ճապոնացի մանգակա, անիմատոր From Wikipedia, the free encyclopedia
Օսամու Տեձուկա (ճապ.՝ 手塚 治虫, նոյեմբերի 3, 1928[1][2][3][…], Toyonaka, Toyono district, Օսակայի պրեֆեկտուրա, Ճապոնիա[4][5][6] - փետրվարի 9, 1989[1][3][7][…], Տոկիո, Ճապոնիա), ճապոնացի մանգակա, անիմատոր, բժշկական գիտության թեկնածու։
Օսամու Տեձուկան կարևոր դեր խաղաց մանգայի և անիմեի հայտնի դառնալու մեջ։ Իր ստեղծագործական կյանքի ընթացքում նա ստեղծել է մոտավորապես 500 մանգա, որի համար արժանացել է շատ նվերների և մրցանակների։ Տեձուկային հաճախ անվանում են «մանգայի Աստված», որովհետև Տեձուկայի շնորհիվ Ճապոնիայի մանգան հայտնի դարձավ ամբողջ աշխարհին։ Նաև Տեձուկան համարվում է ժամանակակից ճապոնական մանգայի հեղինակը։ Նա մեծ դեր խաղաց մանգայի և անիմեի էվոլյուցիայի մեջ, ապագա զարգացման հիմքերը դնելով։ Շատ նկարչական տեսահոլովակներ նա վերցրել է Ուոլտ Դիսնեյից։ Տեձուկայի ոճը շատ մեծ դեր խաղաց այդ ժամանակի շատ նկարիչ-մանգակաների վրա։ Նա այդ նկարիչներից մի քանիսին սովորեցնում էր նկարչական արվեստին։ Օսամուն աշխատասեր էր և իր ստեղծագործությունների վրա աշխատում էր առանց հանգստանալու։ Նա ամուսնացած էր Էցուկո Օկադեի հետ, և ուներ 3 երեխա։
Օսամու Տեձուկան ծնվել է 1928 թվականին նոյեմբերի 3-ին Օսակա Տոյոնակա քաղաքի Օսակա պրեֆեկտուրայում[15]։ Նա ընտանիքի երեք երեխաներից ավագն էր։ Իր մանկությունը նա անցկացրել է Տակարաձուկա քաղաքում։ Նրա հայրը զբաղվում էր նկարներով և կինոների երկրպագու էր։ Նա տանը ուներ կինոպրոյեկտոր, և նա հաճախ ընտանիքին ներկայացնում էր ֆիլմեր։ Այդ ֆիլմերը հաճախ ամերիկական մուլտիպլիկացիոն կարճամետրաժ ֆիլմեր է և Չապլինի ֆիլմերից էին[15][16][17]։ Նրա մայրիկը սիրում էր Տակարաձուկայի թատրոնը, և այդ թատրոնի առանձնահատկությունը այն էր, որ դերերը կատարում էին միայն աղջիկները։ Տեձուկան սիրում էր այդ երկու զբաղմունքներն էլ։ Մանկուց Տեձուկան ծանոթացել է համաշխարհային մշակույթի հաջողություններին։ Նա նաև ծանոթ էր ռուսական և հայկական մշակույթին։ Օսամուն նաև շատ ծանող էր Ճապոնական մանգային։ Նա ծանոթ էր Norakuro, Bouken Dankichi և Kasei Tanken մանգաներին։ Տեձուկան նաև Ուլտ Դիսնեյի և Մակս Ֆլեյշերի ստեղծագործությունների երկրպագուներից էր։ Տանը նա հաճախ մուլտֆիլմեր էր նայում Միկի Մաուսի և կատու Ֆելիկսի մասին[18][17]։ Երեխայի զբաղմունքներից էր, նաև վեպեր կարդալը։ Օսամուն սիրում էր Ձյուձո Ունոյի արկածային ֆանտաստիկա ժանրով աշխատանքները, նաև Լև Տոլստոյի «Կյանք ու կռիվը», և Ֆյոդր Դոստոյեվսկիի «Գողություն և պատիժը»։ 11 տարեկանից նա սկսեց ակնոց կրել[19]։ Լինելով աշակերտ, նա ստեղծեց էկստրիմալ մուլտֆիլմ[20]։ Երբ երիտասարդ Տեձուկան սկսեց հետաքրքրություն տածել նկարչության հանդեպ, ծնողները նրան օգնում էին սկզբնական աշխատանքների մեջ, բայց նրանք մտածում էին, որ երեխան կմեծանա և իր հայրիկի նման կդառնա բժիշկ [21]։ Հեղինակը կոմիկսներ սկսեց նկարել Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, որը շատ մեծ դեր խաղաց նրա ապագա ստեղծագործությունների համար[22][23]։ Իր առաջին աշխատանքներում նա, հետաքրքրված լինելով էտիմոլոգիայով, ստորագրվում էր՝ որպես «Օսամուսի» (ռուս.