Kontinente

Ti maysa a kontinente ket maysa kadagiti kadakkelan a bagbagi ti kadagaan iti Lubong. Dagitoy ket kadawyan da a nainaganan babaen ti taripnong nga adadda ngem ti nainget a pagalagadan, nga addaan dagiti pito a rehion a naipammateg a kas dagiti kontinente—dagitoy ket ti (manipud ti kadakkelan aginggana ti kabassitan): Asia, Áprika, Amianan nga Amerika, Abagatan nga Amerika, Antártika, Europa, ken Australia.^[1]

Naanimado, a namarisan a kodigo a mapa nga agipakpakita dkadagiti sabsabali a kontinente ken rehion. Depende ti taripnong ken modelo, addan dagiti kontinente a mabalin a pagtitiponen wenno bingbingayen: kas pagarigan, Eurasia ket kadawyan a mabingbinagy iti Europa ken Asia (nalabbaga a maris), ngem ti Amianan ken Abagatan nga Amerika ket sagpaminsan da pay a maibigbigan a kas maysa nga Amerikano a kontinente (berde a maris).

Ti Plata a tektoniko ket isu ti heoliko a panagaramid ken panagadal iti panaggunay, panagdungpar ken panakabingbingay dagiti kontinente, a makunkuna idi a kontinental a panaganod.

Dagiti agnaed idiay Britaniko ken Irlanda ket sagpaminsan da a makunkuna ti Kontinental a Europa, nga daytoy ket, ti kangrunaan a daga ti Europa, a mailaksid ti Is-isla ti Britaniko,^[2] Islandia ken dagiti sabsabali pay nga is-isla, a kas "ti Kontinente".

Panakaipalpalawag ken panagaramat

Naipagbibinnagbagaan, a dagiti "kontinente ket maawawatan a dagitoy ket dadakkel, agnanayon, mapagtalken a bagbagi iti daga, nga umno a naisina babaen ti kaatiddag ti danum."^[3] Adu kadagiti pito a kadawyan a mabigbigana kontinente ket mnainaganan babaen ti timpuyog ket saan a mapagtalken a bagbagai ti dagdaga a nailasin babaen ti danum. Ti pagalagadan a "dakkel" ket mapan iti arbitrario a panakaidasig: Ti Greenland, nga addan ti rabaw a kalawa a 2,166,086 kuadrado kilometro (836,330 sq mi) ket naipammategan a kas iti kadakkelan nga isla iti lubong, ngem ti Australia, iti 7,617,930 kuadrado kilometro (2,941,300 sq mi) ket makunkuna a maysa a kontinente. Kasta met, ti umno a pagalagadan nga ti tunggal maysa ket nasken nga agnaynayon a bagbagi ti dagdaga ket kadawyan a saan a maipanunutan babaen ti panakairaman iti kontinental a samang ken dagiti Is-isla a Kataawan, ken sinupiat babaen ti panakaidasi ti Amianan ken Abagatan nga Amerika a kas dagitoy ket dua a kontinente; ken/wenno ti Eurasia ken Aprika a kas dagitoy ket dua a kontinente, nga awan ti masna a panakaisina da babaen ti danum. Daytoy nga anomalia ket madanon na ti patingga no ti agnaynayon a bagbagi ti dagdaga iti Europa ken ti Asia ket maipammategan a dagitoy ket dua a kontinente. Dagiti kangrunaan a bagbagi ti dagdag iti lubong ket nasakupan babaen t imaymaysa, agnanayon a taaw ti lubong,a daytoy ket nabingbingay kadagiti kangrunaan a komponente iti taaw babaen dagiti kontinente ken sabsabali a pagalagadan ti heograpiko.^[4][5]

Dagiti nagibasaran

1. "Continents: What is a Continent?" [Dagiti Kontinente: Ania ti Maysa a Kontinente?]. National Geographic (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2009-06-29. Naala idi 2009-08-22. Most people recognize seven continents—Asia, Africa, North America, South America, Antarctica, Europe, and Australia, from largest to smallest—although sometimes Europe and Asia are considered a single continent, Eurasia. [Kaaduan kadagiti tattao ket mabigbigan da dagiti pito a kontinente—Asia, Áprika, Amianan nga Amerika, Abagatan nga Amerika, Antártika, Europa, ken Australia, manipud ti kadakkelan aginggana ti kabassitan—nupay kasta sagpaminsan a ti Europa ken Asia ket naipanunutan a maymaysa a kontinente, ti Eurasia.]
2. Encarta World English Dictionary [Encarta Diktionario nga Inggles ti Lubong] (iti Ingles). Bloomsbury Publishing. 2007. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2008-12-11. Naala idi 2008-08-05.
3. Lewis, Martin W.; Wigen, Kären E. (1997). The Myth of Continents: A Critique of Metageography [Ti Mitolohia dagiti Kontinente: Mayasa a Kritiko iti Metaheograpia]. Berkeley: University of California Press. p. 21. ISBN 0-520-20742-4, ISBN 0-520-20743-2.
4. "Ocean" [Taaw]. Columbia Encyclopedia [Ti Ensiklopedia ti Columbia] (iti Ingles). New York: Columbia University Press. 2006. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2007-03-03. Naala idi 20 Pebrero 2007.
5. "Land and Water on the Planet" [Panakaiwarwaras iti Daga ken Danum ditoy a Planeta]. UN Atlas of the Oceans [UN Atlas dagiti Taaw] (iti Ingles). 2004. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2007-02-28. Naala idi 20 Pebrero 2007.