Հիսուս Քրիստոսի արտաքին տեսքի և ազգային պատկանելիության հարց

Հիսուս Քրիստոսի արտաքին տեսքի և ազգային պատկանելիության հարց , հարց, որն առաջացել է դեռևս վաղքրիստոնեական ժամանակաշրջանում, քանզի Նոր կտակարանում բացակայում է Քրիստոսի արտաքին տեսքի որևէ նկարագրություն, մինչ նրա մահը։

Հիսուսի ստերեոտիպային պատկերումը արևմտյան մշակույթում, գերմանական փորագրանկար

Չնայած աստվածաշնչյան աղբյուրների կամ պատմական վկայությունների բացակայությանը, II դարից սկսած այս հարցը առավել քննարկվող և ակտուալ թեմաներից մեկն է՝ որպես բանավեճերի առարկա^[1][2]։ Միջնադարում անհայտ կամ կասկածելի ծագում ունեցող աղբյուրները տվել են Քրիստոսի կերպարի մոտավոր նկարագրությունը, չնայած դրանք հիմնականում միստիֆիկացված են^[3][4][5]։ Մարդկանց մեծամասնությունը Հիսուս Քրիստոսի մասին ունի պատկերացումներ, հիմնականում հիմնվելով եկեղեցական սրբապատկերների վրա։ Հիսուսին հիմնականում պատկերում էին լուսավոր, իդելական գեղեցիկ տղամարդու կերպարով, ով ունի բարակ իրան և բարձր հասակ, երկար շագանակագույն մազեր, կարճ մորուք։ Սակայն այս եզրահանգումը չի հիմնվում գիտական մեկնաբանությունների վրա և հիմնված է անհայտ աղբյուրների վրա^[6]։

XIX դարում գոյություն ուներ կարծիք, համաձայն որի Հիսուսը սպիտակամորթ է։ Զուգահեռաբար որոշ ազգերի մոտ նշվում է, որ Հիսուսը նեգրոիդ ռասայի ներկայացուցիչ է։ Օրինակ, եթովպիական ավետարաններում Քրիստոսը սևամորթ է։ Սակայն այսպիսի կարծիքները սուբյեկտիվ են՝ հիմնված մշակութային կարծրատիպերի և սոցիալական տենդենցների վրա, այլ ոչ թե գիտական և պատմական հետազոտությունների վրա։ 2000 տարվա ընթացքում տարբեր մշակույթների կողմից բազմիցս ստեղծվել են Քրիստոսի պատկերներ, որոնք պայմանավորված էին մշակույթների տարբերությամբ^[7][8][9]։ Մեր օրերում գոյություն չունի գիտական հիմնավորում ունեցող որևէ մեկնաբանություն այս հարցի վերաբերյալ։ Սակայն ամենատարածված մոտեցման համաձայն Հիսուս Քրիստոսը հրեա է^[10]։

Աստվածաշնչյան աղբյուրներ

Քրիստոսի համբարձումը, Ալեքսանդր Իվանով, 19-րդ դար

Նոր կտակարանում բացակայում է որևէ փաստ կամ նկարագրություն Հիսուս Քրիստոսի ֆիզիկական տվյալների մասին^[9][11][12]։

Սինոպտիկ ավետարանում Հիսուսը, կերպարանափոխման ժամանակ, նկարագրվում է հետևյալ կերպ․ «Նրա դեմքը փայլում էր, ինչպես արևը», մինչդեռ սա միակ նկարագրությունն է Ավետարանում^[13][14]։

Հովհաննեսի հայտնության մեջ Հիսուսի կերպարը նկարագրվում է «Հայտնություն» գրքում (1:13-16) «Իսկ յոթ ճրագակալների մեջտեղում՝ Մարդու Որդուն նման մեկին՝ մինչև ոտքերը հասնող երկար պատմուճան հագած և կրծքին ոսկե գոտի կապած. նրա գլուխն ու մազերն սպիտակ էին ինչպես բուրդը և ինչպես ձյունը, աչքերը՝ ինչպես կրակի բոց, ոտքերը նման էին հնոցի մեջ ծխացող հրաշեկ պղնձի, իսկ նրա ձայնը՝ ինչպես առատահոս ջրերի ձայն։ Եվ իր աջ ձեռքում յոթ աստղ ուներ, բերանից էլ սրած երկսայրի սուր էր ելնում, և նրա երեսը փայլում էր ինչպես ճառագայթող արեգակը։», սակայն նկարագրությունը համապատասխանում է Քրիստոսի համբարձմանը։ Այսինքն վերաբերում է Քրիստոսի ոչ երկրային կյանքի նկարագրությանը^[15][16]։

Հին կտակարանում նոր Մեսիան (Քրիստոնյաները հավատում են, որ խոսքը Հիսուսի մասին է) 44:2-3 սաղմոնում նկարագրվում է, որպես «մարդկային որդիներից գեղեցկագույնը», որն էլ նպաստում է Քրիստոսի արտաքին գրավչության մասին հաղորդագրություններին^[17].