՝ «жужелица, большой жук»){{ref+|В записи псевдонима автор использовал кандзи 虫 (ռուս.՝ «насекомое») и 治 (своё настоящее имя). По-японски его псевдоним записывался как 治虫[22][17]: Նա հետաքրքրված էր միջատներով, որը իր շողքը ստացավ մանգակայի հետագա աշխատանքների մեջ։ Իր աշխատանքների մեջ նա օգտագործում էր բազմաթիվ թիթեռներ, միջատներ, ճանճեր և այլ միջատներ[22][24]։
1944 թվականին Տեձուկան մատակարարում էր շիֆիր ռազմական նպատակների համար[25]։ Պատերազմից հետո նա սկսեց ակտիվորեն մասնակցել Տակարաձուկայի թատրոնի գործունեության մեջ, հատկապես գրում էր կարճ պատմություններ թատրոնի երկրպագուների համար[26]։ 1945 թվականին Տեձուկան տեսավ Momotarou: Umi no Shinpei անիմացիոն ֆիլմը, որը նրա մեջ առաջացրեց այնպիսի մեծ հիացմունք, որ նա որոշեց դառնալ անիմատոր։ Սակայն նա չուներ այդպիսի հնարավորություն, նաև անիմատորի աշխատանքը Ճապոնիայում համարվում էր անհեռանկար։ Այդ ժամանակ Տեձուկան որոշեց գնալ ուրիշ ճանապարհով և դառնալ մանգակա[21][27][28]։ Արդյունքում Տեձուկան գրում էր, որ այդ ֆիլմը ազդեց նրա վրա ոչ միայն տեմատիկայով, այլ նաև անիմացիայի որակով[29]։ Պատերազմի ծանր տարիները երիտասարդ տղայի մեջ առաջացրին ձգտում դեպի անկախությունը։ Նաև նա այդ պատերազմի տարիներին սովորեց հարգել յուրաքանչյուր ռասայի մարդկանց[30]։
1944-1945 թվականներին Տեձուկան նկարում էր Shouri no Hi Made մանգան, որը այդպես էլ չհրատարակվեց։ Այդ մանգայի մեջ հեղինակը ներկայացնում էր ամերիկայի և ճապոնիայի հայտնի կոմիկսների հերոսներին, որոնք մասնակցում էին պատերազմին[31]։ Տեձուկայի առաջին պրոֆեսիոնալ մանգան եղել է մանգան Maachan no Nikkicho-ը (1946), որը ունեցավ մեծ հաջողություն կարդացող լսարանի մեջ[32][33]։ Տեձուկիի Shin Takarajima մանգան, որը հրատարակվել էր 1947 թվականին՝ շատ արագ հեղինակին հայտնի դարձրեց և գրավեց երիտասարդ մանգա կարդացողների ուշադրությունը[16][17]։ Այդ ժամանակ Օսամու Տեձուկան սովորում էր Օսակսկոգո համալսարանի բժշկական բաժնում, որը հաջող ավարտեց 1958 թվականին, իսկ 1961 թվականին պաշտպանեց թեկնածուական դիսերտացիան Նարսկի բժշկական համալսարանում, սակայն հետագայում իր բժշկական ունակությունները չօգտագործեց[17]«About Tezuka Osamu > History > 1960s» (անգլերեն). tezukaosamu.net. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 29-ին.</ref>[34]: Տեձուկան, նաև զբաղվում էր մանգայի նկարչությամբ, որը հայտնի էր «ակահոն» (ռուս.