Vilarelho da Raia

Vilarelho da Raia é unha freguesía portuguesa do municipio de Chaves, con 17,75 km² de área e 619 habitantes (2001) do que resulta unha densidade de 34,9 hab/km². Forman parte da freguesía as aldeas de Vilarelho da Raia, Cambedo, Vila Meã e Vilarinho da Raia.

Vilarelho da Raia

Localización
41°50′33″N 7°27′04″O
Estado	Portugal
Distritos	Distrito de Vila Real
Concello	Chaves
Xeografía
Superficie	18,03 km²

Está situada en Trás-os-Montes, na Raia coa fronteira galega, a 200 m da parroquia de Rabal (Oímbra). A mediados do século XX foi un lugar de moito contrabando.

Eclesiasticamente pertence ó arciprestado do Alto Tâmega na diocese de Vila Real.^[1]

Historia

Até 1836 pertenceu ó concello de Chaves. Despois formou parte do antigo concello de Ervededo desde a súa creación en 1836 até a súa extinción en 31 de decembro de 1853, cando pasou de novo para o de Chaves.^[2][3]

En 1848 absorbeu a freguesía de Vila Meã.^[3]

En 1868, coa entrada en vigor do Tratado de Lisboa de 1864, en troco do Couto Mixto foron anexados a Portugal as partes galegas dos chamados pobos promiscuos, lugares que estaban situados na mesma fronteira, entre Galicia e Portugal. Deste xeito, foille incorporada a outra parte de Cambedo, que pertencía á parroquia de Oímbra.^[4][5] Eclesiasticamente seguiu a pertencer á freguesía oimbrá e por tanto á diocese de Ourense. Así, en 1914 aínda dependían do párroco de Oímbra unhas 20 familias portuguesas. Porén, coa entrada de Portugal en 1910 nun novo réxime e as crecentes dificultades dos párrocos para cruzar a fronteira, a parte galega acabou sendo incorporada tamén á arquidiocese de Braga o 27 de novembro de 1914.^[6]

A freguesía eclesiástica pertencía ó arcebispado bracarense até que en 1922 pasou a formar parte da nova diocese de Vila Real, igual cás demais freguesías do distrito homónimo.^[7]

Demografía

	1801[8]	1849[9]	1864	1878	1890	1900	1911	1920	1930	1940	1950	1960	1970	1981	1991	2001	2011
Habitantes	457	559	771	966	1319	1117	1115	1094	1212	1570	1298	1637	1260	632	720	619	558

Gráfica de evolución demográfica de Vilarelho da Raia entre 1864 e 2011

Fonte: Instituto Nacional de Estatística.

Patrimonio

A igrexa Matriz, baixo a advocación de Santiago o Maior, foi construída en 1698. Outros templos do concello son as capelas do Señor das Almas, de Nosa Señora das Neves, de Santa Catarina e de San Gonzalo. A Água da Faxa é unha fonte de pedra con espazos para os baños e augas ferrosas, localizada entre Vilarelho da Raia e Cambedo.

Existe un museo etnográfico e arqueolóxico.

Festas e romarías

San Xosé (19 de marzo), Santiago (25 de xullo) e Senhor das Almas (penúltima fin de semana de agosto, cun grande espectáculo de pirotecnia).

Colectivos

• Asociación Social e Cultural de Vilarelho da Raia.

Lugares e freguesías

Lugares de Vilarelho da Raia

Freguesías de Chaves

Notas

1. "Paróquias do Alto Tâmega". Diocese de Vila Real. Arquivado dende o orixinal o 20 de xaneiro de 2019. Consultado o 20.1.2019.
2. "História cronológica d'Ervededo". Ervededo. Consultado o 21.1.2019.
3. "Paróquia de Vilarelho da Raia". Arquivo Distrital de Vila Real. Consultado o 20.1.2019.
4. Madoz, Pascual (1849). Oimbra (Sta. Maria). Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar (en castelán) XII (Madrid). p. 220.
5. García Mañá, Luís Manuel (xullo/decembro 2001). "Couto Mixto, unha república esquecida". IGADI. Arquivado dende o orixinal o 16-03-2012. Consultado o 4-6-2016.
6. Hernández Figueiredo, José Ramón (2014). "Apuntes sobre la geografía eclesiástica de Ourense: Tourém, Lama de Arcos, «Couto Mixto» y «Pueblos promiscuos»". Cuadernos de Estudios Gallegos, LXI (en castelán) (127): 231–240. ISSN 0210-847X. doi:10.3989/ceg.2014.127.07.
7. "A diocese". Diocese de Vila Real. Arquivado dende o orixinal o 31 de decembro de 2018. Consultado o 30.12.2018.
8. Espinha da Silveira, Luís Nuno (2001). Os Recenseamentos da População Portuguesa de 1801 e 1849 I. Lisboa: Instituto Nacional de Estatística. p. 349. ISBN 972-673-491-6.
9. Espinha da Silveira, Luís Nuno (2001). Os Recenseamentos da População Portuguesa de 1801 e 1849 III. Lisboa: Instituto Nacional de Estatística. p. 783. ISBN 972-673-491-6.