Վաղ քրիստոնեություն և միջնադար

Իսա մարգարեն պարսկական մանրանկարի վրա

Չնայած ավետարանչական կամ պատմական փաստարկների բացակայությանը, երկրորդ դարից սկսած առաջ են քաշվում Քրիստոսի ծագման վերաբերյալ տարբեր տեսություններ։ Օրինակ, Հուստինոս Փիլիսոփան առաջ է քաշել Հիսուսի ծագման իր տարբերակը՝ հիմնվելով Հիսուսի ծննդաբանության վրա^[1]։ Նրա տեսությունը տարածվեց և քննարկվում էր դարերի ընթացքում^[1][2]։ Հռոմեացի հակաքրիստոնեական փիլիսոփա Ցելսիուսը Քրիստոսին նկարագրում էր որպես «տգեղ և փոքրամարմին»^[18]։

Եկեղեցու հայրեր Հիերոնիմոսը և Ավրելիոս Օգոստինիոսը նշում էին, որ Հիսուսը պետք է ունենար սլացիկ մարմին և գեղեցիկ դեմք։ Ավգուստինիոսը վկայում էր, որ Հիսուս Քրիստոսը գեղեցիկ էր, ինչպես երեխան, ինչպիսին չկա երկնքում և երկրի վրա^[19]։ Այս տեսակետը 13-րդ դարում զարգացրել է փիլիսոփա Թովմա Աքվինացին, ով իր «Աստվածաբանության արժեքը» աշխատության մեջ վկայում էր, որ Հիսուսը իդեալական գեղեցկության և կատարելիության մարմնացում էր^[20][21]։

Միջնադարում ստեղծվել էին մի շարք կեղծ աղբյուրներ, որոնք նկարագրում էին Քրիստոսի արտաքինը։ 9-րդ դարում Եպիփանիոս քահանան նկարագրում էր բարձրահասակ հրեշտակակերպ կերպարի, որը տարբեր ժամանակներում վերագրվում էր Քրիստոսին։ Սակայն գիտնականները հերքեցին այս ենթադրություն^[22]։

Այլ ոչ հավաստի աղբյուրներ ներառում են իրենց մեջ վկայություններ Արչկոյի գրքից և Պիղատոս Պոնտացու Տիբերիոսին ուղղված նամակից, որտեղ նկարագրվում է Քրիստոսի էությունը, որը ստեղծվել էր այդ ժամանակների պատկերացումների հիման վրա։ 14-րդ դարում եկեղեցական պատմիչ Նիկիփորոս Կլանֆոպուլը, հղվելով անտիկ անհայտ աղբյուրների վրա, Քրիստոսին նկարագրում էր, որպես բարձրահասակ գեղեցիկ տղամարդու, ով ուներ ալիքաձև երկար մազեր։ Այս կերպարը դարձավ աղբյուր եկեղեցական մի շարք պատկերների համար^[23]։

Իսլամական քադիսները 8-9-րդ դարերում նկարագրում են Հիսուսին, որպես կարմիր։ Մարմնի կարմիր գույնը կարող է նշանակել թուխ կարմրաերանգ գույն, ինչպես նաև կարող է լինել մեղմասական արտահայտություն, որը բնութագրում է սպիտակամորթ մարդկանց^[24], մեկ այլ քադիսում Հիսուսը նկարագրվում է որպես սևամորթ(آدَمُ)^[25]։ Իսկ արդեն եթովպիական ավետարաններում Հիսուս Քրիստոսը ներկայացվում է որպես սևամորթ։ -