՝ «красные книги») անունով, որի մեջ օգտագործվում էին միայն միագույն թանաքները, իսկ շապիկներում վառ-կարմիր, կամ նարնջագույն գույնը[35]։ Պատերազմից հետո նա հիշում էր Ճապոնիայի նկարիչներին[36]։ 1948-1951 թվականներին հեղինակը գրեց Lost World, Metropolis и Next World արկածային ֆանտաստիկա ժանրով աշխատանքները[37]։ Նա պատմում էր, որ Metropolis մանգայի հետ աշխատանքի ժամանակ հիմք էր դրել Ֆրինց Լանգի Մետրոպոլիս ֆիլմի մասին իր սեփական գիտելիքները, սակայն ֆիլմը նա չէր նայել[38]։ Իր պրոֆեսիոնալ կարիերայի (1946-1947 թթ.) ժամանակ վախենալով, որ հրատարակչությունները նրան երիտասարդ կհամարեն և նրա աշխատանքներին լուրջ ուշադրություն չեն դարձնի՝ Տեձուկան ավելացրեց իրեն երկու տարի, ասելով որ նա ծնվել է 1926 թվականին[39][39]։
1952 թվականին Տեձուկան տեղափոխվեց Տոկիո, որովհետև մայրաքաղաքի հրատարակչությունները մանգակաների խնդիր էին զգում, իսկ հեղինակը տեղեկությունները մասնավորապես ստանում էր ժուրնալներից[17][40]։ Տոկիո տեղափոխվեցին, նաև շատ հայտնի մանգականեր, որոնցից են Սյոտարո Իսինոմորին, Աբիկո Մոտոն, Հիրոսի Ֆուձիմոտոն և ուրիշները[17][41]։ Այդ մանգակաները նրան օգնում էին իր աշխատանքների մեջ։ Այդ աշխատանքներից էին ռամկաների նկարելը էջերի վրա, սև տարածությունների նկարազարդումը և այլն։ Այդպես Տեձուկան դրեց սիստեմա, որի մեջ մանգայի հետ աշխատաում էր հիմնական հեղինակը և նրա օգնականները[42]։ 1951-1952 թվականներին Տեձուկան Manga Shonen ժուրնալի համար նկարում էր Բեմբի և Պինոկիո ճապոնական կոմիկսների օրնակները[43]։ 1953-1966 թվականների Տեձուկան ընդմիջումներով նկարում էր Ribbon no Kishi մանգան, որի դարձավ սյոձյո ժանրով առաջին աշխատանքներից մեկը։ Ավելի ուշ հեղինակը պատմում է, որ այդ ստեղծագործությունը ստեղծելու մեջ նրան օգնել է Տակարաձուկայի թատրոնը[44]։
1959 թվականին հոկտեմբերի 4-ին Տեձուկան ամուսնացավ Էցուկո Օկադեի հետ։ այդ ամուսնությունից ծնվեց նրա որդին, որի անունը նրանք դրեցին Մակոտո։ Մակոտոն դարձավ ռեժիսոր։ Քիչ անց ծնվեցին նրա երկու աղջիկները՝ Ռումիկոն և Տիկոն[45]։
1960 թվականին Տեձուկայի Gokuu no Daibouken մանգայի եղանակներով Toei Animation հրատարակչությամբ նկարահանվեց Saiyuki լիամետրաժ անիմացիոն ֆիլմը։ Հեղինակը անմիջականորեն աշխատել է այդ ֆիլմնի շուրջ[17][34]։ Նրա համար այդ ֆիլմը առաջին փորձն էր անիմացիոն ֆիլմերի նկարահանման մեջ[46]։ Օսամու Տեձուկան դժգոհ էր, որ ամերիկական մուլտսերիալները ավելի հայտնի էին Ճապոնիայում, քան անիմեները։ Ուզենալով փոխել այդ կացությունը, նա 1961 թվականին ստեղծեց Tezuka Osamu Production անիմացիոն ստուդիան, իսկ մեկ տարի անց վերակոչեց Mushi Production{{ref+|Название студии обыгрывает один из символов кандзи (虫), который встречается в записи имени Осаму Тэдзуки[47][17][48]: Տեձուկայի նպատակն էր ստեղծել առևտրական, նաև էկստրիմալ անիմացիաներ[48]։ 1962 թվականին ստուդիայում ստեղծվեց Aru Machikado no Monogatari անիմեն, որը նրա առաջին լիամետրաժ էկստրիմալ անիմեն էր։ Սակայն այդ անիմեն հաջող չստացվեց[47]։ Իսկ 