From Wikipedia, the free encyclopedia
Մարիցա Բարտոլ Նադլիշեկ (սլովեն.՝ Marica Nadlišek Bartol,փետրվարի 10, 1867[1], Տրիեստ[1] - հունվարի 3, 1940[2], Լյուբլյանա, Հարավսլավիայի Թագավորություն[1]), սլովենացի գրող և խմբագիր։ 1897-1899 թվականներին եղել է «Սլովենկա» կանանց ազդեցիկ ամսագրի հիմնադիր խմբագիրը։
Մարիցա Բարտոլ Նադլիշեկ սլովեն.՝ Marica Nadlišek Bartol | |
---|---|
Ծնվել է | փետրվարի 10, 1867[1] |
Ծննդավայր | Տրիեստ[1] |
Վախճանվել է | հունվարի 3, 1940[2] (72 տարեկան) |
Վախճանի վայր | Լյուբլյանա, Հարավսլավիայի Թագավորություն[1] |
Գրական անուն | Evgen Štefanič |
Մասնագիտություն | գրող, թարգմանչուհի, հրապարակախոս և խմբագիր |
Լեզու | սլովեներեն |
Քաղաքացիություն | Հարավսլավիայի Թագավորություն, Ավստրո-Հունգարիա և Սլովենիա |
Զավակներ | Վլադիմիր Բարտոլ |
Marica Nadlišek-Bartol Վիքիպահեստում |
1919 թվականին Իտալիայի կողմից իշխանությունը գրավելուց հետո ստիպված լինելով փախչել իր հայրենի Տրիեստ քաղաքից, նա բնակություն է հաստատել Լյուբլյանայում և վերսկսել է իր սլովենական ազգայնական ու ֆեմինիստական գրական գործունեությունը, որն ընդհատվել էր նրա ամուսնությամբ երկու տասնամյակ առաջ։
Մարիցա Նադլիշեկը ծնվել է 1867 թվականին Տրիեստում՝ այն ժամանակվա Ավստրիական կայսրության տարածքում[3][4][5]։ Նրա հայրը միջին դասի հողաչափող էր, ով ակտիվորեն աշխատել է Տրիեստի սլովենական համայնքում[3]։
1882 թվականին նա ընդունվել է Գորիցիայի մանկավարժական քոլեջ․ դասավանդումն այն սակավաթիվ մասնագիտություններից մեկն էր, որն այդ ժամանակ հասանելի էր սլովենացի կանանց[3][4][6]։ Գորիցիայի դպրոցում սովորելիս նա հետաքրքրվել է սլովենական գրականությամբ և մտել է սլովենացի մտավորականության աշխարհ։ 1886 թվականին դպրոցն ավարտելուց հետո նա վերադարձել է Տրիեստի շրջան և դարձել է քաղաքի արվարձանների սլովենական դպրոցների ուսուցիչ[3][4][7]։
Աշխատելով որպես ուսուցիչ՝ Նադլիշեկն սկսել է մասնակցել Տրիեստի գրական կյանքին, գրել է հասարակական կարծիքի հոդվածներ և կարճամետրաժ գեղարվեստական ստեղծագործություններ։ Նրա առաջին էսսեն, որն ընդգծում է կանանց դերը սլովենական ազգայնականությունը խրախուսելու գործում, 1888 թվականին հայտնվել է «Եդինոստ» («Միասնություն») թերթում։ Հաջորդ տարի նա հրատարակել է իր առաջին պատմվածքը՝ «Moja prijateljica» («Իմ ընկերուհին») վերնագրով, «Ljubljanski zvon» «Լյուբլյանայի զանգը» պարբերականում[3][4]։ Նա դարձել է առաջին կանանցից մեկը, ով պարբերաբար նպաստել է հրատարակությանը[7], ինչպես նաև գրել է սլովենական այլ հրատարակությունների համար, այդ թվում՝ Domači prijatelj-ի («Տնային ընկեր») համար[6]։
1898 թվականին նա գրել է «Ֆաթամորգանա» («Միրաժ») վեպը, թեև գրքի տեսքով այն հրատարակվել է միայն մեկ դար անց՝ 1998 թվականին[4][6][8]։ Այն համարվում է Տրիեստի մասին սլովենական առաջին վեպը[7]։
Նադլիշեկը եղել է «Սլովենկա» կանանց ամսագրի համահիմնադիրն ու առաջին խմբագիրը, որը լույս է տեսել 1897-1902 թվականներին[3][7][9]։ Ամսագիրը նպատակ է ունեցել ամրապնդել Սլովենիայի ազգային ինքնությունը կանանց շրջանում, խթանել սլովենացի կանանց ազատագրումը և աջակցել կանանց գրական կրթությանը[3]։ Նա աշխատել է որպես խմբագիր հիմնադրման օրվանից մինչև 1899 թվականը, երբ նա հրաժարական է տվել իր ամուսնության պատճառով[3][4]։ Որպես խմբագիր՝ նա հրատարակել է այնպիսի գրողների, ինչպիսիք են Վիդա Ջերայը (սլովեն.՝ Vida Jeraj), Կրիստինա Շուլերը (սլովեն.՝ Kristina Šuler) և Մարիկա Սթրնադ Սիզերլյը (սլովեն.՝ Marica Strnad Cizerlj)[3]։ Քանի որ նա խոսում էր մի քանի լեզուներով, այդ թվում՝ խորվաթերեն, գերմաներեն և ռուսերեն, նա «Սլովենկա» -ի էջերում հաստատվել է որպես թարգմանիչ՝ հրատարակելով Միխայիլ Լերմոնտովի, Ալեքսանդր Պուշկինի, Իվան Տուրգենևի և Հայնրիխ Հայնեի ստեղծագործությունների թարգմանությունները[4]։