Ռասայական հարցի առաջացումը

Սև Հիսուս, Եթովպիա

Հայտնի պատմաբան Քոլին Քիդդը իր Ռասաների ձուլումը աշխատության մեջ նշում է, որ աստվածաշնչյան կերպարների ռասայական խնդրի առաջացումը հիմնված է մշակութային կարծրատիպերի և ավանդույթների վրա, բայց ոչ գիտական հիմքերի վրա^[7]։ Գոյություն ունեն մի շարք տեսություններ Քրիստոսի ռասայական պատկանելիության վերաբերյալ՝ սկսած Նորդական ռասայից վերջացրած նեգրոիդ ռասայով^[26]։ Գիտնականների միջև չկա միասնական համաձայնություն Քրիստոսի ծագման վերաբերյալ։ Քեյն Հոուփը վստահեցնում է, որ Հիսուս Քրիստոսին վերագրվում է որոշակի համակողմանիություն, որը դուրս է գալիս էթնիկ պատկանելիության սահմաններից^[27]։

Գիտնականների մեջ չկա հստակ համաձայնություն՝ Հիսուս Քրիստոսի էթնիկ պատկանելիության հարցի վերաբերյալ։ Ամենատարածված տեսության համաձայն Քրիստոսը հրեա է եղել^[10]։ Տարածված է նաև այն տեսակետը, որ Հիսուսը գալիլեացի էր, որը հրեաներին արյունակից ազգ էր և հուդայականության հետևորդ^[28]։ Այլ տեսակետների համաձայն, Հիսուսը ասորի է եղել^[29] կամ էլ հռոմեացի^[30]։

Գիտական ուսումնասիրություններ

Հիմնական հոդված՝ Պատմական Հիսուս

Հիսուսի ենթադրյալ արտաքին տեսքը ըստ Ռիչարդ Նիվայի

Բրիտանացի փորձագետ Ռիչարդ Նիվը փորձ է կատարել՝ վերականգնելու Քրիստոսի կերպարը՝ խորությամբ ուսումնասիրելով Քրիստոսի ժամանակների գալիլեացիների գանգերի մասունքները։ Համակարգչային տեխնիկայի միջոցով վերականգնվեց Քրիստոսի մոտավոր դիմանկարը։ Ուսումնասիրելով նաև նկարները, որոնք ստեղծվել էին մինչ Նոր կտակարանի գրվելը, մասնագետները կարողացան պարզել, որ Հիսուսի աչքերը և մազերը եղել են մուգ, իսկ հրեական ավանդույթի համաձայն ունեցել է մորուք։ Աստվածաշնչի ուսումնասիրությունից պարզ է դառնում, որ Հիսուսի մազերը երկար չեն եղել, այլ եղել են կարճ և գանգուր։ Այս փաստը հաստատող ևս մեկ փաստարկ կա։ Այդ ժամանակներում տղամարդկանց արգելվում էր երկար մազեր ունենալ, քանի որ դա «անպատվավերության» նշան էր։ Ուսումնասիրելով մասունքները, գիտնականները պարզեցին, որ սեմիթական միջին տարիքի տղամարդը ունեցել է մոտ 155 սմ բարձրություն և 50 կիլոգրամ քաշ։ Բայց քանի որ Հիսուս Քրիստոսը մինչ 30 տարեկանը եղել է հյուսն, նրա մարմինը պետք է, որ լիներ ավելի մկանոտ, իսկ մաշկը՝ ավելի թուխ։ Այս նկարը շատ տեսաբաններ համարում են մոտավոր և ոչ «հավաստի»^[31][32]։

Ոչ ձեռակերտ իկոնաներ և տեսիլքներ

Քրիստոսի կերպարը համաձայն Ֆաուստինա Կովալսկայայի տեսիլքի, 1934 թվական

Միջնադարում ի հայտ եկան Հիսուս Քրիստոսի մի շարք ոչ ձեռակերտ պատկերներ, այն դեպքում, երբ նրանց կերպարները համապատասխանում են առանձին ազգությունների տիպերին։

Շատ սրբեր վկայում են, որ անձամբ տեսել են Հիսուսին՝ իրենց երազներում։ Հետաքրքրական է, որ Քրիստոսին երազներում հանդիպել են կաթոլիկ սրբերը^[33]։

XX դարում ի հայտ եկան վկայություններ Հիսուսի հրաշակերպ էության վերաբերյալ, որոնք առաջացրեցին հանընդհանուր ռեզոնանս, օրինակ, Սեկոնդա Պիայի Թուրինյան սավանի լուսանկարը, որտեղ հստակորեն պատկերված էր Քրիստոսի ստվերապատկերը։ 2010 թվականի մայիսի տվյալներով, որպեսզի տեսնեն «Քրիստոսի դեմքը», Թուրին է այցելել մոտ 2 միլիոն մարդ^[34][35][36]։

