O ecofeminismo é un movemento e unha filosofía nacida da unión do pensamento feminista e do ecoloxista. O movemento cre que existe unha relación entre a degradación da natureza e a opresión da muller. O termo creouno Françoise d´Eaubonne en 1974. En 1980 celebrouse a primeira conferencia ecofeminista en Amherst, que foi a que realmente deu orixe ao movemento.
Inicios
As primeiras conexións entre o feminismo e o ecoloxismo que deron orixe ao ecofeminismo atópanse nas utopías literarias das feministas dos anos setenta. Nelas defínese unha sociedade na que as mulleres viven sen opresión, o que implica a construción dunha sociedade ecolóxica, descentralizada, non xerárquica e non militarizada, con democracia interna e na que prevalece o uso de tecnoloxías máis respectuosas co medio ambiente etc.As ideas ecofeministas xurdiron en distintos países entre eles Francia, Alemaña, Estados Unidos, Xapón, Australia, Finlandia, Venezuela,[1]pola influencia do coñecemento dos problemas ecolóxicos. Unha bióloga mariña e xornalista científica Rachel Carson xa en 1962 denunciara as fumigacións de DDT que mataban os paxaros e a través da cadea alimentaria envenenaban aos poucos aos seres humanos. Carson non era unha pensadora feminista pero influíu notablemente no ecofeminismo posterior.[2]
Françoise d'Eaubonne, creadora do termo ecofeminismo en 1974, sostivo a existencia dun matriarcado orixinario que implicaba unhas relacións sociais de equidade entre homes e mulleres. Máis tarde este matriarcado sería substituído por un dominio absoluto dos homes sobre a fertilidade das mulleres e da terra. A destrución ambiental contemporánea sería o resultado desa historia de dominio patriarcal.[3]
O ecofeminismo naceu como contestación ao que desde ese movemento definen como apropiación masculina da agricultura e da reprodución, (é dicir, da fertilidade da terra e da fecundidade da muller) que derivaría máis tarde no desenvolvismo occidental de tipo patriarcal e economicista. Segundo o ecofeminismo esta apropiación produciría dous efectos perniciosos: a sobreexplotación da terra e a mercantilización da sexualidade feminina.
Outra das autoras iniciais foi Susan Griffin co seu libro Women and nature:The Roaring Inside Her (1978) unha obra de gran poder evocador poético que chama a recuperar o contacto das mulleres coa natureza, un contacto perdido pola dominación patriarcal.[4] Algunhas das autoras iniciais eran teólogas feministas, entre elas Rosemary Radford Ruether ou Mary Daly.
Nos Estados Unidos o ecofeminismo virou ao redor de dúas correntes: o feminismo radical/cultural/espiritual, o cal resaltaba a que tendía a resaltar a similitude "natural" das mulleres co mundo natural e doutra banda o que se orientaba cara a perspectivas políticas máis sociais derivadas do socialismo e o marxismo.[2]
Movementos dos anos 1970
En 1973, no norte da India as mulleres do Movemento Chipko lograron protexer os bosques comunais abrazándose ás árbores nun acto de protesta pacífica que impedía a súa talla. Estas mulleres demostraron o valor do medio ambiente e defendérono en nome do principio feminino da natureza.[5]
En 1977, Wangari Maathai creou en Kenya o Movemento Cinto Verde, un programa rural de plantación de árbores para previr a desertificación ao redor dos pobos logrando plantar máis de 50 millóns de árbores. Ao mesmo tempo que freaba a desertificación tiña un contido social dando traballo a mulleres pobres.[6]
En 1978 en Nova York a activista ambientalista Lois Gibbs liderou as protestas tras descubrir que o seu barrio Love Canle fora construído sobre unha entulleira tóxica. Moitos nenos enfermaran por esta causa que tamén producía problemas reprodutivos nas mulleres. O movemento foi un éxito e logrou que o goberno federal levase adiante a evacuación e realojamiento de preto de 800 familias.[7]
Dos anos 1980 á actualidade
Se nun principio as teses ecofeministas eran de corte esencialista con autoras como Mary Daly, nos anos 90 prodúcese un xiro constructivista. [8] Non se pode falar de ecofeminismo senón de ecofeminismos en plural.
Nos anos 80 e 90 o ecofeminismo explora novas interseccións entre feminismo e outros movementos de liberación e xustiza social. Examina a relación entre xénero, raza, clase, natureza, especies e colonialismo. Inspíranse nas políticas dos partidos verdes, os movementos pacifistas e de acción directa.