1963 թվականին սկսվեց Tetsuwan Atom անիմե սերիալի հրատարակումը, որը ունեցավ վիթխարի հաջողություն։ Յուսակու Սակամոտոն Տեձուկային առաջարկեց այդ մանգայի եղանակով ստեղծել հեռուստասերիալ։ Յուսակու Սակամոտոն Aru Machikado no Monogatari ֆիլմի ռեժիսորներից էր։ Նա մտածում էր, որ ստեղծելով այդ հեռուստասերիալը՝ ստուդիան մեծ շահ կստանար դրանից[17][49]։ Այդ նույն տարում նկարիչը առաջին անգամ եղավ ԱՄՆ-ում, որտեղ արդեն սկսվել էր Tetsuwan Atom սերիալի ցուցադրումը։ Իր տպավորությունները ճանապարհորդություններց, նա ավելի ուշ ցուց տվեց Gachaboi Ichidaiki ինքնակենսագրական մանգայով[50]։ 1965 թվականին Mushi Production ստուդիայում նկարահանվեց Jungle Taitei գունավոր սերիալը։ Տեձուկան նաև դրեց էրոտիկ անիմեի հիմքերը, նկարահանելով Senya Ichiya Monogatari և Cleopatra ֆիլմերը[17]։ 1967 թվականին նա կազմակերպեց COM ամսական ժուրնալի հրատարակումը[51]։ Մանգաներ նկարելուն և անիմացիների հետ աշխատանքների հետ կից Տեձուկան դրում էր հոդվածներ կոմիկսների, մուլտֆիլմերի, կինոֆիլմերի, թատրոնների, գիտության, երաժշտության և այլ թեմաների մասին[50][30]։
1968 թվականին սկսվեց հրատարակվել Mushi Production ստուդիայի Vampire հեռուստասերիալը, որտեղ տերառված էին անիմացիաները և կենդանի կերպարների նկարահանումը։ Կոմերչեսկի պլանով այդ խորձնական սերիալը սխալ էր նկարահանված[52]։ Այդ նույն տարվա ընթացքում Տեձուկան կազմակերպեց Tezuka Productions հրատարակչական կամպանիան, որի հետագայում դարձավ անիմացիոն ստուդիա[53]։ 1969 թվականին հրատարակվեց «Մանգայի սովորչական կուրս» գիրքը, որի հեղինակը Օսամու Տեձուկան էր[54]։ Տեձուկայի շնորհիմ 1960-ական թվականներին անիմե սերիալները այնպիսի համբավ ձեռք բերեցին դիտողների մեջ, որ նրանք սկսեցին կորցնել հետաքրքրությունը խաղային կինոյին։ Ստեղծվում էին նոր անիմե ստուդիաներ, որոնց մեջ էր Tokyo Movie Shinsha և Tatsuno Production[55]: 1970 թվականին Տեձուկան հեռացավ Mushi Production ստուդիայի ղեկավարի պաշտոնից։ Արդյունքում նա սկսեց հետաքրքրություն տածել ոչ առևնրական անիացիաներով[17]։ Այդ նույն ժամանակ Տեձուկան սկսեց ստեղծել մի նոր մանգա, որի անունը Buddha էր[56]։ 1981-ից 1983-ական թվականների նկարիչը նկարեց Nanairo Inko դետեկտիվ մանգան, որտեղ ամեն հատորը ստեղծված էր ինչ-որ գրական ստեղծագործությունների եղնականերով։ Այդ ստեղծագործություններից էին «Տիկնիկային տունը», «Պիգմալիոնը», «Ռեվիզորը» և ուրիշ ստեղծագործություններ[57]։ 1984 թվականին Տեձուկան հրատարակեց Bagi, the Monster of Mighty Nature լիամետրաժ անիմեն[58]։ Նրա կարևոր աշխատանքներից էր, նաև Hi no Tori մանգան, որը նա ստեղծել էր 1967-ից 1988-ական թվականներին[59]։
