Հացիկ (Շիրակի մարզ)

Հացիկ (նախկին անվանումը՝ Թոփառլի), գյուղական համայնք Հայաստանի Հանրապետության Շիրակի մարզի Ախուրյանի տարածաշրջանում՝ մարզկենտրոն Գյումրիից մոտ 3 կմ հյուսիս-արևելք։ Այն իր մեջ ընդգրկում է Հացիկ և Հացիկավան (Մայիսյան կայարան) բնակավայրերը։ Գտնվում է Գյումրի-Վանաձոր երկաթուղու վրա։ Նախկինում կոչվել է Թոփառլի, Թոփարլու, Թոփառ։ Վերանվանվել է Հացիկ 1949 թվականին։ Գյուղը գտնվում է Շիրակի դաշտում՝ 1650 մետր բացարձակ բարձրության վրա։

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Հացիկ (այլ կիրառումներ)

Գյուղ
Հացիկ
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	ՇիրակիՇիրակի մարզ|Շիրակի
Համայնք	Շիրակի մարզ և Ախուրյանի շրջան
Մակերես	12.1 կմ²
ԲԾՄ	1650 մ
Պաշտոնական լեզու	հայերեն
Բնակչություն	1044[1] մարդ (2012)
Ազգային կազմ	հայեր
Ժամային գոտի	UTC+4
Հեռախոսային կոդ	+374 312[2]
Փոստային ինդեքս	2614
Հացիկ (Շիրակի մարզ) (Հայաստան)
Հացիկ Վիքիպահեստում

2001 թ.-ի տվյալներով Հացիկ բնակավայրում 1081 մշտական բնակիչ կար, իսկ Մայիսյան կայարանում՝ 63 բնակիչ^[3]։ 2012 թ.-ին 2 բնակավայրերում միասին 1044 բնակիչ է ապրում։

Բնական պայմաններ

Կլիման բարեխառն լեռնային է։ Ձմեռը տևական է, խստաշունչ։ Ձևավորվում է կայուն ձնածածկույթ։ Լինում են սաստիկ քամիներ, սառնամանիքներ, հաճախակի են ձնաբքերը։ Ամառը տաք է, ի տարբերություն ձմռանն, ավելի խոնավ։ Տեղումների տարեկան միջինը կազմում է շուրջ 500-600 միլիմետր։ Բնական լանդշաֆտները սևահողային լեռնատափաստաններն են։ Գյուղի տարածքում կան սև տուֆի և ածխի որոշ պաշարներ։ Հացիկ գյուղը գտնվում է Շիրակի մարզկենտրոն Գյումրի քաղաքից 4.5 կմ հյուսիս-արևելք։ Այն ծովի մակարդակից բարձր է 1650մ։ Աշխարհագրական դիրքը լեռնային է, կլիման՝ բարեխառն։; Ամենացածր ջերմաստիճանը -25 աստիճան է, ամենաբարձրը՝ +35 աստիճան։ Գյուղը գտնվում է սեյսմիկ գոտում։ Հաճախակի են երկրաշարժերը։

Լճակ Հացիկում

Պատմություն

Հացիկ գյուղի բնակիչները հաստատվել են այստեղ 1830-ական թվականներից՝ ռուս-թուրքական 1828-1829 թվականների պատերազմի ավարտից հետո։ Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև 1828-1829 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմից հետո Ադրիանոպոլիս քաղաքում 1829 թ.-ի սեպտեմբերի 2(14) կնքվեց պայմանագիր։ Այն բաղկացած էր 16 հոդվածից և մեկ առանձին ակտից։ Ա.հ.պ.-ով Ռուսաստանին անցան Դանուբի գետաբերանն իր կղզիներով, Սև ծովի կովկասյան ափերը՝ Կուբանի գետաբերանից մինչև Աջարիայի հյուսիսը՝ Անապա և Փոթի նավահանգիստներով, Ախալցխայի փաշայությունը՝ Ախալքալաք և Ախալցխա բերդերով։ Ռուսաստանահպատակներին իրավունք վերապահվեց ազատ առևտուր անել Թուրքիայում, ռուսական և օտարերկրյա առևտրական նավերին թույլատրվեց անարգել անցնել Բոսֆորի և Դարդանելի նեղուցներով։ Թուրքիան պարտավորվեց 1,5 տարում վճարել 1,5 մլն. հոլանդական գուլդեն ռազմատուգանք, ճանաչեց Հունաստանի, Մոլդավայի, Վալախիայի ու Սերբիայի ինքնավարությունը։ 13-րդ հոդվածով սահմանվեց փոխադարձ գաղթի իրավունք։ Թուրքահպատակ հայերը կարող էին 18 ամսվա ընթացքում իրենց շարժական գույքով տեղափոխվել Ռուսաստան տիրապետության տակ գտնվող հայկական տարածքները։ 1829-1830 թ.-ին շուրջ 100 հազար հայ Էրզրումից (Կարին), Կարսից, Բայազետից գաղթեց Անդրկովկաս,

