Angóla
land í sunnanverðri Afríku / From Wikipedia, the free encyclopedia
Angóla er land í sunnanverðri Afríku með strönd að Atlantshafi og landamæri að Namibíu í suðri, Sambíu í austri og Lýðveldinu Kongó í norðri. Útlendan Kabinda er auk þess við landamæri Kongó. Angóla var áður portúgölsk nýlenda með umtalsverðar náttúruauðlindir, meðal annars olíu og demanta. Landið átti í stöðugri borgarastyrjöld frá því að það fékk sjálfstæði árið 1975 til ársins 2002. Kosningar voru síðast haldnar í landinu árið 2008.
Lýðveldið Angóla | |
República de Angola | |
Fáni | Skjaldarmerki |
Kjörorð: Virtus unita fortior (latína: „Eining veitir styrk“) | |
Þjóðsöngur: Angola Avante! | |
Höfuðborg | Lúanda |
Opinbert tungumál | portúgalska |
Stjórnarfar | Lýðveldi |
Forseti | João Lourenço |
Sjálfstæði | |
• frá Portúgal | 11. nóvember, 1975 |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
23. sæti 1.246.700 km² 0% |
Mannfjöldi • Samtals (2014) • Þéttleiki byggðar |
51. sæti 25.789.024 20,69/km² |
VLF (KMJ) | áætl. 2018 |
• Samtals | 198,821 millj. dala (64. sæti) |
• Á mann | 6.850 dalir (107. sæti) |
VÞL (2017) | 0.581 (149. sæti) |
Gjaldmiðill | kwanza |
Tímabelti | UTC+1 |
Þjóðarlén | .ao |
Landsnúmer | +244 |
Angóla var upphaflega byggt koisanmælandi íbúum en bantúmenn hófu að setjast að á svæðinu í fornöld og stofnuðu þar nokkur konungsríki. Konungsríkið Kongó var stofnað á 14. öld með höfuðborg í M'banza-Kongo þar sem nú er norðurhluti Angóla. Portúgalir hófu verslun við þetta ríki sent á 15. öld. Portúgalski landkönnuðurinn Paulo Dias de Novais stofnaði Lúanda sem verslunarstað árið 1575. Portúgalir reistu þar virki nokkrum árum síðar og smám saman lögðu þeir strendur landsins undir sig. Þrælaverslunin var mikilvægur hluti af verslun milli Portúgala og Kongómanna. Á Berlínarráðstefnunni 1885 fengu Portúgalir allt landið í sinn hlut. Kröfur um sjálfstæði urðu háværari eftir miðja 20. öld og Portúgalska nýlendustríðið hófst árið 1961 með baráttu skæruliðasamtakanna Frente Nacional de Libertação de Angola (FNLA) og União Nacional para a Independência Total de Angola (UNITA) gegn nýlendustjórninni. Eftir Nellikubyltinguna í Portúgal 1974 fékk Angóla sjálfstæði. Brátt hófst blóðug borgarastyrjöld milli þriggja skæruliðahreyfinga sem varð fljótlega leppstríð stórveldanna í Kalda stríðinu. Árið 2002 var samið um vopnahlé. Kosningar voru haldnar 2008 og ný stjórnarskrá samþykkt 2010.
Frá lokum borgarastyrjaldarinnar hefur efnahagur landsins vaxið hratt, enda á landið miklar náttúruauðlindir. Helsta útflutningsafurð landsins er hráolía, en auk þess flytur Angóla út úran, demanta, gull og báxít. Þrátt fyrir þetta eru lífsgæði almennings í Angóla slæm og ójöfnuður er mikill. Lífslíkur og barnadauði eru með því sem verst gerist í heiminum. Portúgalska er opinbert tungumál í Angóla en auk hennar eru töluð mörg frumbyggjamál: stærst þeirra eru umbundu, kimbundu og kikongo. Yfir helmingur íbúa aðhyllist rómversk-kaþólska trú og um fjórðungur mótmælendatrú.