სამეფო დათვის სოკო

სამეფო დათვის სოკო^[1] (ლათ. Butyriboletus regius; ადრე Boletus regius) — სოკოს სახეობა ბუტირიბოლეტუსის გვარისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს ჩრდილოეთ და ცენტრალურ ამერიკას, აგრეთვე ევროპასა და აზიას (კორეა და იაპონია).

სამეფო დათვის სოკო
მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:  სოკოები განყოფილება:  ბაზიდიუმიანი სოკოები კლასი:  აგარიკომიცეტები რიგი:  ბოლეტუსისნაირნი ოჯახი:  ბოლეტუსისებრნი გვარი:  ბუტირიბოლეტუსი
ლათინური სახელი
Butyriboletus regius (Krombh.) D.Arora & J.L.Frank, 2014
სისტემატიკა ვიკისახეობებში სურათები ვიკისაწყობში NCBI   388852 MB   803323

კარგი ხარისხის საჭმელი სოკოა. იხმარება ახალი და დაკონსერვებული. იზრდება ფოთლოვან და შერეულ ტყეებში, უპირატესად წიფლნარში.

სოკო პირველად აღწერა გერმანელმა მიკოლოგმა იულიუს ვინცენც ფონ კრომბჰოლდმა 1832 წელს როგორც Boletus regius.^[2] მიმდინარე ბინომიალური სახელწოდება მიანიჭეს ამერიკელმა მიკოლოგებმა დევიდ არორამ და ჯონათან ლ. ფრენკმა.^[3]

• Boletus regius Krombh., 1832
• Dictyopus appendiculatus var. regius (Krombh.) Quél., 1886
• Suillus regius (Krombh.) Kuntze, 1898
• Tubiporus regius (Krombh.) P.Karst., 1882

აღწერა

ქუდის დიამეტრი — 6-15 სმ, თავდაპირველად ამოზნექილი, ბალიშისებრი, შემდგომში უფრო ბრტყელი. კანი გლუვი, ზოგჯერ იფარება მოთეთრო ბადისებრი ბზარებით, მბრწყინავია, ნესტიან ამინდში ლორწოვანი. შეფერილობა — ვარდისფერი ან წითელი.

რბილობი — მყარი, ყვითელი, გაჭრისას იღებს ცისფერ ან ყვითელ ფერს, ახასიათებს სასიამოვნო სუნი და გემო.

ფეხის სიგრძე — 5-15 სმ, სისქე — 2-6 სმ, გამსხვილებული, მოყვითალო-მურა, ზედა ნაწილში ახასიათებს ყვითელი თხელი ბადისებრი გამოსახულება.

ჰიმენოფორი — თავისუფალი, ღრმა ამონაჭერით ფეხთან ახლოს, ყვითელი ან მომწვანო ფერით. მილაკები — 1-2,5 სმ წვრილი მომრგვალო ფორებით.

სპორების მტვერი მურა-ზეთისხილისფერი, სპორები — 15×5 მკმ, თითისტარისებრი, გლუვი.

ცვალებადობა

ქუდის ფერი როგორც წესი ღია წითელი ან ვარდისფერია, ზოგჯერ მოწითალო მურა ყვითელი ან ზეთისხილისფერი ელფერით.

მსგავსი სახეობები

• 
  Boletus appendiculatus
• 
  Boletus calopus
• 
  Butyriboletus fechtneri
• 
  Boletus erythropus
• 
  Boletus junquilleus
• 
  Boletus luridus
• 
  Cyanoboletus pulverulentus
• 
  Caloboletus radicans
• 
  Rubroboletus rubrosanguineus
• 
  Boletus spinarii
• 
  Butyriboletus subappendiculatus
• 
  Imperator torosus
• 
  Rubroboletus dupainii
• 
  Rubroboletus legaliae
• 
  Rubroboletus rhodosanguineus
• 
  Rubroboletus satanas

ეკოლოგია და გავრცელება

გავრცელების არეალი მოიცავს ჩრდილოეთ და ცენტრალურ ამერიკა, ასევე ევროპასა და აზიას. ევროპაში იშვიათი სოკოა, ხოლო აზიაში გვხვდება მხოლოდ კორეასა და იაპონიაში.^[4] შედის გადაშენების პირას მყოფი სახეობების ნუსხაში.^[5]

იზრდება ფოთლოვან და შერეულ ტყეებში, უპირატესად წიფლნარში, სილიან და კირიან ნიადაგზე.

სეზონი — ივნისიდან სრქტემბრამდე.^[6][7]

კვებითი ღირებულება

კარგი ხარისხის საჭმელი სოკოა. დიდად ფასობს მყარი და სურნელოვანი რბილობის გამო. იხმარება ახალი და დაკონსერვებული. ხმარობენ სოუზებშიც. შესაძლებელია სოკოს ნაწილებად დაჭრა და გაყინვა.

გალერეა

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

ლიტერატურა

• Грибы: Справочник, М.: „Астрель“, „АСТ“, 2001. — გვ. 213, ISBN 5-17-009961-4.
• Справочник-определитель: Грибы / отв. за выпуск Ю. Г. Хацкевич. — Мн.: Харвест, 2002. — С. 96. — 480 с. — 7000 экз. — ISBN 985-13-0913-3.

რესურსები ინტერნეტში

• შეგიძლიათ იხილოთ მედიაფაილები თემაზე „სამეფო დათვის სოკო“ ვიკისაწყობში.
• სამეფო დათვის სოკო MycoBank-ზე (ინგლისური)
• სამეფო დათვის სოკო Index Fungorum-ზე (ინგლისური)

სქოლიო

1. არქიმანდრიტი ლაზარე (გაგნიძე-დვალი), გერმანულ-ქართული, ქართულ-გერმანული ბოტანიკური ლექსიკონი, თბილისი: „ფავორიტ პრინტი“, 2012. — გვ. 45, ISBN 978-9941-0-5460-0.
2. von Krombholz J.V. (1832). Naturgetreue Abblidungen und Beschreibungen der essbaren, schädlichen und verdächtigen Schwämme (German). Prague: In Commission in der J. G. Calve'schen Buchhandlung, 1831–1846, გვ. 3, t. 7.
3. Arora D, Frank JL (2014). „Clarifying the butter Boletes: a new genus, Butyriboletus, is established to accommodate Boletus sect. Appendiculati, and six new species are described“. Mycologia. 106 (3): 464–80. doi:10.3852/13-052. PMID 24871600. S2CID 207708824.
4. Discover Life Maps. ციტირების თარიღი: 2014-04-18.
5. Koune J.-P. (2001). Threatened Mushrooms in Europe. Council of Europe, გვ. 29. ISBN 978-92-871-4666-3.
6. Bruno Cetto: „Der große Pilzführer”, vol. 2, Editura BLV Verlagsgesellschaft, München, Berna, Viena 1980, p. 468-477, ISBN 3-405-12081-0
7. Hans E. Laux: „Der große Pilzführer, Editura Kosmos, Halberstadt 2001, p. 78-79, ISBN 978-3-440-14530-2