Նադլիշեկ Բարտոլի ստեղծագործություններում առանձնակի կարևոր տեղ են զբաղեցրել սլովենական ազգայնական թեմաները։ Նա նաև գրել է ֆեմինիստական թեմաների շուրջ, մասնավորապես, մասնակցել է երկարատև երկխոսության կաթոլիկ կրոնական առաջնորդ Անտոն Մախնիչի հետ, որում վիճարկել է նրա փաստարկները, որ տղամարդիկ պետք է լինեն կանանցից բարձր և գերիշխող հասարակության մեջ[3][10]։ Նրա վրա մեծ ազդեցություն է թողել ռուսական ռեալիստական գրականության հանդեպ նրա խոր սերը[3]։ Նրա հերոսուհիները նկատելիորեն տարբերվել են սլովենական գրական նախորդների հերոսուհիներից նրանով, որ նրանք բուրժուազիայի և բանվոր դասակարգի ներկայացուցիչներ էին, ոչ իդեալականացված կանայք[6]։
Բացի սլովենական ազգայնական և ֆեմինիստական թեմաների մասին գրելուց, Նադլիշեկ Բարտոլն ազդեցիկ ակտիվիստ էր իր համայնքում՝ դարասկզբին ծառայելով որպես Տրիեստի սլովենացի կանանց կենտրոնական կազմակերպիչ։ Նա նաև հայտնի է որպես սլովենացի կանանց իրավունքների պաշտպան։ Մինչ Նադլիշեկ Բարտոլը քաղաքականապես չափավոր էր՝ համեմատած նրանից հետո եկողների հետ, նա ունեցել է ժամանակակից, լիբերալ հայացքներ, և այդ ժամանակ նրա որոշ գործողություններ դիտվել են որպես արմատական[3]։ 1887 թվականին նա օգնել է հիմնել Սբ․ Կիրիլի և Սբ․ Մեթոդիոսի ընկերության (սլովեն.՝ Družba svetega Cirila in Metoda) տեղական մասնաճյուղը՝ բացառապես կանանցից բաղկացած կրթական կազմակերպություն[3][4]։
Նադլիշեկն ամուսնացել է փոստային ծառայող Գրեգոր Բարտոլի հետ 1899 թվականին, և 1901-1909 թվականներին նրանք ունեցել են յոթ երեխա, որոնցից երկուսը մահացել են վաղ մանկության տարիներին[3][4]։ Նրա երեխաներից մեկը հետագայում դարձել է սլովենացի հայտնի գրող Վլադիմիր Բարտոլը[3][11]։ Ամուսնությունը երջանկություն չի բերել Նադլիշեկին, քանի որ նա ավարտել է իր կարիերան և ակտիվ գործունեությունը[3]։
Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո, երբ իտալացիները վերահսկողություն են հաստատել Տրիեստի վրա, նա շարունակել է գաղտնի դասավանդել սլովեներեն, ինչի պատճառով կարաբիներները հաճախ են հարցաքննել նրան[4]։ Ի վերջո, 1919 թվականի սեպտեմբերին նրա ընտանիքն ստիպված է եղել տեղափոխվել Լյուբլյանա, և նա սկզբում այնտեղ ապրել է երկաթուղային վագոնում իր հինգ երեխաների հետ[3][4][11][12]։
Երբ նա հաստատվել է քաղաքում և կարողացել է ապահովել իր ընտանիքի տարրական գոյատևումը, նա նորից է սկսել գրել և աշխատել որպես թարգմանիչ։ Նա համագործակցել է «Ժենսկի սվետ» («Կանանց աշխարհ») կանանց ամսագրի հետ՝ զբաղեցնելով նրա խմբագրի պաշտոնը 1931-1934 թվականներին, ինչպես նաև միացել է կանանց իրավապաշտպան կազմակերպություններին և եղել դրանց համահիմնադիրը[3][4]։ Նա նաև ակտիվորեն մասնակցել է այն կազմակերպություններին, որոնք պայքարել են Իտալիայում մնացած սլովենացիների իրավունքների համար[3]։
Նադլիշեկ Բարտոլը 1927 թվականից սկսած սկսել է իր կյանքի մասին հուշեր գրել «Իզ մոյեվա ժիվլենյա» («Իմ կյանքից») վերնագրով։ Այն հետմահու տպագրվել է «Ռազգլեդի» գրական ամսագրում՝ 1948 թվականին[3][4]։ Նա մահացել է 1940 թվականին Լյուբլյանայում՝ 72 տարեկան հասակում[4][5]։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.