Un dos textos máis influentes é The Death of Nature (1980) de Carolyn Merchant que estuda a evolución do concepto de natureza desde o renacemento á modernidade mostrando a relación entre o imaxinario filosófico e a aparición do capitalismo que reduce a natureza a materia prima.[9]
A finais dos 80 xorde unha importante obra proveniente do Sur, Staying Alive (1988) de Vandana Shiva que critica o "mal desenvolvemento" que Occidente impón ao resto do mundo. En 1990 Carol Adams publicou A política sexual da carne explorando a relación entre a opresión das mulleres na nosa sociedade e a explotación animal. Nel expón un ecofeminismo vexetariano.
En Australia destacan dous importantes pensadoras: a socióloga Ariel Kay Salleh e a filósofa Val Plumwood. Ambas estableceron un diálogo crítico coa ecoloxía social e a ecoloxía profunda. En América Latina a teóloga brasileira Ivone Gebara desenvolve a súa obra ecofeminista desde a Teoloxía da Liberación.[10] Constitúe un referente para o colectivo ecuménico ecofeminista Con-spirando. A estadounidense Karen Warren categorizó un marco conceptual opresivo ou Lóxica da Dominación que sería común a todas as formas de opresión.[11]
En España a filósofa ecofeminista Alicia Puleo expón un ecofeminismo crítico non esencialista, que tanto na ética da vida cotiá como nos movementos sociais permitiría avanzar cara a unha convivencia de respecto e xustiza cara á natureza.[12]
Vandana Shiva, ecofeminista da India, filósofa e activista altermundialista, foi unha das primeiras en denunciar a deterioración das condicións de vida das mulleres do Terceiro Mundo causado polo mal desenvolvemento. É pacifista, seguidora de Gandhi, premio Nobel alternativo e premio Vida Sa 1993. Foi capaz de mobilizar na India a 5 millóns de campesiños contra a Unión Xeral de Tarifas de Comercio (GAT) e de poñerse á cabeza da gran mobilización en contra da globalización do comercio en Seattle a finais de 1999. Fundadora de Navdaya un movemento social de mulleres para protexer a diversidade e a integridade dos medios de vida, especialmente as sementes. Actualmente o seu activismo está centrado na loita contra os transxénicos.[13]
Wangari Maathai, unha das principais figuras do ecofeminismo e Premio Nobel da Paz 2004, fundou en 1977 o Movemento Cinto Verde (Green Belt Movement en inglés) en Kenya, co cal plantou máis de 50 millóns de árbores para evitar a deforestación e desertización. Este programa foi levado a cabo por mulleres, que recibían unha paga por plantar árbores e así poder manter aos seus fillos. En 1986, o Movemento instaurou unha rede panafricana (Pan African Green Belt Network). Tiña unha visión holística con respecto ao desenvolvemento sostible que engloba a democracia, os dereitos humanos, e en especial, os dereitos das mulleres.[14]
Outras pensadoras
Judi Bari - Bari foi unha das principais organizadoras do movemento Earth First e experimentou hostilidade sexista. Françoise d'Eaubonne - Chamou ás mulleres para liderar unha revolución ecolóxica para salvar o planeta. Isto implicaba revolucionar as relacións de xénero e as relacións humanas co mundo natural.
Greta Gaard - Greta Gaard é unha académica e activista ecofeminista estadounidense. As súas principais contribucións ao campo conectan as ideas da teoría queer, o vegetarianismo e a liberación animal. As súas principais teorías inclúen a ecocrítica, que traballa para incluír a crítica literaria e a composición para informar ao ecofeminismo e outras teorías feministas para abordar unha gama máis ampla de cuestións sociais dentro do ecofeminismo. É unha activista ecolóxica e líder do Partido Verde dos Estados Unidos e do Movemento Verde.
Susan Griffin - Filósofa, ensaísta e dramaturga feminista radical especialmente coñecida polas súas innovadoras obras ecofeministas de forma híbrida. Californiana, ensinou como profesora adxunta na UC Berkeley, así como na Universidade de Stanford e no Instituto de Estudos Integrais de California.
Sallie McFague - Destacada teóloga ecofeminista, McFague utiliza a metáfora do corpo de Deus para representar o universo en xeral. Esta metáfora valora as relacións inclusivas, mutualistas e interdependientes entre todas as cousas. Carolyn Merchant - Historiadora da ciencia que ensinou na Universidade de California, Berkeley, durante moitos anos. O seu libro The Death of Nature: Women, Ecology and the Scientific Revolution é un texto ecofeminista clásico.
