Ակրուքս

Ակրուքս
Հետազոտման տվյալներ
Տեսակ	բազմակի աստղ և նավիգացիոն աստղ
Կազմված է	Q76281848? և HR 4729?
Հեռավորություն	320 լուսային տարի
Տեսանելի աստղային մեծություն	0,76 (V)
Համաստեղություն	Հարավային Խաչ
Աստղաչափություն
Ճառագայթային արագություն (Rv)	−11,2 km/s
Պարալաքս	10,13 մավ
Բացարձակ աստղային մեծություն	−3,77
Բնութագիր
Սպեկտրալ դասակարգում	B0.5IV + B1V
Ֆիզիկական տվյալներ
Շառավիղ	4,76 արևային շառավիղ
Լուսավորություն	25 000 արեգակնային լուսատվություն
Պտույտ	120 km/s
Ուղեծրի էլեմենտներ
Այլ անվանումներ
	α Cru

Ակրուքս (անգլ.՝ Acrux) /ˈeɪkrʌks/, հայտնի նաև որպես α Crucis (լատիներեն Alpha Crucis, կրճատ՝ Alpha Cru, α Cru), բազմակի աստղային համակարգ, որը գտնվում է Հարավային Խաչ համաստեղությունում, Արեգակից 321 լուսային տարի հեռավորության վրա^[2]^[3]։ +0.76 տեսանելի աստղային մեծությամբ հանդիսանում է Հարավային Խաչ համաստեղության ամենապայծառ աստղը և 13-րդ ամենապածառը գիշերային երկնքում։ Առաջին մեծության աստղերից ամենահարավայինն է և գտնվում է Կենտավրոսի ալֆայից 2.3 աստիճանով դեպի ավելի հարավ^[4]։

Արագ փաստեր Հետազոտման տվյալներ, Տեսակ ...

Փակել

Անզեն աչքով Ակրուքսը մեկ աստղ է երևում, սակայն իրականում այն բազմակի աստղային համակարգ է՝ բաղկացած վեց աստղից։ Օպտիկական աստղադիտակով դիտելիս Ակրուքսը եռակի աստղ է, որի երկու ամենապայծառ աստղերը տեսանելիորեն հեռու են միմյանցից մոտավորապես 4 արքվայրկյանով և հայտնի են որպես Ակրուքս A և Ակրուքս B, α¹ Կրուսիս և α² Կրուսիս, կամ α Կրուսիս A և α Կրուսիս B։ Երկուսն էլ B-տիպի աստղեր են և Արեգակից բազմաթիվ անգամներ ավելի ծանր ու պայծառ։ α¹ Կրուսիսը սպեկտրոսկոպիկ կրկնակի աստղ է, որի բաղադրիչները հայտնի են որպես α Կրուսիս Aa (պաշտոնապես՝ Ակրուքս, որն ամբողջ համակարգի պատմական անունն է)^[5]^[6] և α Կրուսիս Ab։ Այս երկու բաղադրիչ աստղերը պտտվում են յուրաքանչյուր 76 օրը մեկ՝ միմյանցից մոտավորապես 1 աստղագիտական միավոր հեռավորության վրա։ HR 4729, որը նաև հայտնի է որպես Ակրուքս C, հանդիսանում է համակարգի ավելի հեռու գտնվող բաղադրիչը, որով կազմում է եռակի աստղ։ C-ն ինքը նույնպես սպեկտրոսկոպիկ կրկնակի աստղ է, որով այս համակարգի աստղերի թիվը հասնում է առնվազն հինգի։