Մեծ հեղինակություն է վայելում Քրիստոսի կերպարը, որն իր երազում տեսել էր Ֆաուստինա Կովալսկին։ Ֆաուստինա գրառումներ է կատարել իր օրագրում և կազմել ուրվագիծը։ Քրիստոսի այդ կերպարը բավականին տարածված է կաթոլիկների շրջանում^[37] և ունի ավելի քան 100 միլիոն հետևորդ ամբողջ աշխարհում^[37][38]։

Պատկերասրահ

• 
  Հիսուսի ամենահին պատկերներից մեկը, III դար
• 
  5-րդ դարի բազիլիկ, Իտալիա
• 
  XII դարի ֆրեսկո, Վարձիա, Վրաստան
• 
  Ուղղափառ իկոնա Գողգոթայում, Երուսաղեմ
• 
  1100—1150 թվականների ֆրեսկո, Կատալոնիա
• 
  Հիսուսը քայլում է ջրի վրայով, 1386 թվական, հայկական մանրանկար
• 
  Հիսուս, Դիրկ Բաուտս, 1463—1465 թվականներ
• 
  Հիսուսի պատկերը, Խուան Բատիստա, 1550—1580 թվականներ, Հոֆբուրգ
• 
  Հիսուսի պատկերը, եթովպիական շարական
• 
  Մարիամ Աստվածածինը և Հիսուսը, եթովպիական իկոնա
• 
  Իսան (Հիսուս) ուտելիք է բերում իր աշակերտներին, նկար Ղուրանից
• 
  Մուհամմեդը ուղեկցում է Աբրահամին, Մովսեսին և Հիսուս Քրիստոսին, պարսկական մանրանկար, Ղուրան
• 
  Սև Հիսուսը Նիկոդեմեոսի հետ, Հենրի Օսսավա, 1899 թվական