Օսամու Տեձուկան եղել է առաջին Ճապոնական անիմացիայի միության նախագահը[53][60]։ Հենց Տեձուկան սկսեց ճաղատանալ, նա սկսեց կրել բերետ, որը դարձավ մանգակայի տարբերություններից մեկը։ 1989 թվականին, երբ Տեձուկան 60 տարեկան էր, նա մահացավ ստամոքսի քաղցկեղից[17]։ Նույնիսկ իր կյանքի վերջին օրերին նա շարունակում էր նկարել[30][61]։ Իր մահվանից մեկ օր հետո «Ասահի սիմբուն» ժուրնալում նրա մասին հոդված հրատարակվեց, որի մեջ նա պնդում էր երիտասարդ նկարիչներին շարունակել Տեձուկայի աշխատանքը[62]։ 1994 թվականին Տակարաձուկա քաղաքում, որտեղ նա մեծացել էր, բացվեց նրա հիշողության թանգարանը։ 1997 թվականին առաջացան մարկաներ, որոնք նվիրաբերված էին Տեձուկային[17]։
Օսամու Տեձուկան շատ նկարչական պատկերներ վերցրել է Ուոլթ Դիսնեյից[63][64], բայց դրա հետ միասին, նա ստեղծում էր իր սեփական նկարչական ոճը։ Նա ներառում էր Ճապոնական արհեստի մշակույթը և նրա ոճը տարբերվում էր ամերիկական մուլտիպլիկացիայից[65][66]։ Տեձուկան իր երիտասարդ ժամանակ իր ստեղծագործություններին շատ մեծ ժամանակ էր հատկացնում, որպեսզի իր աշխատանքների մեջ ընդորինակի Դիսնեյի ոճը[67]։ Բացի դրանից, Տեձուկայի ստեղծագործությունների վրա ազդել է Մակս Ֆլեյշերը, նաև ճապոնական նկարիչները, որոնցից են Րյուտի Յոկոյաման, Սուհիո Տագավան և Նոբորո Օսիրոն[43]։ Տեձուկան լրագրողներին պատմել է, որ ամերիկական կոմիքսները ազդել են նրա երիտասարդ ժամանակվա ստեղծագործությունների վրա[68]։ Տեձուկայի աշխատանքները զգալիորեն փոխվել էին պատերազմից հետո իր ստեղծած մանգաներից։ Նրանք ունեին ավելի մանրամասն և զարգացած սյուժե, նաև ունեին ավելի մեծ ծավալ։ Օսամու Տեձուկան, նաև մանգանյի նկարչությոան տեխնիակայի մեջ մտցրել է նոր նկարչական պատկերներ։ Այդ նկարչական պատկերները կարդացողի մոտ առաջացնում էին զգացմունք, որ նա կինոֆիլմ է դիտում։ Արդյունքում այդ ձևը ստացավ «կինեմատոգրաֆիական» անվանումը։ Տեձուկան սկսեց ձայնագրել հնչյունային ազդեցությունը տառերով և ընդգծել կադրի մեջ կատարվող շարժումը[69][70][71]։ Այդ պատկերների օգտագործման շնորհիվ աշխարհին հայտնի դարձավ Տեձուկայի Shin Takarajima մանգան[17]։
Չնայած այդպիսի պատկերների ներդրումից հետո, Օսամու Տեձուկան Shin Takarajima մագայի հետ աշխատանքից հետո անցավ ավելի հեշտ մեթոդիկայի, որպեսզի պահպանի իր ֆինանսները և ժամանակը[72]։ Հեղինակը իր պատկերներին աչքերը սովորաբար մեծ էր նկարում, իսկ աղջիկներին գերադասում էր նկարել մեծ, փայլուն աչքերով, օրինակ՝ Ribbon no Kishi մանգայի մեջ[73][73][74]։ Տեձուկայի ստեղծագործությունները հայտնի են պոզիտիվ տրամադրությամբ, և դրանց մեջ ներառում էր մարդասիրական թեմաները, օրինակ՝ կյանքի գինը[16][32]. Кроме того, сам Тэдзука называл жизнь главной темой всех своих работ[75]: Հեղինակը իր մանգաների մեջ ներառում էր շատ տարբեր թեմաներ, որոնցից են՝ քիմիան, պատմությունը, դավանությունը, տիեզերական նվաճումները և ուրիշ թեմաներ[44]։ Այդ թեմաները դարձան հիմք նոր առաջացած ժանրերի համար, որոնցից էր արկածային ֆանտաստիկան, ֆենտեզին և թրիլերը[21][76]. В своей манге Tetsuwan Atom автор