Յան Մատեյկո (լեհ.՝ Jan Alojzy Matejko, հունիսի 24, 1838(1838-06-24)[1][2][3][…], Կրակովի Հանրապետություն[4][5] - նոյեմբերի 1, 1893(1893-11-01)[1][6][7][…], Կրակով, Գալիցիայի և Լոդոմերիայի թագավորություն, Ավստրո-Հունգարիա[4][5]), լեհ նկարիչ։
Արագ փաստեր Յան Մատեյկոլեհ.՝ Jan Matejko, Ծնվել է ...
Յան Մատեյկո
լեհ.՝ Jan Matejko |
|---|
 |
| Ծնվել է | հունիսի 24, 1838(1838-06-24)[1][2][3][…] |
|---|
| Ծննդավայր | Կրակովի Հանրապետություն[4][5] |
|---|
| Վախճանվել է | նոյեմբերի 1, 1893(1893-11-01)[1][6][7][…] (55 տարեկան) |
|---|
| Մահվան վայր | Կրակով, Գալիցիայի և Լոդոմերիայի թագավորություն, Ավստրո-Հունգարիա[4][5] |
|---|
| Քաղաքացիություն |  Կրակովի Հանրապետություն և  Ցիսլեյտանիա |
|---|
| Կրթություն | Կրակովի արվեստի ակադեմիա (1858), Կրակովի համալսարան, Մյունխենի գեղարվեստի ակադեմիա և Bartłomiej Nowodworski High School? |
|---|
| Դավանանք | կաթոլիկություն[8] |
|---|
| Մասնագիտություն | նկարիչ և համալսարանի դասախոս |
|---|
| Ժանր | պատմական գեղանկարչություն, դիմանկար, կենդանիների նկարչություն և կրոնական նկարչություն |
|---|
| Թեմաներ | գեղանկարչություն, նկարչական արվեստ և կրթություն |
|---|
| Ուշագրավ աշխատանքներ | Պրուսական տուրք, Գրյունվալդի ճակատամարտ, Constitution of May 3, 1791? և Stańczyk? |
|---|
| Ուսուցիչ | Władysław Łuszczkiewicz?, Wojciech Stattler? և Feliks Szynalewski? |
|---|
| Աշակերտներ | Maurycy Gottlieb?, Յացեկ Մալչևսկի, Józef Mehoffer?, Ստանիսլավ Վիսպյանսկի, Maria Dulębianka?, Ալեքսանդր Ավգուստինովիչ, Stanisław Grocholski? և Stanisław Leopold Daczynski? |
|---|
| Ներշնչվել է | Wilhelm von Kaulbach?[9] |
|---|
| Պարգևներ |  և  |
|---|
| Անդամակցություն | Սերբական գիտությունների և արվեստների ակադեմիա, Սերբիայի գիտության և արվեստի ակադեմիա և Կրակովի գիտական ընկերություն[5] |
|---|
| Հայր | Ֆրանցիշեկ Կսավերի Մատեյկո |
|---|
| Մայր | Joanna Karolina Rossberg? |
|---|
| Ամուսին | Տեոդորա Մատեյկո |
|---|
| Զավակներ | Հեկենա Ուներզիսկա, Q124611187? և Q124618387? |
|---|
ստորագրություն
 |
 Jan Matejko Վիքիպահեստում |
Փակել
Սովորել է Կրակովի Գեղեցիկ արվեստների դպրոցում (1825-1858 թվականներ, 1873 թվականից՝ տնօրեն), Մյունխենի (1859 թվական) և Վիեննայի (1860 թվական) Գեղարվեստի ակադեմիաներում։ 1860 թվականից ստեղծագործել է Կրակովում։ Նկարել է հիմնականում Լեհաստանի պատմության շրջադարձային դեպքերին նվիրված բազմաֆիգուր կոմպոզիցիաներ՝ ձգտելով արձագանքել մոտ ժամանակների և արդի քաղաքական իրադարձություններին։ Սկզբնական աշխատանքներում ազգային շահերին դավաճանող շլյախտային հակադրել է հայրենասերների պաթետիկ ողբերգական կերպարներ («Ստանչիկ», 1862 թվական, «Ռեյտան», 1866 թվական), այլաբանորեն պաշտպանվել պաշտոնական քննադատությունից («Մատեյկոյի դատապարաումը», 1867 թվական, բոլորն էլ Ազգային թանգարան, Վարշավա)։ 1870-1880-ական թվականներին. մարտանկարներում և պատմական կոմպոզիցիաներում իշխում է գործողության տպավորիչ դրամատիզմը («Գրյունվալդի ճակատամարտը», 1878 թ., Ազգային թանգարան, Վարշավա, «Պրուսական տուրք», 1882 թվական, Ազգային թանգարան, Կրակով)։ Ստեղծել է նաև դիմանկարներ և բնանկարներ, որմնանկարներ (Կրակովի Կույս Մարիամ կոստյոլում, 1889-1891 թթ.)։
