Նիկոլայ Կարամզին

Նիկոլայ Միխայլովիչ Կարամզին (ռուս.՝ Николай Михайлович Карамзин, դեկտեմբերի 1 (12), 1766, գ. Միխայլովկա (այժմ՝ Օրենբուրգի մարզի Բուգուլուկի շրջանում) - մայիսի 22, 1826, Պետերբուրգ), ռուս գրող, հրապարակախոս, պատմաբան։

Նիկոլայ Կարամզին ռուս.՝ Николай Михайлович Карамзин
Ծնվել է	դեկտեմբերի 1 (12), 1766[1][2][3][…] կամ դեկտեմբերի 12, 1766(1766-12-12)[4]
Ծննդավայր	Կարամզինկա, Simbirsky Uyezd, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	մայիսի 22 (հունիսի 3), 1826[3][1][2][…] (59 տարեկան) կամ հունիսի 3, 1826(1826-06-03)[4] (59 տարեկան)
Վախճանի վայր	Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն[3][1]
Գերեզման	Տիխվինսկոե գերեզմանատուն
Գրական անուն	А. Б. В.
Մասնագիտություն	լեզվաբան, բանաստեղծ, պատմաբան, գրող, թարգմանիչ, քննադատ, լրագրող, արձակագիր և հրապարակախոս
Լեզու	ռուսերեն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն
Կրթություն	Մոսկվայի կայսերական համալսարան
Ժանրեր	պոեզիա
Գրական ուղղություններ	Սենտիմենտալիզմ
Ուշագրավ աշխատանքներ	Թշվառ Լիզան
Անդամակցություն	Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա
Պարգևներ	և
Ամուսին	Եկատերինա Կարամզինա
Զավակներ	Եկատերինա Մեշչերսկայա, Ալեքսանդր Կարամզին, Անդրեյ Կարամզին, Սոֆյա Կարամզինա, Vladimir Karamzin?[5] և Elizaveta Nikolaevna Karamzina‎?
Նիկոլայ Կարամզին Վիքիքաղվածքում
Nikolai Karamzin Վիքիպահեստում

Գրական գործունեությունը

Կարամզինը գլխավորել է ռուսական գրականության սենտիմենտալիստական (տես Սենտիմենտալիզմ) ուղղությունը։ Հիմնադրել և հրատարակել է «Մոսկովսկի ժուռնալ» («Московский Журнал», 1791—1792) ամսագիրը, որտեղ տպագրել է նաև իր «Լիոդոր», «Թշվառ Լիզան» (հայերեն հրտ.1858), «Բոյարի աղջիկ Նատալյան» վիպակները, բանաստեղծությունները, քննադատական հոդվածներն ու գրախոսությունները։ Կարամզինը հրատարակել է նաև «Վեստնիկ Եվրոպի» («Вестник Европы», 1802-1803) ամսագիրը, որտեղ լույս է տեսել նրա «Մարֆա մարզպանուհին կամ Նովգորոդի նվաճումը» (1803) պատմական վիպակը։ Կարամզինը զգալի դեր է կատարել ռուսական, հրապարակախոսության և գրական լեզվի զարգացման գործում։ 1790-ական թթ. կեսերից աշխատել է «Ռուսական պետության պատմության» (հ. 1-12, 1816-1829) վրա, որը, կարևոր աշխատություն լինելուց բացի, խոշոր երևույթ էր ռուսական գեղարվեստական արձակում։

Աշխարհայացքը

Կարամզինի աշխարհայացքը ձևավորման բարդ և հակասական ուղի է անցել։ Երիտասարդական տարիներին մերձեցել է Ն. Ի. Նովիկովին շրջապատող մասոնների հետ, հետաքրքրություն ցուցաբերել լուսավորական գաղափարախոսության նկատմամբ, սակայն Ֆրանսիական բուրժուական հեղափոխությունից հետո, որի հանդեպ բացասական վերաբերմունք է դրսևորել, վերջնականապես ձևավորվել է որպես հետադիմական ազնվականության գաղափարախոս և ինքնակալության պաշտպան։