затронул тему социальных прав роботов[77]: Նա իր աշխատանքների մեջ յուրահատուկ ուշադրություն էր դարձնում ժամանակի տեսակետին։ Օրինակ՝ Jungle Taitei մանգայի մեջ, որտեղ գլխավոր հերոսըառյուծի ձագն էր , և որը ժամանակի ընթացքում մեծնում էր և դառնում մեծ առյուծ[66]։ Տեձուկան նաև աշխատել է այսպես կոչված՝ «աստղերի նախագծում», որը հիմնված էր նրանով, որ հեղինակը ստեղծած կերպարները եղել էին դերասանները, որոնք տարբեր դերեր էին ծաղում տարբեր ստեղծագործությունների մեջ։ Այդպիսի կերպարներից էին Մուստասիոն, ուսուցիչ Օտյանոմիձուն, Լամպը և Համեգը, որոնք կատարել են շատ դերեր Տեձուկայի ստեղծագործությունների մեջ, և հաճախ տարբեր անունների տակ[26]։ Տեձուկայի ոճի հաջորդ տարբերությունը այն էր, որ նա իր ստեղծագործությունների մեջ օգտագործում էր կրկնվող հումորներ։ Օրինակ՝ դերասաններից մեկը հանկարծակի հայտնվում էր սյուժեի մեջ, ասում էր ինչ-որ ծիծաղելի բան, և միանգամից հեռանում էր[78][79]։ Տեձուկայի ոճը ազդեց շատ նկարիչների վրա, որոնցից են Մոտո Հագիոն, Հիտոսի Իվակին, Ֆուձիկո Ֆուձիոն, Լեյձի Մացումոտոն և Տոմոկո Տամիգուտին[17][23][80]։ Տեձուկայի աշխատանքները օգտագործվում էին որպես գիտելիք ճապոնական սկզբնական դպրոցներում[81]։ Հեղինակի պատվին ստեղղծվել են Shueisha և Տեձուկայի մրցանակ կամպանիաները[82], և Օսամու Տեձուկայի մշակութային մրցանակը, «Ասահի սիմբունի» կողմից[83]։
Օսամու Տեձուկան իր կյանքի ընթացքում ստեղծել է մոտ 500 մանգա[41][84] (ուրիշ տվյալներով մոտ 600-700)[85][30] и около 60 анимационных фильмов и сериалов[30]: Նրա հայտնի մանգաները ներառված են այս աղյուսակում[85][17][86]։
| Անվանումը | Հրատարակման տարեղիվը |
|---|---|
| Maachan no Nikkicho | 1946 |
| Shin Takarajima | 1947 |
| Metropolis | 1949 |
| Jungle Taitei | 1950-1954 |
| Nextworld | 1951 |
| Rock Boukenki | 1952-1954 |
| Tetsuwan Atom | 1952-1968 |
| Tsumi To Batsu | 1953 |
| Ribbon no Kishi | 1953-1956, 1958, 1963-1966 |
| Kenichi Tantei Chou | 1954-1956 |
| Tonkaradani | 1955 |
| Zero Man | 1959-1960 |
| Captain Ken | 1960-1961 |
| Shinsengumi | 1963 |
| Big X | 1963-1966 |
| W3 | 1965-1966 |
| Magma Taishi | 1965-1967 |
| Vampires | 1966-1969 |
| Dororo | 1967-1968 |
| Hi no Tori | 1967-1968 |
| Chikyu o Nomu | 1968-1969 |
| Umi no Triton | 1969-1971 |
| Aporo no Uta | 1970 |
| Alabaster | 1970-1971 |
| Fushigi na Melmo | 1970-1972 |
| Yakkepachi no Maria | 1970 |
| Ayako | 1972-1973 |
| Microid S | 1973 |
| Black Jack | 1973-1983 |
| Buddha | 1974-1984 |
| Mitsume ga Tooru | 1974-1978 |
| Unico | 1976-1979 |
| MW | 1978 |
| Adolf Ni Tsugu | 1983-1985 |
| Hidamari no Ki | 1983-1987 |
| Neo Faust | 1987 |
| Ludwig B. | 1987 |
| Gringo | 1987-1989 |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.svg){kind=small}