α Կրուսիսը (որն առաջացել է լատիներեն Alpha Crucis-ից) համակարգի բայերյան աստղային անվանումն է․ α¹ և α² Կրուսիսը համակարգի գլխավոր աստղերն են։ Այս երկու բաղադրիչների՝ Ակրուքս A և Ակրուքս B, ինչպես նաև A-ի բաղադրիչներ Ակրուքս Aa և Ակրուքս Ab անվանումները ծագում են բազմակի աստղային համակարգերի՝ Միջազգային աստղագիտական միության (IAU)^[7] կողմից ընդունված Վաշինգտոնի բազմակիության կատալոգի (WMC) համաձայնագրից։ α¹ Կրուսիսի Ակրուքս պատմական անվանումն ընդհանուր կիրառություն է ձեռք բերել 20-րդ դարակեսին^[8]։ 2016 թվականին Միջազգային աստղագիտական միությունն աշխատանքային խումբ է ստեղծել աստղերի անունների դասակարգման համար (WGSN)^[9], համաձայն որի որոշման՝ բազմակի աստղերի պարագայում անունը պետք է վերագրվի տեսանելի ամենամեծ պայծառություն ունեցող բաղադրիչին^[10]։ 2016 թվականի հուլիսի 20-ին աշխատանքային խումբը հավանության է արժանացրել Ակրուքս անվանումը Ակրուքս Aa աստղի համար, որով էլ այն գրանցվել է աստղերի անունների դասակարգման տեղեկամատյանում^[6]։

Քանի որ Ակրուքսը գտնվում է −63° թեքման վրա և հանդիսանում է առաջին մեծության ամենահարավային աստղը, այն տեսանելի է միայն հյուսիսային 27° լայնությունից հարավ։ Այն հազիվ տեսանելի է ԱՄՆ Մայամի քաղաքից կամ Պակիստանի Կարաչի քաղաքից (երկուսն էլ գտնվում են հյուսիսային 25° լայնության վրա)։ Բոլորովին տեսանելի չէ ԱՄՆ-ի Նոր Օռլեան և Եգիպտոսի Կահիրե քաղաքներից (երկուսն էլ գտնվում են հյուսիսային 30° լայնության վրա)։ Երկրագնդի առանցքային շարժման պատճառով աստղը տեսանելի է եղել Հնդկաստանի հնագույն հինդու աստղագետներին, որոնք այն անվանել ենTri-shanku։ Աստղը տեսանելի է եղել նաև հին հռոմեացիներին ու հույներին, որոնք այն համարել են Կենտավրոս համաստեղության մաս^[11]։

Չինարենում 十字架 ( Շի Զի Ջիա՝ «Խաչ») անունը վերաբերում է Ակրուքս, Միմոզա, Գակրուքս և Դեկրուքս աստղերից բաղկացած աստերիզմին^[12]։ Հետևաբար Ակրուքսն ինքը հայտնի էր որպես 十字架二 ( Շի Զի Ջիա Էր, այսինքն՝ «Խաչի երկրորդ աստղ»)^[13]։

Պորտուգալերենում աստղը հայտնի է որպես «Մագելլանի աստղ» (պորտ.՝ Estrela de Magalhães)^[14]։

α¹ և α² Կրուսիս բաղադրիչները միմյանցից բաժանված են 4 արքվայրկյանով։ α^{1 ունի} 1.40, իսկ α² -ը՝ 2.09 մեծություն, երկուսն էլ B տիպի աստղեր են և համապատասխանաբար ունեն մոտավորապես 28,000 և 26,000 Կելվին մակերևութային ջերմաստիճան։ Նրանց լուսավորությունը հավասար է Արեգակի լուսավորության 25,000 և 16,000 անգամ բազմապատիկին։ α¹ և α² աստղերն ուղեծրային պտույտ կատարում են այնքան երկար ժամանակահատվածում, որ նրանց շարժումը հազիվ նկատելի է։ Եթե գտնվեն նվազագուն 430 աստղագիտական միավոր հեռավորության վրա, ապա պտույտի տևողությունը կկազմի մոտավորապես 1,500 տարի։

α¹ աստղն ինքը սպեկտրոսկոպիկ կրկնակի աստղ է, որի բաղադրիչները ենթադրաբար ունեն Արեգակի զանգվածի 14 և 10 անգամ բազմապատիկ զանգվածներ ու ուղեծրային պտույտ կատարում են միայն 76 օրում՝ գտնվելով միմյանցից մոտավորապես 1 աստղագիտական միավոր հեռավորության վրա։ α² և համեմատաբար ավելի պայծառ α¹ աստղերի զանգվածները թույլ են տալիս ենթադրել, որ նրանք որևէ ժամանկահատվածում պայթյունով կձևավորեն գերնոր աստղեր։ Ab անունով աստղը գուցե գոյատևի ու վերածվի սպիտակ թզուկի^[15]։