Պատմագիտական հայացքները

Կարամզինի պատմագիտական հայացքները հիմնականում հենվում էին պատմության ռացիոնալիստական և պրագմատիստական ըմբռնման վրա։ Ըստ նրա՝ պատմական առաջադիմության հիմքը լուսավորության և խավարամոլության պայքարն է, որի ընթացքում վճռական դերը պատկանում է մեծ մարդկանց։ Ռուսաստանի պատմությունը նույնացրել է ռուսական պետության և ինքնակայության պատմության հետ՝ հանդես գալով միապետական-պահպանողական, ճորտատիրական կարգերի պաշտպանության դիրքերից՝ ընդդեմ ժողովրդների ազատագրական շարժումների։ Նորովի է մեկնաբանել պատմության մի շարք հարցեր, կիրառել է պատմա-համեմատական մեթոդը, ռուսաց պատմությունը փորձել է սերտորեն շաղկապել ընդհանուր պատմության հետ։

Կարամզինը և հայերը

Կարամզինը իր ստեղծագործություններում հետաքրքրություն է ցուցաբերել Հայաստանի անցյալի, հայ-ռուսական հարաբերությունների և հայ ժողովրդի վիճակի նկատմամբ։ «Ռուս ճանապարհորդի համակները» ուղեգրական նոթերում գրել է Հայոց թագավոր Լևոն Զ-ի մասին, «Վեստնիկ Եվրոպի» ամսագրում նյութեր է տպագրել Օսմանյան կայսրության լծի տակ գտնվող հայերի ծանր վիճակի մամին։ «Ռուսական պետության պատմությունը» աշխատության մեջ բազմաթիվ հետաքրքիր և կարևոր տվյալներ է հաղորդել Կիևի և Մոսկվայի հայկական գաղութների մասին, լուսաբանել է հայ-ռուսական տնտեսական և մշակութային կապերը, ռուսական սկզբնաղբյուրներից հետաքրքիր նյութեր է քաղել հայերի ու Հայաստանի մասին և գիտականորեն մեկնաբանել դրանք։

Ռուսական պատմագրության մեջ Կարամզինը առաջինն է արժեքավորել Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմությունը» որպես աղբյուր նաև սլավոնների պատմության համար։

Դեռևս 1826 թվականին Խաչատուր Աբովյանը թարգմանել է «Ռուս ճանապարհորդի նամակները» նոթերի՝ Լևոն Զ-ին վերաբերող մասը, հետագայում՝ նաև մի շարք բանաստեղծություններ։

Կարամզինի աշխատանքները առցանց

• История государства Российского (12 h, մինչև 1612 թ)
• Բանաստեղծությունները
• http://az.lib.ru/k/karamzin_n_m/
• Николай Карамзин в Антологии русской поэзии
• Карамзин, Николай Михайлович «Полное собрание стихотворений». Библиотека ImWerden.
• Карамзин Н. М. Полное собрание стихотворений
• Карамзин, Николай Михайлович «Письма Ивану Ивановичу Дмитриеву» 1866 — գրքի վերահրատակաություն
• «Վեստնիկ Եվրոպի» pdf ամսագրերի լուսապատճեններ.
• Карамзин Н. М. Письма русского путешественника
• Н. М. Карамзин. Записка о древней и новой России в её политическом и гражданском отношениях
• Письма Н. М. Карамзина. 1806—1825 гг.
• Карамзин Н. М. Письма Н. М. Карамзина к Жуковскому. Արխիվացված 2011-11-03 Wayback Machine
• Карамзин Н. М. Избранные сочинения в 2 томах. М.; Л., 1964.

Ծանոթագրություններ

1. Карамзин Николай Михайлович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
2. Encyclopædia Britannica
3. Макогоненко Г. П. Карамзин // Краткая литературная энциклопедия (ռուս.) — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 3.
4. Словарь русских писателей XVIII века. Выпуск 2: К—П (ռուս.) / под ред. А. М. Панченко — СПб.: Наука, 1999. — С. 32—43. — ISBN 5-02-028095-X
5. Карамзин, Владимир Николаевич (ռուս.) // Русский биографический словарь — СПб.: 1897. — Т. 8. — С. 499—500.

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նիկոլայ Կարամզին» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նիկոլայ Կարամզին» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 300)։