From Wikipedia, the free encyclopedia
A República Irlandesa (en irlandés: Poblacht na hÉireann ou Saorstát Éireann) foi un estado revolucionario que declarou a súa independencia unilateral de Gran Bretaña no Levantamento de Pascua de 1916, estabelecéndose en xaneiro de 1919 polo Dáil Éireann. A declaración de independencia polo Dáil coincidiu co comezo da Guerra de Independencia irlandesa, que durou entre 1919 e 1922, enfrontando ao Reino Unido e ao Exército Republicano Irlandés.
Poblacht na hÉireann (ga)  | ||||
| Localización | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Capital | Dublín | |||
| Poboación | ||||
| Poboación | 4.400.000 (1921) (52,31 hab./km²) | |||
| Lingua oficial | lingua irlandesa | |||
| Xeografía | ||||
| Superficie | 84.116 km² | |||
| Datos históricos | ||||
| Precedido por | ||||
| Creación | 21 de xaneiro de 1919 | |||
| Disolución | 6 de decembro de 1922 | |||
| Sucedido por | Estado Libre Irlandés | |||
| Organización política | ||||
| Forma de goberno | República parlamentaria | |||
| Órgano lexislativo | Dáil Éireann (en)  , | |||
| Moeda | libra esterlina | |||
En inglés o estado revolucionario foi coñecido como "Irish Republic" (en galego: República Irlandesa) e, ocasionalmente, como "Republic of Ireland" (República de Irlanda). Dous títulos diferentes en irlandés foron usados: Poblacht na hÉireann e Saorstát Éireann, baseados en dúas traducións Irlandesas da palabra república: Poblacht e Saorstát. Poblacht é unha derivación de pobail (xente) e do latín Res Publica. Saorstát, doutra banda, era unha palabra composta baseada en dúas palabras irlandesas xa existentes: saor ("libre") e stát ("estado"). A súa tradución literal, directa era "estado libre". Unha lixeira variante do título Saorstát era usada algunhas veces nos últimos días así en latín: Respublica Hibernica.
O termo Poblacht na hÉireann foi o utilizado na Proclamación de Pascua de 1916. Ademais, a Declaración de Independencia e outros documentos adoptados en 1919 escolleron este título en favor de Saorstát Éireann. Cando o Estado Libre Irlandés foi establecido ao final da Guerra Anglo-Irlandesa, Saorstát Éireann foi adoptado como o título oficial irlandés. Con todo este Estado Libre non era unha república senón unha forma de monarquía constitucional dentro do Imperio Británico. Por esta razón, e dende entón, a palabra saorstát entrou en desuso como tradución de república. Cando o estado Irlandés converteuse na República de Irlanda en 1949, por exemplo, a súa descrición oficial Irlandesa foi Poblacht na hÉireann.
En 1916 os rebeldes nacionalistas participantes no Levantamento de Pascua publicaron a Proclamación da República. Mediante esta declaración declaraban o establecemento dun estado independente chamado "República Irlandesa", proclamando que os líderes da rebelión servirían como "Goberno Provisional da República Irlandesa" até que se volvese posible elixir un parlamento nacional. O levantamento de Pascua foi de curta duración, principalmente limitado a Dublín e, na súa época, tivo pouco apoio do pobo Irlandés en xeral.
A proclamación da república por parte dos líderes integrantes non contou co apoio do Sinn Féin liderado por Arthur Griffith, o cal pretendía o establecemento dunha forma de monarquía dual entre Irlanda e o Reino Unido. Porén, en 1917 este partido nacionalista uniuse cos partidarios republicanos de Éamon de Valera, adoptando a partir daquel momento a tese independentista para desenvolver a curto prazo, coa intención de dar a oportunidade aos irlandeses de escoller a forma de goberno que preferisen. Con todo, este acordo estaba suxeito á condición de que se o pobo escollía a monarquía como forma de goberno, ningún membro da casa real británica seria convidado a ocupar este cargo.