Ահարոն Ռիցուտոն և իր գործընկերները 2011 թվականին պարզել են, որ α Կրուսիս համակարգը 66% տոկոս հավանականությամբ հանդիսանում է Կարիճ-Կենտավրոսյան աստղախմբի Lower Centaurus-Crux ենթախմբի անդամ․ նախկինում այդ խմբի անդամ չի համարվել^[16]։

Ավելի թույլ լուսատվությամբ HR 4729 (HD 108250) B տիպի աստղը գտնվում է α Կրուսիս եռակի աստղային համակրգից 90 արքվայրկյան հեռավորության վրա, սակայն շարժվում է նույն ուղղությամբ, այսպիսով հնարավոր համարելով դրա հետ ծանրության կենտրոնով կապված լինելու հանգամանքը^[17]^[18]։ Աստղն ինքը սպեկտրոսկոպիկ կրկնակի աստղ է, որը երբեմն անվանվում է Ակրուքս բազմակի աստղային համակարգի C բաղադրիչ (Ակրուքս C)։ Ավելի թույլ տեսանելի պայծառությամբ ևս մեկ բաղադրիչ կրում է Ակրուքս D կամ D բաղադրիչ անունը։ 2 արքրոպե հեռավորության վրա գտնվող ևս յոթ թույլ պայծառություն ունեցող աստղեր համարվում են համակարգի բաղադրիչներ^[19]։

2008 թվականի հոկտեմբերի 2-ին Կասինի-Հոյգենս հեռազոտական տիեզերանավն ուսումնասիրել է համակարգի A, B և C երեք բաղադրիչները^[20]^[21]։

Ակրուքսը պատկերված է Ավստրալիայի դրոշի, Նոր Զելանդիայի դրոշի, Սամոայի դրոշի և Պապուա Նոր Գվինեայի դրոշի վրա, որպես Հարավային Խաչը կազմող հինգ աստղերից մեկը։ Ի թիվս 26 այլ աստղերի, որոնք ներկայացնում են առանձին նահանգ, Ակրուքսը պատկերված է նաև Բրազիլիայի դրոշի վրա և խորհրդանշում է Սան Պաուլու նահանգը^[22]։ Պատկերված է նաև 2015 թվականից գործող բրազիլական անձնագրերի կազմի վրա։

Բրազիլական օվկիանոսագիտական Ալֆա Կրուսիս հետազոտական նավն անվանվել է աստղի անունով։

[1]
https://aas.aanda.org/articles/aas/abs/1997/10/ds1218/ds1218.html
[2]
van Leeuwen, F. (2007 թ․ նոյեմբեր), «Validation of the new Hipparcos reduction», Astronomy and Astrophysics, 474 (2): 653–664, arXiv:0708.1752, Bibcode:2007A&A...474..653V, doi:10.1051/0004-6361:20078357
[3]
Perryman, Michael (2010), «The Making of History's Greatest Star Map», The Making of History's Greatest Star Map, Astronomers’ Universe, Heidelberg: Springer-Verlag, Bibcode:2010mhgs.book.....P, doi:10.1007/978-3-642-11602-5, ISBN 978-3-642-11601-8
[4]
Bordeleau, André G. (2013 թ․ օգոստոսի 12). «Federative Republic of Brazil: Constellations in the Breeze». Flags of the Night Sky. New York: Springer. էջեր 1–72. doi:10.1007/978-1-4614-0929-8_1. ISBN 978-1-4614-0928-1.
[5]
Kunitzsch, Paul; Smart, Tim (2006). A Dictionary of Modern star Names: A Short Guide to 254 Star Names and Their Derivations (2nd rev. ed.). Cambridge, Massachusetts: Sky Pub. ISBN 978-1-931559-44-7.
[6]
«IAU Catalog of Star Names». Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
[7]
Hessman, F. V.; Dhillon, V. S.; Winget, D. E.; Schreiber, M. R.; Horne, K.; Marsh, T. R.; Guenther, E.; Schwope, A.; Heber, U. (2010). «On the naming convention used for multiple star systems and extrasolar planets». arXiv:1012.0707 [astro-ph.SR].
[8]
Memoirs of the Rev. Walter M. Lowrie: missionary to China (1849), p. 93. Described as an "Americanism" in The Geographical Journal, vol. 92, Royal Geographical Society, 1938.
[9]
«IAU Working Group on Star Names (WGSN)». Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 22-ին.
[10]
«Bulletin of the IAU Working Group on Star Names, No. 2» (PDF). Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 12-ին.
[11]
Richard Hinckley Allen, Star Names: Their Lore and Meaning, Dover Books, 1963.
[12]
中國星座神話, written by 陳久金. Published by 台灣書房出版有限公司, 2005, 978-986-7332-25-7.
[13]
香港太空館 - 研究資源 - 亮星中英對照表 Արխիվացված 2010-09-03 Wayback Machine, Hong Kong Space Museum. Accessed on line November 23, 2010.
[14]
Silva, Guilherme Marques dos Santos; Ribas, Felipe Braga; Freitas, Mário Sérgio Teixeira de (2008). «Transformação de coordenadas aplicada à construção da maquete tridimensional de uma constelação». Revista Brasileira de Ensino de Física. 30: 1306.1–1306.7. doi:10.1590/S1806-11172008000100007.
[15]
Kaler, James B. (2002). «Acrux». The Hundred Greatest Stars. էջեր 4–5. doi:10.1007/0-387-21625-1_2. ISBN 978-0-387-95436-3.
[16]
Rizzuto, Aaron; Ireland, Michael; Robertson, J. G. (2011 թ․ հոկտեմբեր), «Multidimensional Bayesian membership analysis of the Sco OB2 moving group», Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 416 (4): 3108–3117, arXiv:1106.2857, Bibcode:2011MNRAS.416.3108R, doi:10.1111/j.1365-2966.2011.19256.x.
[17]
Shatsky, N.; Tokovinin, A. (2002). «The mass ratio distribution of B-type visual binaries in the Sco OB2 association». Astronomy and Astrophysics. 382: 92–103. arXiv:astro-ph/0109456. Bibcode:2002A&A...382...92S. doi:10.1051/0004-6361:20011542.
[18]
Eggleton, Peter; Tokovinin, A. (2008). «A catalogue of multiplicity among bright stellar systems». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 389 (2): 869–879. arXiv:0806.2878. Bibcode:2008MNRAS.389..869E. doi:10.1111/j.1365-2966.2008.13596.x.
[19]
Mason, Brian D.; Wycoff, Gary L.; Hartkopf, William I.; Douglass, Geoffrey G.; Worley, Charles E. (2001). «The 2001 US Naval Observatory Double Star CD-ROM. I. The Washington Double Star Catalog». The Astronomical Journal. 122 (6): 3466–3471. Bibcode:2001AJ....122.3466M. doi:10.1086/323920.
[20]
«Cassini raw image». NASA/JPL/Space Science Institute. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.
[21]
Cassini "Kodak Moments" - Unmanned Spaceflight.com. Retrieved 2008-10-21
[22]
«Astronomy of the Brazilian Flag». FOTW Flags Of The World website.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ակրուքս» հոդվածին։

[_5204d5ea9d973663-1] [1]
https://aas.aanda.org/articles/aas/abs/1997/10/ds1218/ds1218.html

[2] [2]
van Leeuwen, F. (2007 թ․ նոյեմբեր), «Validation of the new Hipparcos reduction», Astronomy and Astrophysics, 474 (2): 653–664, arXiv:0708.1752, Bibcode:2007A&A...474..653V, doi:10.1051/0004-6361:20078357

[3] [3]
Perryman, Michael (2010), «The Making of History's Greatest Star Map», The Making of History's Greatest Star Map, Astronomers’ Universe, Heidelberg: Springer-Verlag, Bibcode:2010mhgs.book.....P, doi:10.1007/978-3-642-11602-5, ISBN 978-3-642-11601-8

[4] [4]
Bordeleau, André G. (2013 թ․ օգոստոսի 12). «Federative Republic of Brazil: Constellations in the Breeze». Flags of the Night Sky. New York: Springer. էջեր 1–72. doi:10.1007/978-1-4614-0929-8_1. ISBN 978-1-4614-0928-1.