1979 թվականին՝ Կրակովի գեղարվեստի ակադեմիայի հիմնադրման 100-ամյակին, ակադեմիան անվանակոչվել է իր հիմնադիր և առաջին նախագահ Յան Մատեյկոյի անունով։
- Յան Մատեյկոյի նկարներում երբեմն հանդիպում են պատմական անճշտություններ։ Այսպես. «Ստեֆան Բատորին Պսկովի մոտ» կտավում պատկերված է քաղաքի հանձնումը, այն դեպքում, երբ իրականում լեհ արքային չի հաջողվել գրավել այդ ամրացված բնակավայրը[10]։
- Լվովի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարանի գլխավոր մասնաշենքի նիստերի դահլիճը զարդարում են 11 փոքրածավալ յուղաներկ նկարներ, որոնք 19-րդ դարի 80 -ական թվականներին վրձնել է Յան Մատեյկոն[11]։
- 1865 թվականի փարիզյան ցուցահանդեսի ոսկե մեդալ՝ «Սկարգայի քարոզը» կտավի համար
- 1866 թվականի փարիզյան ցուցահանդեսի ոսկե մեդալ՝ «Ռեյտանը 1773 թվականի սեյմում» աշխատանքի համար
- Ֆրանց Իոսիֆի շքանշան՝ կոմանդորյան խաչով
- Պատվո Լեգեոնի շքանշանի ասպետ
- Պիոս IX պապի շքանշան
- Մյունխենի գեղարվեստի ակադեմիայի ոսկե մեդալ
- Լեո XIII պապի ոսկե մեդալ
- Կրակովի պատվավոր քաղաքացու կոչում
- Պշեմիսլի պատվավոր քաղաքացու կոչում
- Լվովի պատվավոր քաղաքացու կոչում
- Ստանիսլավի (Իվանո-Ֆրանկովսկի) պատվավոր քաղաքացու կոչում
- Ստրիյի պատվավոր քաղաքացու կոչում
- Բերեժանի պատվավոր քաղաքացու կոչում
- Հուշարձաններ Վարշավայում, Կրակովում
- Յան Մատեյկոյի անունով է կոչվել Կրակովի գեղարվեստի ակադեմիան։
- Անվանի նկարչի պատվին են անվանակոչվել մեկ կայարան Ուկրաինայի Վիննիցայի մարզում,
փողոցներ՝ Իվանո-Ֆրանկովսկում, Լվովում[12], Ստրիյում։
- Adam Bochnak; Władysław Konopczyński (1975). Jan Matejko (Polish). Vol. XX. CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
- Batorska, Danuta (Spring 1992). «The Political Censorship of Jan Matejko». Art Journal. Uneasy Pieces. 51 (1): 57–63. doi:10.2307/777255. JSTOR 777255. JSTOR
Սկարգայի քարոզը
Թագուհի Բոնայի թունավորումը
1182 թվականի առաջին սեյմը
Լիտվայի մկրտությունը 1387 թվականին
Վլադիսլավ III-ի մկրտությունը 1425 թ.
Պրուսական տուրքը 1525 թ.
1795 թ. քառամյա սեյմը
1791 թ. մայիսի 3-ի սահմանադրությունը
Ռեյտան: Լեհաստանի անկումը
Յան Սոբեսկի արքան Վիեննայի մերձակայքում
Ստանչիկը
Ստեֆան Բատորին Պսկովի մոտ
Լեհաստան-1863 (Շղթայված Լեհաստանը)
Ֆեյտ Շտոսն ու նրա թոռնուհին
Orłowicz M. Ilustrowany przewodnik po Lwowie z planem miasta // Wydanie drugie. — Lwów; Warszawa: Ksiąźnica Atlas, 1925. — 276 s. — mapa. (լեհ.)
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 7, էջ 281)։  |