Nas eleccións xerais de 1918 os candidatos radicais do Sinn Féin, incluíndo moitos que participaran na rebelión de 1916, defenderon un manifesto que comprometía ao partido a boicotear o Parlamento do Reino Unido e a establecer unilateralmente unha nova asemblea irlandesa en Dublín. Os candidatos do Sinn Féin foron os grandes gañadores das eleccións e, o 21 de xaneiro de 1919, reuníronse na Mansion House de Dublín, establecendo a primeira sesión do Dáil Éireann. Nesta reunión o Dáil adoptou a Declaración de independencia de Irlanda, e debido á Proclamación de Pascua adoptada xa o 1916 o Dáil retrospectivamente ratificou o establecemento da República Irlandesa.
O mesmo día que a declaración de independencia foi publicada, dous membros da Royal Irish Constabulary, unha das forzas policiais existentes naqueles momentos ao país, foron asasinados na poboación de Soloheadbeg por membros dos Óglaigh na hÉireann (en galego, Voluntarios Irlandeses). Este incidente non fora ordenado polo Dáil mais o curso dos feitos levou nesta cámara a recoñecer aos Óglaigh na hÉireann como o exército propio da República Irlandesa. Así, o incidente a Soloheadbeg converteuse o incidente que deu pé á Guerra Angloirlandesa entre a República Irlandesa e o Reino Unido.
A decisión de establecer unha república en 1919, no canto de calquera outra forma de goberno, foi significativa porque respondía a un total repudio de toda relación constitucional coa Gran Bretaña, e puña ao partido contra calquera compromiso que puidese prexudicar o autogoberno inicial ou a continua pertenza ao Imperio Británico. A volátil cuestión dos Unionistas do nordeste, indicando que eles non participarían en calquera forma de república, foi deixada sen resolver e o seis condados daquela zona permaneceron como parte do Reino Unido baixo a Lei de Goberno de Irlanda de 1920 e despois no Tratado Angloirlandés.
A institución central da república foi o Dáil Éireann, que se configurou como un parlamento unicameral. Mentres que o Primeiro Dáil consistiuse de membros electos en 1918, dúas eleccións xerais conducidas polo goberno Británico en Irlanda foron tamén tratadas polos nacionalistas como eleccións para o Dáil. O Segundo Dáil consistiu en membros elixidos nas eleccións de 1921 para o Parlamento de Irlanda do Norte e o temporal Parlamento de Irlanda do Sur; o Terceiro Dáil foi electo en 1922 como o "parlamento provisional" de "Irlanda do Sur", como foi provisto polo Tratado Anglo-Irlandés.
Na súa primeira reunión o Dáil adoptou unha constitución curta e provisional coñecida como a Constitución do Dáil. Esta dotaba de autoridade executiva a un gabinete chamado o "Aireacht" ou "Ministros". O Aireacht era cuestionable polo Dáil (que tamén elixiu o seu xefe), coñecido inicialmente como o "Príomh Aire", literalmente primeiro ministro. Máis tarde o título Presidente do Dáil Éireann tamén se usou para o mesmo posto, especialmente durante a xira do Presidente Éamon de Valera polos Estados Unidos. Inicialmente, debido á división entre republicanos e monarquicos, a República Irlandesa non tiña un xefe de estado explícito. En agosto de 1921, de Valera, postulándose para re-elección como Presidente de Dáil Éireann, fixo que o Dáil renomeara o posto como "Presidente da República", xa que así sería referido como xefe de estado.
O brazo militar da República Irlandesa eran os Óglaigh na hÉireann quen, pouco despois do inicio da Guerra de Independencia, foron renomeados como o "Exército Republicano Irlandés" (IRA) para reflectir o seu status de exército nacional da declarada república. A pesar de estar teoricamente baixo as ordes do Ministro do Dáil, na práctica varias columnas individuais do IRA gozaron dun alto nivel de autonomía.
O brazo xudicial da República Irlandesa consistiu nunha rede de Cortes do Dáil administrada por oficiais do IRA, quen ao principio operaron en paralelo co sistema xudicial Británico, e gradualmente abandonárono mentres a opinión pública volveuse contra os Británicos. Estes foron establecidos primeiramente en xuño de 1919. O cumprimento de leis e decretos das Cortes do Dáil estaban a cargo da Policía Republicana Irlandesa.