Տես նաև

• Հիսուս Քրիստոս
• Հիսուսի ծննդաբանություն

Ծանոթագրություններ

1. The Life of Jesus, Critically Examined by David Friedrich Strauss 2010 ISBN 1-61640-309-8 pages 114—116
2. Racializing Jesus: Race, Ideology and the Formation of Modern Biblical Scholarship by Shawn Kelley 2002 ISBN 0-415-28373-6 pages 70-73
3. The Oxford companion to the Bible 1993 ISBN 0-19-504645-5 page 41
4. Making Sense of the New Testament by Craig L. Blomberg 2004 ISBN 0-8010-2747-0 pages 3-4
5. Pontius Pilate: portraits of a Roman governor by Warren Carter 2003 ISBN 0-8146-5113-5 pages 6-9
6. The forging of races: race and scripture in the Protestant Atlantic world by Colin Kidd 2006 ISBN 0-521-79324-6 pages 44-45
7. The forging of races: race and scripture in the Protestant Atlantic world by Colin Kidd 2006 ISBN 0-521-79324-6 page 18
8. Jesus: the complete guide by Leslie Houlden 2006 082648011X pages 63-100
9. The likeness of the king: a prehistory of portraiture in late medieval France by Stephen Perkinson 2009 ISBN 0-226-65879-1 page 30
10. Amy-Jill Levine The Historical Jesus in Context edited by Amy-Jill Levine et al. — Princeton University Press. — P. 10. ISBN 978-0-691-00992-6
11. Robin M. Jensen «Jesus in Christian art», Chapter 29 of The Blackwell Companion to Jesus edited by Delbert Burkett 2010 ISBN 1-4051-9362-X page 477—502
12. The forging of races: race and scripture in the Protestant Atlantic world by Colin Kidd 2006 ISBN 0-521-79324-6 pages 48-51
13. The Cambridge companion to the Gospels by Stephen C. Barton ISBN pages 132—133
14. The Content and the Setting of the Gospel Tradition by Mark Harding, Alanna Nobbs 2010 ISBN 978-0-8028-3318-1 pages 281—282
15. Revelation by William C. Pender 1998 ISBN 0-664-22858-5 pages 14-16
16. Revelation 1-11 by John MacArthur, Jr. ISBN pages 37-39
17. • The Cross of Christ by John R. W. Stott, Alister McGrath]] 2006 ISBN 0-8308-3320-X page 145
    • Christianity, art, and transformation by John W. De Gruchy 2001 ISBN 0-521-77205-2 page 122
    • Brother Jesus: the Nazarene through Jewish eyes by Schalom Ben-Chorin 2001 ISBN 0-8203-2256-3 page 111
    • Understanding early Christian art by Robin Margaret Jensen 2000 ISBN 0-415-20454-2 page 127
18. Robert E. Van Voorst, Jesus Outside the New Testament: An Introduction to the Ancient Evidence, Eerdmans Publishing, 2000, p.66.
19. St. Augustin the Writings Against the Manicheans and Against the Donatists by St Augustine, Philip Schaff 2005 ISBN 0-7661-8394-7 page 29
20. Summa Theologica, Volume 4 (Part III, First Section) by St Thomas Aquinas 2007 ISBN 1-60206-560-8 pp. 2060—2062
21. Thomas Aquinas: theologian of the Christian life by Nicholas M. Healy 2003 ISBN 0-7546-1472-7 pages 98-101
22. The revelation of Elchasai by Gerard P. Luttikhuizen 1985 ISBN 3-16-144935-5 page 121
23. Jesus by Hartmut Miethe, Hilde Heyduck-Huth, ISBN 3-930180-21-9 Taylor & Francis page 168
24. Hadith, Volume 4, Book 55, Number 607, Narrated Abu Huraira; Volume 9, Book 88, Number 242, Narrated 'Abdullah bin 'Umar.
25. Sahih al-Bukhari 3438 Book 60, Vol. 4, Book 55, Hadith 648 http://sunnah.com/bukhari/60
26. The forging of races: race and scripture in the Protestant Atlantic world by Colin Kidd 2006 ISBN 0-521-79324-6 pages 43-50
27. Cain Hope Felder. Stony the Road We Trod, 1991. ISBN 0-8006-2501-3. Page 139.
28. Кто был Иисус Христос по плоти? — Галилеянин
29. The primitive, superseded, yet very dangerous ADO ideology unmasked: Jesus Christ the Assyrian?
30. Jesus Christ
31. Fillon, Mike. «The Real Face of Jesus». Popular Mechanics. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 15-ին.
32. «ИСТИННОЕ ЛИЦО ИИСУСА: ОБЛИК ХРИСТА». popmech.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 2-ին.
33. Michael Freze, 1993, Voices, Visions, and Apparitions, OSV Publishing ISBN 0-87973-454-X page 91
34. Arthur Barnes, 2003 Holy Shroud of Turin Kessinger Press ISBN 0-7661-3425-3 pages 2-9
35. William Meacham, The Authentication of the Turin Shroud:An Issue in Archaeological Epistemology, Current Anthropology, Volume 24, No 3, June 1983
36. «Zenit, May 5, 2010». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 2-ին.
37. Catherine M. Odell, 1998, Faustina: Apostle of Divine Mercy OSV Press ISBN 978-0-87973-923-2 page 165
38. Am With You Always by Benedict Groeschel 2010 ISBN 978-1-58617-257-2 page 548

Գրականություն

• Ehrman, Bart D. (2004). Ehrman, Bart D (ed.). The New Testament: a Historical Introduction to the Early Christian Writings, Part 1 (3rd, illustrated ed.). New York City: Oxford University. ISBN 978-0-19-515462-7. OCLC 52430805. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 18-ին.
• Glasgow, James (2010) [1872]. The Apocalypse Translated and Expounded. Edinburgh: T&T Clark. ISBN 978-1-153-28844-6. OCLC 557904029. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 18-ին.
• Mosley, William (1987). What Color Was Jesus? (1st ed.). Chicago: African American Images. ISBN 978-0-913543-09-2. OCLC 17281825. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 18-ին.(չաշխատող հղում)
• Niehaus, Jeffrey Jay (1995). God at Sinai: Covenant and Theophany in the Bible and Ancient Near East. Studies in Old Testament Biblical Theology. Grand Rapids, Michigan: Zondervan. ISBN 978-0-310-49471-3. OCLC 31434584. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 18-ին.
• Rodriguez, Clara E. (2000). Changing Race: Latinos, the Census, and the History of Ethnicity in the United States. Critical America (illustrated ed.). New York City: New York University. ISBN 978-0-8147-7547-9. OCLC 43684476. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 18-ին.
• Wilson, Giles (2004). «So What Colour Was Jesus?». BBC Knowledge. London: BBC Worldwide. ISSN 1757-9929. OCLC 264714934.
• York, Malachi Z. (1993). What Race Was Jesus?. Egipt. ISBN 978-1-59517-030-9. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 18-ին.