քիմիական միացություն From Wikipedia, the free encyclopedia
Գենտամիցին, վաճառքային անունը Գարամիցին, հակամանրէային դեղորայք, կիրառվում է որոշ բակտերիալ հիվանդությունների բուժման համար[2]։ Դրանք են՝ ոսկրի վարակները, էնդոկարդիտը, կոնքի բորբոքային հիվանդությունները, մենինգիտը, թոքաբորբը, միզային ուղիների վարակը և սեպսիսը[2]:Այն արդյունավետ չէ գոնորեայի կամ խլամիդիայի դեմ[2]։ Գենտամիցինը տրվում է ներերակային, միջմկանային կամ տեղային եղանակով[2]։ Տեղային դեղաձևերը կարող են կիրառվել այրվածքների կամ աչքի արտաքին վնասվածքների ժամանակ[3]։ Զարգացած երկրներում այն հաճախ տրվում է միայն երկու օր, քանի դեռ բակտերիալ կուլտուրայի պատասխանը չկա և յուրահատուկ մանրէն որոշված չէ[4]։ Դեղաչափը պետք է հսկվի արյան հետազոտությամբ[2]։
Գենտամիցին | |
---|---|
Քիմիական բանաձև | C₂₁H₄₃N₅O₇ |
Մոլային զանգված | 7,9E−25 կիլոգրամ[1] գ/մոլ |
Դասակարգում | |
CAS համար | 1403-66-3 |
PubChem | 3467 |
EINECS համար | 215-765-8 |
SMILES | CC(C1CCC(C(O1)OC2C(CC(C(C2O)OC3C(C(C(CO3)(C)O)NC)O)N)N)N)NC |
ЕС | 215-765-8 |
ChEBI | 3348 |
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա) |
Գենտամիցինը կարող է առաջացնել ներքին ականջի և երիկամների վնասում[2]։ Ներքին ականջի ախտահարումը ներառում է հավասարակշռության հետ կապված խնդիրներ և լսողության կորուստ[2]։ Այս խնդիրները հնարավոր է անդարձելի լինեն[2]։ Հղիության ժամանակ կիրառելիս լինում է պտղի վնասում[2]։ Այնուամենայնիվ, այն անվտանգ է կերակրող մայրերի համար[5]։ Գենտամիցինը ամինոգլիկոզիդների խմբին է պատկանում[2]։ Խանգարում է մանրէի սպիտակուցի սինթեզը և ի վերջո բերում է մանրէի ոչնչացմանը[2]։
Գենտամիցինը հայտնաբերվել է 1962 թվականին և բժշկական կիրառման համար հաստատվել է 1964 թվականին[6]։ Այն ստացվել է Micromonospora purpurea բակտերիայից[2]։ Գենտամիցինը ներառված է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հիմնական դեղերի ցանկում[7]։ Առկա է նաև ջեներիկ տարբերակը[8]։ Զարգացող երկրներում դեղի 1մլ-ի արժեքը 2014 թվականին կազմել է 0,05-0,58 ԱՄՆ դոլլար[9]։
Գենտամիցինը ունի ազդեցության լայն ոլորտ, հիմնականում գրամ բացասական մանրէներ՝ կապտաթարախային ցուպիկ, պրոտեուս, աղիքային ցուպիկ, Klebsiella pneumoniae, Enterobacter aerogenes, Serratia և գրամ դրական ստաֆիլակոկ[10]։ Այն կիրառվում է շնչառական, միզային համակարգերի, արյան, ոսկրերի և փափուկ հյուսվածքների վարակների ժամանակ[11]։
Բավարար ապացույցներ չկան Neisseria gonorrhea -ով հարուցված վարակի ժամանակ գենտամիցինի որպես առաջին գծի դեղորայք կիրառելու մասին[12]։ Գենտամիցինը չի կիրառվում Neisseria meningitidis կամ Legionella pneumophila բակտերիալ վարակների ժամանակ, քանի որ բարձր է որոշ գրամ բացասական մանրէների էնդոտոքսին լիպիդ A-ով հարուցված շոկի ռիսկը։ Այն օգտակար է նաև Yersinia pestis-ի և Francisella tularensis-ի դեմ՝ տուլարեմիա առաջացնող հարուցիչ, որը հանդիպում է որսորդների մոտ[13]։
Որոշ Enterobacteriaceae, Pseudomonas spp., Enterococcus spp., Staphylococcus aureus և այլ ստաֆիլոկոկեր ունեն գենտամիցինի նկատմամբ շատ տարբեր կայունության աստիճաններ[14]։
Կողմնակի ազդեցություններից են՝ թույլ արտահայտված սրտխառնոցը, փսխումը և ավելի ծանր[10]՝
Նեֆրոտոքսիկությունը և օտօտոքսիկությունը դեղաչափ կախյալ են[10]։ Այս երկու բարդությունները կարող են ունենալ ուշացած դրսևորում, երբեմն առաջանում են բուժման կուրսը ավարտելուց հետո[10]։
Երիկամների վնասումը առաջանում է ամինոգլիկոզիդներ և հատկապես գենտամիցին ստացող 10-25% հիվանդների մոտ[15]։ Շատ անգամ սուր նեֆրոտոքսիկությունը դարձելի է, բայց երբեմն կարող է լինել մահացու[10]։ Նեֆրոտոքսիկության ռիսկը կախված է դեղաչափից, հաճախականությունից, բուժման տևողությունից և որոշ դեղերի միաժամանակյա կիրառումից՝ ՈՍՀԴ, միզամուղներ, ցիսպլատին, ցիկլոսպորին, ցեֆալոսպորիններ, ամֆոտերիցին, յոդի պարունակող կոնտրաստ նյութեր և վանկոմիցին[15]։
Նեֆրոտոքսիկությունը բարձրացնող ռիսկի գործոններն են[15]՝
Երկամների վնասումը հսկվում է արյան մեջ կրեատինինի, էլեկտրոլիտների մակարդակով և միզաթթվի առկայությամբ, մեզի քանակով, մեզում սպիտակուցի առկայությամբ[15]։
Ամինոգլիկոզիդներ ստացողների մոտ 11%-ի մոտ առաջանում է ներքին ականջի վնասում[16]։ Հաճախ հանդիպող ախտանշաններից է տինիտը՝ ականջներում աղմուկի զգացում, լսողության կորուստը, գլխապտույտը և հավասարակշռության խանգարումը[17]։ Գենտամիցինի խրոնիկական կիրառումը կարող է վնասել ներքին ականջի մազմզուկավոր բջիջները, որը բերում է լսողության անդարձելի կորստի, իսկ վեստիբուլար ապարատի վնասումը կբերի հավասարակշռության խանգարման[17]։ Օտոտոքսիկության ռիսկի նվազեցման համար խորհուրդ է տրվում շատ ջուր խմել[10]։
Ներքին ականջի վնասում առաջացնող ռիսկի գործոններն են[10][11]՝
Գենտամիցինը համարվում է բակտերիասպան հակամանրէային դեղորայք, որը անդարձելիորեն կապվում է ռիբոսոմի 30S ենթամիավորին և խաթարում սպիտակուցի սինթեզը։ Ազդեցության առաջնային մեխանիզմը համարվում է փոխադրիչ և տեղեկատվական ՌՆԹ-ի փոխազդեցության խանգարումը[18]։ Երբ անհամապատասխան փոխադրիչ ՌՆԹ-ն միանում է տեղեկատվական ՌՆԹ-ի ամինոացիլ խմբի հետ, 1492 և 1493 ադենոզինները դուրս են մնում փոխազդեցությունից, որը համարվում է ազդանշան և ռիբոսոմը մերժում է ամինոացիլացված փոխադրիչ ՌՆԹ և էլոնգացիայի գործոն ջերմազգայուն համալիրը[19]։ Այնուամենայնիվ, երբ գենտամիցինը կապվում է 16S ռիբոսոմային ՌՆԹ-ի 44-րդ պարույրին, ադենոզինը մնում է իր ճիշտ դիրքում և ռիբոսոմը ճանաչում է փոխադրիչ ՌՆԹ-ին[20]։ Սա բերում է սխալ ամինոացիլ-փոխադրիչ ՌՆԹ-ի ընդունմանը և ռիբոսոմը սինթեզում է ամինաթթուների ոչ ճիշտ հաջորդականությամբ սպիտակուցներ[21]։ Ոչ ֆունկցիոնալ, սխալ տրանսլյացիայի ենթարկված սպիտակուցները ենթարկվում են միսֆոլդինգի, ագրեգացվում են և բակտերիան ոչնչանում է։ Երկրորդային ազդման մեխանիզմը կախված է գենտամիցինի բյուրեղային կառուցվածքի՝ 23S ռիբոսոմային ՌՆԹ-ի 69-րդ պարույրի երկրորդային հատվածի և 44-րդ պարույրի փոխզդեցությունից, ինչպես նաև ստոպ կոդոն պարունակող ամինաթթվային հաջորդականություններից։ Այս երկրորդային հատվածում գենտամիցինը խանգարում է ռիբոսոմի և դրա վերամշակող գործոնների փոխազդեցությունը, որը պատճառ է դառնում ռիբոսոմի երկու ենթամիավորների միացած մնալուն, նույնիսկ տրանսլյացիայից հետո։ Այս ամենի հետևանքով առաջանում են բազմաթիվ ինակտիվ ռիբոսոմներ, որոնք այլևս չեն կարող սինթեզել նոր սպիտակուցներ[22]։