Os esforzos do Presidente de Valera nos Estados Unidos de América, e do "embaixador" da república á Conferencia de Paz de París, Seán T. O'Kelly, para gañar recoñecemento internacional fallaron. O'Kelly xa estabelecera a "embaixada" da República na cidade de París en abril de 1919, ás veces que Patrick McCartan facía o mesmo en Washington D.C.. A pesar da ampla promoción por notables norteamericanos de ascendencia irlandesa, o Presidente Woodrow Wilson negouse a levar o caso irlandés á conferencia. O único recoñecemento estranxeiro foi o da República Socialista Soviética Federativa de Rusia, encabezada por Vladimir Lenin, que obtivo diñeiro do Ministro de Finanzas de Michael Collins e que posteriormente foron devoltos con partes das xoias da coroa dos tsares. Foi un pequeno pulo cara a unha postura máis socialista do movemento republicano.
A República Irlandesa non foi recoñecida polo Goberno Británico. No ano 1921, e de acordo coas demandas Unionistas do Ulster, o goberno Británico decidiu partir Irlanda en dúas rexións, chamadas Irlanda do Sur e Irlanda do Norte, cos seus propios parlamentos que se xuntaban en xuño. Porén, os nacionalistas irlandeses negáronse a recoñecer a autoridade dos británicos para levar a cabo esta partición.
Cando, en decembro de 1921, a república enviou representantes a negociar unha tregua co goberno de David Lloyd George o Dáil os comisionounos como "enviados plenipotenciarios", actuando baixo a autoridade do Presidente da República Irlandesa. Con todo Lloyd George negouse a considerar as negociacións como relacións bilaterais entre dous estados soberanos, senón con delegados que representaban ao pobo irlandés. Cando o Tratado Angloirlandés foi rematado, o goberno Británico insistiu que fose enviado á Cámara dos Comúns de Irlanda do Sur para a ratificación irlandesa, considerada polos británicos a cámara parlamentaria legal no canto do Dáil Éireann. Aínda que isto foi, en parte, unha medida para salvar a reputación do Reino Unido ante os ollos internacionais, tamén se axustou ao feito que o tratado non sería recoñecido polas leis británicas a menos que estivese ratificado por unha institución recoñecida polo Reino Unido.
Finalmente, no período de transición que levou ao establecemento do Estado Libre de Irlanda, o goberno Británico transferiu a gobernación sobre Irlanda do Sur a un órgano chamado o "Goberno Provisional", no canto de ao ministerio da República Irlandesa, outro feito deseñado para salvar a reputación británica.
Aprobado o Tratado Anglo-Irlandés en decembro de 1921 e a Constitución do Estado Libre Irlandés en outubro de 1922 o Dáil temporalmente accedeu á disolución da República Irlandesa e a súa substitución co sistema de monarquía constitucional do Estado Libre Irlandés. En 1922 viu a luz o Goberno Provisional, mais a República Irlandesa non foi desmantelada e as súas institucións continuaron operando en paralelo coas da autoridade provisional. Por un tempo, o estado interino tivo, nominalmente, dous xefes de goberno. Michael Collins foi designado como Presidente do Goberno Provisional, en teoría cuestionable pola Cámara dos Comúns de Irlanda do Sur, e designado polo Lord Tenente.
En contraste o "Aireach" da república continuou con Arthur Griffith como Presidente despois da renuncia de Éamon de Valera.[1] Con todo as dúas administracións foron progresivamente mesturadas até que en agosto, seguindo as mortes de Griffith e Collins, William T. Cosgrove asumiu ambos liderados simultaneamente, volvéndose así as dúas oficinas máis importantes unha, producindo un híbrido constitucional único; un primeiro ministro asignado pola coroa e un presidente da república.
Ámbolos parlamentos, o Segundo Dáil e a Cámara dos Comúns, foron substituídos por un parlamento conxunto coñecido como o Terceiro Dáil ou Parlamento Provisional que, como unha asemblea constituínte, promulgou unha nova constitución. O 6 de decembro de 1922 a Constitución do Estado Libre Irlandés entrou en efecto e as institucións de ambos, a República Irlandesa e o Goberno Provisional, deixaron de existir.
