	645	▼488	75,7
Сілеті ауылдық әкімдігі	998	▼820	82,2	491	▼467	95,1	507	▼353	69,6
Тайбай ауылдық округі	2180	▼1785	81,9	1125	▼920	81,8	1055	▼865	82
Торғай ауылдық округі	1944	▼1533	78,9	982	▼794	80,9	962	▼739	76,8
ЖАЛПЫ САНЫ	31303	▼26710	85,3	15640	▼13438	85,9	15663	▼13272	84,7

Географиялық орны, жер бедері

Аудан батысында Біржан сал, Ақкөл, Шортанды, Целиноград аудандарымен және Степногорск қаласымен, солтүстігінде СҚО-ның Уәлиханов ауданымен, шығысында Павлодар облысының Ақтоғай ауданымен және Екібастұз қаласымен, оңтүстігінде Аршалы және Қарағанды облысының Осакаров ауданымен шектеседі.

Ерейментау ауданы Сарыарқаның солтүстік-шығысындағы дала белдемінде, Сілеті, Өлеңті өзендерінің алабында орналасқан. Солтүстік жер бедерінің биіктігі 300 м аспайтын белесті жазық. Оңтүстікке қарай күмбезді, үшкілді төбелер мен жондардан тұратын денудациялық ұсақ шоқылар, оңтүстігі делювийлі-пролювийлі аккумуляттық жазықпен және бойлық бағытта созылған Ерейментау тауымен алмасады. Ауданның жер қойнауында алтын, сүрме, тас көмір, боксит, тұз, әктас, гранит, қиыршықтас, құм кен орындары барланған.

Климаты

Климаты тым континенттік, қысы суық қары аз, жазы ыстық, құрғақ. Ауаның орташа температурасы қаңтарда –16 – 18°С, шілдеде 20 – 21°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 300 – 350 мм. Оңтүстік-батыстан солтүстік-шығысқа қарай Сілетінің басты салалары – Ащылыайрық (сол), Ақмырза, Кедей, Шилі (оң) және Өлеңті өзендері ағып өтеді. Көлдерінің ірілері: Теңіз, Шолақсор, Жақсытұз, Тамсор, Қарасор, Үлкен және Кіші Шарықты, Көбейтұз, Қоржынкөл (тұщы), Қабыланкөл, Бозайғыр, Әжібай, т.б. Өзен мен көлдер жауын-шашын және жер асты суларымен толығады. Жер асты сулары 30 – 50 м (оңт-нде 100 метрге дейін) тереңдікте кездеседі. Ерейментау бөктерінде суы тұщы әрі мол бұлақтар көп.

Топырағы, өсімдігі мен жануарлар дүниесі

Аудан жерінің солтүстік бөлігі сортаңды күңгірт қызыл қоңыр топырақты, оңтүстігі қызыл қоңыр топырақты. Таулы өңірінде қара топырақ, өзен, көл жайылмаларында шалғындық сортаң топырақ қалыптасқан. Даласында бетеге, селеу, қылқан селеу, жусан, шығысында түрлі бұта, сұлыбас, қылқан селеу өседі. Ерейментаудың баурайы мен шатқалдарында қайың, көктерек, тал, қараған, тобылғы, түрлі шөп, сұлыбас, қызғылт селеу, өзен аңғарларында түрлі шөп, астық тұқымдас шалғын өседі. Тауда арқар, елік кездеседі. Аңдардан қасқыр, түлкі, қарсақ, ақ қоян, борсық, суыр, сарышұнақ, ақ қалақ, ақкіс; құстардан қаз, үйрек, тырна, құр, бүркіт, дала қыраны, қаршыға, бөктергі, т.б. мекендейді. Ауданда Ерейментау қорықшасы орналасқан.

Ірі елді мекендері: Торғай, Майлан, Бестөбе, Павловка, Сілеті. Ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жері 1676,4 мың га, оның ішінде егістік 115,6 мың га, шабындық 23,1 мың га, жайылым 1402,3 мың га, орман 17,5 мың га-ны құрайды. Бестөбе, Ешкіөлмес алтын кендерінен алтын өндіріледі. Аудан жері арқылы Астана – Ерейментау – Павлодар, Ерейментау – Айсары темір жол, Астана – Ерейментау – Павлодар, Ерейментау – Бестөбе автомобиль жолдары өтеді.

Дереккөздер

1. Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
2. Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
3. Қазақстан почталық индекстері
4. Ерейментау ауданы тарихы
5. Ресей империясы,  КСРО халық санақтары
6. ҚР халық санақтары
7. 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары