Վենեսուելայի տնտեսություն
From Wikipedia, the free encyclopedia
Վենեսուելայի տնտեսություն, նավթարդյունաբերության վրա հիմնված տնտեսություն է[1][2]։ Վենեսուելան աշխարհում նավթի 25-րդ խոշորագույն արտադրողն է և ՕՊԵԿ-ի 8-րդ անդամը։ Վենեսուելան նաև արտադրում և արտահանում է ծանր արդյունաբերության արտադրանք, ինչպիսիք են պողպատը, ալյումինը և ցեմենտը։ Այլ նշանավոր արտադրություններ ներառում են էլեկտրոնիկա և ավտոմեքենաներ, ինչպես նաև խմիչքներ և սննդամթերք։
Ենթակատեգորիա | Հարավային Ամերիկայի տնտեսություն, Լատինական Ամերիկայի տնտեսություն | |
---|---|---|
Երկիր | Վենեսուելա | |
Վայր | Վենեսուելա | |
Անվանական ՀՆԱ | 482 359 318 767,703 ԱՄՆ դոլար | |
Մեկ շնչի հաշվով անվանական ՀՆԱ | 15 692 ԱՄՆ դոլար | |
ՀՆԱ (ԳՀ) | 543 891 068 685 միջազգային դոլար | |
Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ ԳՀ | 17 694,202 միջազգային դոլար | |
Իրական ՀՆԱ-ի աճի տեմպ | −18 տոկոս | |
Ընդհանուր պահուստներ | 9 794 062 064 ԱՄՆ դոլար | |
Unemployment rate | 35,5 տոկոս | |
Գնաճի մակարդակ | 1 698 844,2 տոկոս |
Վենեսուելայում գյուղատնտեսությունը կազմում է ՀՆԱ-ի մոտավորապես 4,7%-ը, աշխատուժի 7,3%-ը և Վենեսուելայի հողատարածքի առնվազն մեկ չորրորդը[1]։ Վենեսուելան արտահանում է բրինձ, եգիպտացորեն, ձուկ, արևադարձային մրգեր, սուրճ, խոզի և տավարի միս։
Վենեսուելան ունի մոտ 14,3 տրլն ԱՄՆ դոլարի[3] բնական պաշարներ և ինքնաբավ չէ գյուղատնտեսության շատ ոլորտներում։ Արտահանումը կազմել է ՀՆԱ-ի 16,7%-ը, իսկ նավթամթերքը՝ այդ արտահանման մոտ 95%-ը[4]։
1920-ական թվականներից ի վեր Վենեսուելան եղել է ռանտյե պետություն, որն առաջարկում է նավթը որպես իր հիմնական արտահանումը[5]։ 1950-ական թվականներից մինչև 1980-ական թվականների սկիզբը Վենեսուելայի տնտեսությունը կայուն աճ ապրեց, ազգը վայելում էր Լատինական Ամերիկայի ամենաբարձր կենսամակարդակը։ Իրավիճակը փոխվեց, երբ 1980-ական թվականներին նավթի գները փլուզվեցին։ Բոլիվարական հեղափոխությունից հետո 2002 թվականին կիսով չափ փակվեց PDVSA հսկա կորպորացիան՝ ազատելով իր 20000 հոգանոց այլախոհ մասնագիտական մարդկային կապիտալի մեծ մասը և 2003 թվականին սահմանեց խիստ արժութային հսկողություն՝ փորձելով կանխել կապիտալի արտահոսքը[6]։ Նավթի արդյունահանումը և արտահանումը, արժույթի մի շարք կտրուկ արժեզրկումներ տեղի ունեցան[7]։
Գների վերահսկողությունը և բազմաթիվ գյուղատնտեսական հողատարածքների և արդյունաբերության տարբեր ճյուղերի օտարումը կառավարության քաղաքականությունն է, ինչպես նաև ողջամիտ «պաշտոնական» փոխարժեքով արտարժույթի ցանկացած մուտքի գրեթե ամբողջական սառեցում։ Սրանք հանգեցրել են Վենեսուելայում լուրջ դեֆիցիտների և բոլոր սովորական ապրանքների, ներառյալ սննդի, ջրի, կենցաղային ապրանքների, պահեստամասերի, գործիքների և բժշկական պարագաների գների կտրուկ բարձրացմանը՝ ստիպելով շատ արտադրողների կամ կրճատել արտադրությունը կամ փակել, շատերը, ի վերջո, լքել են երկիրը, ինչպես դա եղել է մի քանի տեխնոլոգիական ընկերությունների և ավտոմեքենա արտադրողների մեծ մասի դեպքում[8][9]։
Վենեսուելայի տնտեսությունը 2013 թվականից գտնվում է ընդհանուր տնտեսական կոլապսի վիճակում[10]։ 2015 թվականին Վենեսուելան ուներ ավելի քան 100% գնաճ՝ ամենաբարձրն աշխարհում և ամենաբարձրն այդ ժամանակ երկրի պատմության մեջ[27]: Անկախ աղբյուրների համաձայն՝ 2018 թվականի վերջում այդ ցուցանիշն աճել է մինչև 80,000%, Վենեսուելան շրջվել է դեպի հիպերինֆլյացիան[11], մինչդեռ աղքատության մակարդակը կազմել է բնակչության գրեթե 90 տոկոսը[12]։ 2017 թվականի նոյեմբերի 14-ին վարկային վարկանիշային գործակալությունները հայտարարեցին, որ Վենեսուելան դեֆոլտի մեջ է իր պարտքերի վճարման հարցում, իսկ Standard & Poor's-ը Վենեսուելան դասակարգեց որպես «ընտրովի դեֆոլտ»[13][14][15]։
ԱՄՆ եղել է Վենեսուելայի կարևորագույն առևտրային գործընկերը՝ չնայած երկու երկրների միջև լարված հարաբերություններին։ Վենեսուելա ամերիկյան արտահանումը ներառում է մեքենաներ, գյուղատնտեսական ապրանքներ, բժշկական գործիքներ և մեքենաներ։ Վենեսուելան ԱՄՆ արտասահմանյան նավթ մատակարարող առաջատար չորս երկրներից մեկն է։
Վենեսուելայում ներկայացված են մոտ 500 ամերիկյան ընկերություններ[16]։ Վենեսուելայի կենտրոնական բանկի տվյալներով՝ 1998-2008 թվականներին կառավարությունը ստացել է շուրջ 325 միլիարդ ԱՄՆ դոլար նավթի արդյունահանման և ընդհանրապես արտահանման միջոցով[16]։
Միջազգային էներգետիկ գործակալության տվյալներով (2015 թվականի օգոստոսի դրությամբ) օրական 2,4 միլիոն բարելի արդյունահանումը ԱՄՆ-ին մատակարարում էր 500 հազար բարել։ 2022 թվականին Transparencia Venezuela-ի կողմից հրապարակված զեկույցը գնահատում է, որ երկրում անօրինական գործունեությունը կազմում է նրա ՀՆԱ-ի մոտ 21%-ը[17][18][19]։