A meta daqueles que estableceron a República Irlandesa era crear unha república independente de facto que incluíse a totalidade da illa de Irlanda. Fallaron no seu obxectivo, pero a República Irlandesa pavimentou o camiño para a creación do Estado Libre Irlandés, un dominio da Commonwealth Británica con autogoberno, e un territorio que se estendía aos vinte e seis condados orixinalmente previstos na Lei de Goberno Local (1914). En 1949 o Estado Libre converteuse nunha república totalmente independente, a República de Irlanda.
Falando no Dáil Éireann o 29 de abril de 1997 Bertie Ahern, líder do partido Fianna Fáil, sucesor da parte antitratado do Sinn Féin, e o entón Taoiseach John Bruton, líder do partido Fine Gael, sucesor da parte pro-tratado do Sinn Féin, accedeu a que como base dunha conmemoración inclusiva, a data en que a independencia irlandesa debía ser medida non era a formación da República Irlandesa en 1919, senón o establecemento en 1922 do Estado Libre Irlandés, o primeiro estado moderno Irlandés en lograr independencia de facto e recoñecemento internacional.
Dende a Guerra Civil de 1922-1923 a República Irlandesa foi un símbolo importante para os radicais republicanos. A Guerra Civil empezou en xuño de 1922 cando o Sinn Féin e o IRA separáronse entre pragmatistas, que apoiaban o Tratado, e aqueles repúblicanos de liña dura que se opuñan aos compromisos que contiña. En particular a facción Anti-Tratado obxectaba o continuo rol na constitución Irlandesa que lle sería outorgado ao monarca británico no Estado Libre Irlandés. Cando o Dáil ratificou o Tratado os seus opoñentes saíron, argumentando que o Dáil tentaba "destruír" a República Irlandesa, e que os seus membros non tiñan dereito a facelo. Despois de que o electorado irlandés votase a nunha maioría de candidatos pro-Tratado, Éamon de Valera declarou que "a xente non ten dereito a facer o erróneo".
Os opoñentes ao Tratado negáronse a recoñecer ao Goberno Provisional e, cando se estableceu, ao Estado Libre Irlandés, insistindo en que a República Irlandesa continuaba existindo como unha entidade de iure. A facción anti-tratado tamén se negou a recoñecer ao Terceiro Dáil, xa que o Segundo Dáil nunca se reuniu para disolverse. Estes republicanos por tanto consideraban ao Terceiro Dáil, e a tódalas institucións que xurdisen del, como ilegais.
O lado anti-tratado foi derrotado na Guerra Civil. A maioría da oposición militante contra o tratado cesou fin o 24 de maio de 1923 cando Frank Aiken, xefe de persoal do IRA, ordenou de "baixar armas" e Éamon de Valera publicou o seu discurso "Lexión da Retagarda". De Valera continuou como presidente do partido político Sinn Féin. En marzo de 1926, de Valera, xunto coa maioría dos políticos anti-Tratado, fundaron un novo partido chamado Fianna Fáil e terminaron o seu boicot das institucións do Estado Libre.
Con todo unha pequena minoría de liña dura continuou rexeitando a lexitimidade do Estado Libre e o seu sucesor, a República de Irlanda. O IRA Provisional (PIRA), levou a cabo unha campaña de bombardeos e tiroteos en Irlanda do Norte dende finais dos anos 1960 até 1998, e o seu brazo político, o moderno partido Sinn Féin, adoitaba insistir en que a República Irlandesa seguía existindo legalmente, sendo o IRA o seu exército nacional, e o Consello Armado do IRA o único goberno lexítimo. Estes puntos de vista foron mantidos por outros grupos radicais tales como o CIRA e o RIRA. Até o 2006, o IRA Provisional continuou utilizando o título Óglaigh na hÉireann, o título oficial irlandés para as forzas armadas da República de Irlanda. Posteriormente Gerry Adams, presidente do Sinn Féin, recoñeceu o feito legal da partición asinando o Acordo de Venres Santo e aceptou a lexitimidade do goberno da República de Irlanda.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
_in_Europe.png?lang=gl)