Հաստատված կարգի համաձայն՝ նախատեսվում էր գաղթող վաճառականներին ու արհեստավորներին բնակեցնել քաղաքատիպ վայրերում, իսկ գյուղացիներին՝ պետական հողերի վրա։ Նրանց նյութական օգնություն ցույց տալու համար հատկացված էր 380 հազար ռուբլի արծաթ դրամ։ Գյուղացիները 6 տարի ժամկետով ազատվում էին հարկերից և տուրքերից^[4]։

Բնակչություն

Ըստ Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքների՝ Հացիկի մշտական բնակչությունը կազմել է 937, առկա բնակչությունը՝ 841 մարդ^[5], բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում՝ ստորև^[6]։

Տարի	1831	1873	1897	1926	1939	1959	1970	1979	1989	2001	2011
Բնակիչ	327	569[7]	864	888	1068	879	894	820	925	1081	1008[5]

Տնտեսություն

Բնակչությունը զբաղվում է պտղաբուծությամբ, հացահատիկի և կերային կուլտուրաների մշակությամբ։

Հացիկի Սուրբ Հակոբ եկեղեցին

Պատմամշակութային կառույցներ

Հացիկից մոտ 1 կմ հյուսիս-արևելք գտնվում է «Յոթ եղբայր» մատուռը, իսկ գյուղում կա «Բլուկ» եկեղեցի (1890 թ.)։ 19-րդ դարի վերջում կառուցված Սուրբ Հակոբ եկեղեցին բազիլիկ է, որը քանդվել է 1988 թվականի երկրաշարժի ժամանակ։ Սրբատաշ քարերով շարված եկեղեցին, թեև վերանորոգվել էր 20-րդ դարում, այժմ(2015 թ.) կիսավեր է. ծածկն ամբողջովին փլված է, կանգուն են միայն պատերը։ Դուռը բացվում է հարավային կողմից։ Արևելյան խաչթևում աբսիդն է՝ հյուսիսային կողմի խորանով և մկրտության ավազանով։ Աստվածամերժության տարիներին այս եկեղեցին օգտագործվել է որպես հացահատիկի պահեստ, կինոդահլիճ։ Հացիկ գյուղից մեկ կիլոմետր հյուսիս-արևելք՝ ձորակի մեջ, պահպանվել է հին գյուղատեղի՝ դարավանդի ձևով։ Այստեղ է եղել 7-րդ դարի եկեղեցի, որի հիմնապատերի վրա սովորական մատուռ են կառուցել՝ այն դարձնելով սրբավայր-ուխտատեղի։ Ուխտատեղին «Ծակ քար» անունն է կրում։ Նրա մոտ է գտնվում «Յոթ եղբայր» կոչվող գերեզմանը, որը նույնպես սրբավայր է^[8]։

Հացիկ գյուղը Երկրորդ աշխարհամարտի տարիներին և հետո

Պատերազմի տարիներին Հայաստանի հարավային դարպասներն էին պաշտպանում հացիկցիներից 19 մարդ։ Նրանք էին՝

1. Նահապետյան Նիկոլայ Խաչատուրի
2. Մելքոնյան Բաբկեն Գրիգորի
3. Պետրոսյան Մարտիրոս Գրիգորի
4. Հովհաննիսյան Սողոմոն Սամսոնի
5. Հովհաննիսյան Վահան Դմիտրի
6. Սահակյան Պետրոս Պողոսի
7. Կարապետյան Անդրեաս Աղասու
8. Մաթևոսյան Եղիազար Ղուկասի
9. Սիմոնյան Մեխակ Գրիգորի
10. Համբարյան Արծրունի Գրիգորի
11. Վարդանյան Բագրատ Պապիկի
12. Կարապետյան Նիկոլայ Մկրտչի
13. Զաքարյան Զաքար Հարությունի
14. Հովհաննիսյան Վաչագան Կարապետի
15. Մանուկյան Խաչատուր Արմենակի
16. Հարությունյան Հարություն Մկրտչի
17. Պետրոսյան Վաղո Հանանի
18. Փիլոսյան Կոլյա Հարությունի
19. Ավետիսյան Մնացական Նիկոլի

Պատկերասրահ

• 
  Բնական հուշարձան
• 
  Գյուղից հյուսիս
• 
  Հացիկ-Կարմրաքար ճանապարհին
• 
  Բնության հուշարձան Ծակ քար
• 
• 
  Հացիկ գյուղ
• 
  Ցուցանակ

Տես նաև

• Հացիկի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Շիրակի մարզ)

Ծանոթագրություններ

1. ԱՎԾ տվյալներ, 2012 թ.
2. http://www.cfoa.am/HTML/option/7.htm(չաշխատող+հղում)
3. ԱՎԾ տվյալներ, 2001թ.
4. Հայկական Սովետական հանրագիտարան Երևան 1974 թ.հ 1, էջ 92
5. 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները
6. «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 120» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 Մայիսի 1-ին.
7. Զավեն Կորկոտյան, «Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931)»
8. Ս.Յոթվերք Հայ Առաքելական եկեղեցու Շիրակի թեմի պաշտոնաթերթ

Արտաքին հղումներ

• Հացիկ գյուղի էջը CAA կայքում Արխիվացված 2011-08-20 Wayback Machine