[Kunitzsch-5] [5]
Kunitzsch, Paul; Smart, Tim (2006). A Dictionary of Modern star Names: A Short Guide to 254 Star Names and Their Derivations (2nd rev. ed.). Cambridge, Massachusetts: Sky Pub. ISBN 978-1-931559-44-7.

[IAU-CSN-6] [6]
«IAU Catalog of Star Names». Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 21-ին.

[planetnaming-7] [7]
Hessman, F. V.; Dhillon, V. S.; Winget, D. E.; Schreiber, M. R.; Horne, K.; Marsh, T. R.; Guenther, E.; Schwope, A.; Heber, U. (2010). «On the naming convention used for multiple star systems and extrasolar planets». arXiv:1012.0707 [astro-ph.SR].

[8] [8]
Memoirs of the Rev. Walter M. Lowrie: missionary to China (1849), p. 93. Described as an "Americanism" in The Geographical Journal, vol. 92, Royal Geographical Society, 1938.

[WGSN-9] [9]
«IAU Working Group on Star Names (WGSN)». Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 22-ին.

[WGSN2-10] [10]
«Bulletin of the IAU Working Group on Star Names, No. 2» (PDF). Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 12-ին.

[11] [11]
Richard Hinckley Allen, Star Names: Their Lore and Meaning, Dover Books, 1963.

[12] [12]
中國星座神話, written by 陳久金. Published by 台灣書房出版有限公司, 2005, 978-986-7332-25-7.

[13] [13]
香港太空館 - 研究資源 - 亮星中英對照表 Արխիվացված 2010-09-03 Wayback Machine, Hong Kong Space Museum. Accessed on line November 23, 2010.

[14] [14]
Silva, Guilherme Marques dos Santos; Ribas, Felipe Braga; Freitas, Mário Sérgio Teixeira de (2008). «Transformação de coordenadas aplicada à construção da maquete tridimensional de uma constelação». Revista Brasileira de Ensino de Física. 30: 1306.1–1306.7. doi:10.1590/S1806-11172008000100007.

[kaler-15] [15]
Kaler, James B. (2002). «Acrux». The Hundred Greatest Stars. էջեր 4–5. doi:10.1007/0-387-21625-1_2. ISBN 978-0-387-95436-3.

[mnras416_3108-16] [16]
Rizzuto, Aaron; Ireland, Michael; Robertson, J. G. (2011 թ․ հոկտեմբեր), «Multidimensional Bayesian membership analysis of the Sco OB2 moving group», Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 416 (4): 3108–3117, arXiv:1106.2857, Bibcode:2011MNRAS.416.3108R, doi:10.1111/j.1365-2966.2011.19256.x.

[17] [17]
Shatsky, N.; Tokovinin, A. (2002). «The mass ratio distribution of B-type visual binaries in the Sco OB2 association». Astronomy and Astrophysics. 382: 92–103. arXiv:astro-ph/0109456. Bibcode:2002A&A...382...92S. doi:10.1051/0004-6361:20011542.

[18] [18]
Eggleton, Peter; Tokovinin, A. (2008). «A catalogue of multiplicity among bright stellar systems». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 389 (2): 869–879. arXiv:0806.2878. Bibcode:2008MNRAS.389..869E. doi:10.1111/j.1365-2966.2008.13596.x.

[wds-19] [19]
Mason, Brian D.; Wycoff, Gary L.; Hartkopf, William I.; Douglass, Geoffrey G.; Worley, Charles E. (2001). «The 2001 US Naval Observatory Double Star CD-ROM. I. The Washington Double Star Catalog». The Astronomical Journal. 122 (6): 3466–3471. Bibcode:2001AJ....122.3466M. doi:10.1086/323920.

[20] [20]
«Cassini raw image». NASA/JPL/Space Science Institute. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.

[21] [21]
Cassini "Kodak Moments" - Unmanned Spaceflight.com. Retrieved 2008-10-21

[22] [22]
«Astronomy of the Brazilian Flag». FOTW Flags Of The World website.

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

Wikiwand in your browser!

Ակրուքս

Wikiwand in your browser!

Անվանակարգություն

Աստղային հատկություններ

Մշակույթում

Ծանոթագրություններ

Արտաքին հղումներ