Úganda
ríki í Austur-Afríku / From Wikipedia, the free encyclopedia
Úganda er landlukt land í Austur-Afríku með landamæri að Kenía í austri, Suður-Súdan í norðri, Lýðveldinu Kongó í vestri, Rúanda í suðvestri og Tansaníu í suðri. Suðurhluti landsins nær yfir stóran hluta Viktoríuvatns og liggur því að Stóru vötnunum. Landið er líka á vatnasviði Nílar.
Republic of Uganda | |
Fáni | Skjaldarmerki |
Kjörorð: For God and My Country (enska) Fyrir guð og land mitt | |
Þjóðsöngur: Oh Uganda, Land of Beauty | |
Höfuðborg | Kampala |
Opinbert tungumál | enska, svahílí |
Stjórnarfar | Lýðveldi |
Forseti | Yoweri Museveni |
Forsætisráðherra | Robinah Nabbanja |
Sjálfstæði | |
• frá Bretlandi | 9. október 1962 |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
79. sæti 241.038 km² 15,39 |
Mannfjöldi • Samtals (2018) • Þéttleiki byggðar |
35. sæti 42.729.036 157,1/km² |
VLF (KMJ) | áætl. 2019 |
• Samtals | 30,765 millj. dala (90. sæti) |
• Á mann | 956 dalir (203. sæti) |
VÞL (2019) | 0.544 (159. sæti) |
Gjaldmiðill | úgandískur skildingur |
Tímabelti | UTC+3 |
Þjóðarlén | .ug |
Nafn Úganda er dregið af konungsríkinu Búganda sem er eitt hinna fimm fornu konungsríkja landsins (hin eru Toro, Nkore, Busoga og Bunyoro). Höfuðborgin Kampala er í suðurhluta landsins, í Búganda.
Bretar lögðu hluta landsins undir sig á síðari hluta 19. aldar og árið 1888 var Úganda lagt undir Breska Austur-Afríkufélagið. Landið fékk sjálfstæði árið 1962 og fyrsti forsætisráðherra þess var Milton Obote. Árið 1967 voru gömlu konungsríkin lögð niður og landið lýst lýðveldi. Obote gerðist þá forseti. Árið 1971 var gerð herforingjauppreisn og Idi Amin náði völdum. Hann ríkti sem einræðisherra til 1979 þegar Tansaníuher réðist inn í landið og kom Obote aftur til valda. Obote var aftur steypt af stóli í herforingjauppreisn 1985 en herforinginn Tito Okello ríkti aðeins í hálft ár þar til uppreisnarhópar undir stjórn núverandi forseta, Yoweri Museveni, steyptu honum af stóli. Stjórn hans hefur átt í átökum við Andspyrnuher Drottins sem hefur stundað skæruhernað í norðurhluta landsins frá 1987.
Enska og svahílí eru opinber tungumál landsins, en heimilt er að nota „hvaða annað mál sem er“ sem kennslumál eða í stjórnsýslunni. Tungumálið luganda er algengt í mið- og suðausturhluta landsins og önnur mál sem eru víða töluð eru lango, acholi, runyoro, runyankole, rukiga, luo, rutooro, samia, jopadhola og lusoga.