Գենտամիցինը պարունակում է բազմաթիվ բաղադրիչներ, որոնք ունեն հակամանրէային տարբեր ակտիվություն[23]։ Հիմնական բաղադրիչը գենտամիցին C համալիրն է ՝ գենտամիցին C1, գենտամիցին C1a և գենտամիցին C2 մասերից կազմված, կազմում է մոտ 80% և ունի ամենամեծ հակամանրէային ակտիվությունը։ Գենտամիցին A, B, X և մի քանի այլ գործոններ կազմում են մնացած 20%-ը և ունեն ավելի ցածր հակամանրէային ակտիվություն[24]։ Բերված տոկոսային հարաբերությունները կարող են տատանվել կախված արտադրող կազմակեպությունից։ Այս բազմազանության պատճառով դժվար է որոշել գենտամիցինի և՛ ֆարմակոկինետիկան, և՛ միկրոօրգանիզմի զգայունությունը[25]։
Գենտամիցինը կամ այլ ամինոգլիկոզիդները չպետք է կիրառվեն, եթե հիվանդը դեղի ընդունումից հետո ունեցել է գերզգայունության, անաֆիլաքսիայի դեպքեր կամ այլ լուրջ տոքսիկ ռեակցիաներ[11]։
Գենտամիցինը խորհուրդ չի տրվում հղիության ժամանակ մինչև օգուտը չգերազանցի ռիսկը։ Այն անցնում է ընկերքով և առկա են անդարձելի երկկողմանի բնածին խլության առաջացման դեպքեր։ Մայրերի միջմկանային ներարկումը առաջացնում է մկանային թուլություն նորածինների մոտ[11]։
Ստնտուների մոտ գենտամիցինի կիրառումը հաստատված չէ։ Գենտամիցինի որոշակի մակարդակ հայտնաբերվել է կրծքի կաթում[11]։
Մեծերի մոտ ինչպես նախքան բուժումը, այնպես էլ բուժման ընթացքում պետք է ստուգել երիկամների ֆունկցիան։ Այս տարիքի մարդկանց մոտ գենտամիցինի մակարդակը արյան մեջ կարող է լինել բարձր երկար ժամանակ։ Այն պետք է կիրառել զգուշությամբ երիկամների, լսողական, հավասարակշռության և նյարդամկանային խնդիրներ ունեցողների մոտ[10]։
Գենտամիցինը նպատակահարմար չէ նշանակել երեխաներին, հատկապես նորածիններին։ Հետազոտությունները պարզել են, որ այս խմբի ներկայացուցիչները ունեն դեղի կիսադուրսբերման մեծ պարբերություն և արյան մեջ բարձր մակարդակ։ Բուժման ընթացքում պարբերաբար պետք է ստուգել երիկամների ֆունկցիան։ Գենտամիցինի ներարկումից հետո նկարագրվել են հիպոկալցեմիայի, հիպոկալեմիայի և մկանային թուլության դեպքեր[10]։
Գենտամիցինը ստացվել է Micromonospora purpurea ֆերմենտացիայի արդյունքում։ Այն հայտնաբերվել է 1963 թվականին Վեյնշտեյնի, Վագմանի և այլոց կողմից Ռիկո Վոյչեզի կողմից ստացված նյութի վրա աշխատելիս Նյու Ջերսիի Բլումֆիլդ քաղաքի Շերինգ կազմակերպությունում[26]։ Հետագայում այն պուրինացվեց և իր երեք բաղադրիչները հայտնաբերվեցին Կուպերի և այլոց կողմից նույն ընկերությունում։ Այն ի սկզբանե կիրառվել է այրվածքների ժամանակ, որպես տեղային դեղորայք Ատլանտայում և Սան Անտոնիոյում, իսկ ներերակային ընդունման տարբերակը ստեղծվել է 1971 թվականին։ Սեպսիսի ժամանակ բուժան հիմնաքարը մնում է գենտամիցինը։
Այն սինթեզվել է միջավայրում (հողում և ջրում) , բավականին տարածված Գրամ դրական Micromonospora-ից։ Գենտամիցինի և խմբի այլ ներկայացուցիչների՝ գենուսվերդամիցին, մուտամիցին, սիսոմիցին, նետիլմիցին և ռետիմիցին, կենսաբանական ծագումը ընդգծելու համար տրվել է յուրահատուկ վերջավորություն՝ ~micin, այլ ոչ ~mycin:
Գենտամիցինը կիրառվում է նաև մոլեկուլային կենսաբանության հետազոտություններում ստերիլ միջավայրի վարակումը կանխելու համար, որպես հակամանրէային պրեպարատ։ Այն պատկանում է ջերմակայուն հակամանրէային դեղերի խմբին, որը մնում է ակտիվ նույնիսկ ավտոկլավի մեջ, և այս հատկությունը իրեն դարձնում է բավականին օգտակար կենսաբանական աճի միջավայրերի համար։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.