Mary Mellor - Socióloga británica que se achegou ás ideas ecofeministas a partir do seu interese polas cooperativas. Os seus libros Breaking the Boundaries e Feminism and Ecology baséanse nunha análise materialista.
Maria Mies - Mies é unha crítica social alemá que participou en traballos feministas en toda Europa e India. Traballa especialmente nas interseccións do patriarcado, a pobreza e o medio ambiente a escala local e global.
Adrian Parr - Teórico cultural e ambiental. Publicou oito libros e numerosos artigos sobre activismo ambiental, novo materialismo feminista e imaxinación. O máis notable é a súa triloxía: Hijacking Sustainability, The Wrath of Capital e Birth of a New Earth.
Val Plumwood - Val Plumwood, antes Val Routley, foi unha intelectual e activista ecofeminista australiana, que destacou no desenvolvemento da ecosofía radical desde principios da década de 1970 ata o resto do século XX. Na súa obra Feminism and the Mastery of Nature (O feminismo e o dominio da natureza) describe a relación da humanidade e o medio ambiente en relación cunha ideoloxía ecofeminista.
Alicia Puleo - Autora de varios libros e artigos sobre o ecofeminismo e a desigualdade de xénero, Alicia Puleo foi caracterizada como "posiblemente a máis destacada explicadora-filósofa española do movemento ou orientación teórica mundial coñecida como ecofeminismo".
Rosemary Radford Ruether - Escribiu 36 libros e máis de 600 artigos que exploran as interseccións entre o feminismo, a teoloxía e o coidado da creación. Ruether foi a primeira persoa que conectou a dominación da terra coa opresión das mulleres.
Ariel Salleh - Ecofeminista australiana cunha perspectiva global; editora fundadora da revista Capitalism Nature Socialism; autora de tres libros e uns 200 artigos que examinan os vínculos coa ecoloxía profunda e social, a política verde e o ecosocialismo.
Charlene Spretnak - Spretnak é unha escritora estadounidense coñecida principalmente polos seus escritos sobre ecoloxía, política e espiritualidade. A través destes escritos, Spretnak converteuse nunha destacada ecofeminista. Escribiu moitos libros nos que aborda cuestións ecolóxicas en termos de efectos con críticas sociais, incluíndo o feminismo. As obras de Spretnak tiveron unha gran influencia no desenvolvemento do Partido Verde. Tamén gañou premios polas súas visións sobre a ecoloxía e as cuestións sociais, así como polo seu pensamento feminista.
Starhawk - Escritora e activista estadounidense, Starhawk é coñecida polo seu traballo no espiritualismo e o ecofeminismo. Avoga pola xustiza social en cuestións relacionadas coa natureza e o espírito. Estas cuestións de xustiza social entran no ámbito do feminismo e o ecofeminismo. Cre na loita contra a opresión a través da interseccionalidad e a importancia da espiritualidade, a conciencia ecolóxica e a liberación sexual e de xénero.
Vanessa Lemgruber - Lemgruber é unha avogada, escritora, activista e ecofeminista brasileira que defende o río Doce no Brasil e avoga pola calidade da auga e os movementos de cero residuos.
Douglas Vakoch - Ecocrítico estadounidense cuxos volumes editados inclúen Ecofeminismo e Retórica.
Karen J. Warren - Warren licenciouse en Filosofía na Universidade de Minnesota (1970) e doutorouse na Universidade de Massachusetts-Amherst en 1978. Antes da súa longa estancia no Macalester College, que comezou en 1985, Warren foi profesora de Filosofía no St. Olaf College a principios dos anos oitenta. Warren foi bolseira ecofeminista na Universidade de Murdoch (Australia). En 2003 foi bolseira da Mesa Redonda da Universidade de Oxford e en 2004 ocupou a Cátedra de Mujeres en Estudos Humanísticos da Universidade de Marquette. Pronunciou numerosas conferencias sobre cuestións ambientais, feminismo, habilidades de pensamento crítico e estudos sobre a paz en moitos lugares internacionais, como Buenos Aires, Gotemburgo, Helsinqui, Oslo, Manitoba, Melbourne, Moscova, Perth, o Cume da Terra da ONU en Río de Janeiro (1992) e San José.
Laura Wright - Wright propuxo os estudos veganos como disciplina académica.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
