Reykjanesskagi

Reykjanesskagi er skagi sunnan Faxaflóa og er í laginu eins og ólögulegur fótur til vesturs út úr meginlandi Íslands. Jarðfræðilega er Reykjanesskagi allt svæðið austur að Ölfusá, Sogi, Þingvöllum og í Hvalfjarðarbotn. Hins vegar er í daglegu tali oftast átt við svæðið vestan (sunnan) Hafnarfjarðar og frá Krísuvík og vestur (suður) úr, þegar talað er um Reykjanesskagann. Venjulega er talað um að fara suður þegar haldið er út skagann, en inn þegar farið er til baka. Suðurnesjamenn fara inn eftir til Reykjavíkur og eru þeir því einir landsmanna sem ekki fara suður til Reykjavíkur, heldur suður heim til sín. Ysti hluti skagans að sunnan heitir Reykjanes (það er hællinn á fætinum) og að vestan og norðan eru Miðnes og Garðskagi (il og tá).

Reykjanesskagi

Brúin milli heimsálfa

Stafnesvitinn.

Landafræði

Gróft séð er skaginn um 50 km langur og 20 km breiður eða um 1000 ferkílómetrar, sem samsvarar lauslega reiknað 1% af landinu. Hann einkennist af fjöllum, sem eru flest frekar lág móbergsfjöll, mynduð við gos undir jökli á ísöld, og hraunum, sem runnið hafa bæði fyrir landnám og á sögulegum tíma. Skaginn er frekar gróðursnauður en þó má finna þar ótrúlegan tegundafjölda ef vel er að gáð. Jarðfræðilega er svæðið mjög athyglisvert og ennfremur er það kjörið til útivistar og gönguferða.

Á Reykjanesi. Hraun og saltflákar á yfirborði

Helstu fjöll á Reykjanesskaga vestanverðum eru Langahlíð (sem blasir við frá Reykjavík); Vatnshlíð (austan við Kleifarvatn); Sveifluháls og Núpshlíðarháls (sem einnig heita Austurháls og Vesturháls) og er norðurendi þess síðarnefnda Trölladyngja og Grænadyngja; Keilir; Fagradalsfjall; Þorbjörn (Þorbjarnarfell) og Festarfjall. Mörg fleiri mætti nefna, en þau eru smærri.

Eldstöðvakerfi

• Hengilssvæðið
• Reykjaneskerfið
• Svartsengi
• Krýsuvíkurkerfið
• Brennisteinsfjöll
• Fagradalsfjall ^[1]

Byggðarlög

Á Reykjanesskaga eru mörg byggðarlög. Að slepptu höfuðborgarsvæðinu öllu (sem fræðilega tilheyrir skaganum) eru þar Vatnsleysuströnd og Vogar, Reykjanesbær (Keflavík, Ytri- og Innri Njarðvík og Hafnir), Garður, Sandgerði og Grindavík auk Keflavíkurflugvallar, en þar var allstórt byggðarlag á íslenskan mælikvarða meðan þar var herstöð Bandaríkjahers. Einu nafni eru þessi byggðarlög oft nefnd Suðurnes og er heildaríbúafjöldi um 25.000 manns og fer hratt vaxandi. Að auki bjuggu lengi í Keflavíkurstöðinni við flugvöllinn allt að 5000 bandarískir hermenn og skyldulið þeirra frá 1951 til 2006 þegar herstöðin var lögð niður. Íbúðasvæðið sem hýsti áður Bandaríkjamennina heitir nú Ásbrú. Atvinnulífið byggist mest á sjósókn og fiskvinnslu í smærri byggðunum, en á iðnaði, þjónustu og verslun í Reykjanesbæ, sem er eins konar höfuðstaður svæðisins.

Hitaveita Suðurnesja

Öll þessi byggðarlög eru kynt með heitu vatni frá Hitaveitu Suðurnesja í Illahrauni. Hún er reyndar oft kennd við Svartsengi, þar sem fyrstu tilraunaholur voru boraðar áður en vinnsla hófst, en á endanum var orkuverið reist í Illahrauni, sem ber nafn með rentu. Affallsvatn frá Hitaveitunni myndar Bláa lónið, sem nú er einhver fjölsóttasti ferðamannastaður á Íslandi bæði af innlendum og erlendum ferðamönnum. Lónið þykir vera heilsulind og er meðal annars notað við lækningu á sjúkdómnum psoriasis og ýmsum húðútbrotum og exemum.

Tenglar

• Ferðamálasamtök Suðurnesja - Reykjanes.is
• Vísindavefur - Hvað getið þið sagt mér um eldvirkni á Reykjanesskaga?
• Daníel Páll Jónasson: Hraunflæði á höfuðborgarsvæðinu Saga hraunflæðis á svæðinu á nútíma og kortlagning mögulegra farvega til byggða . BS ritgerð. Leiðbeinandi Ármann Höskuldsson. Líf- og umhverfisvísindadeild Háskóli Íslands 2012
• Helgi Páll Jónsson: Eldfjallagarður og jarðminjasvæði á Reykjanesskaga. MS ritgerð. Leiðbeinendur Ólafur Ingólfsson. Jarðvísindadeild Háskóli Íslands 2011.

Tilvísanir

1. Síðasta gostímabil á Reykjanesskaga varði í nær 300 ár Rúv, skoðað, 20. mars 2021