From Wikipedia, the free encyclopedia
A man vermella do Ulster ou man roxa do Ulster[1][2] (en inglés: Red Hand of Ulster; en irlandés: Lámh Dhearg Uladh) é un símbolo usado na heráldica[3] para designar a provincia irlandesa do Ulster, aínda que historicamente a man foi usada por moitos clans de toda a illa de Irlanda, incluíndo as familias gobernantes de Connacht, e os xefes das Midlands.[4]
É unha man aberta de cor vermella, cos dedos cara a arriba, o polgar paralelo aos dedos e a palma cara a adiante. Maiormente móstrase como man dereita, pero ás veces é unha esquerda, como nos escudos dos baronetes.
Ten raíces na cultura gaélica e, aínda que se descoñece a súa orixe e significado, crese que se remonta a tempos pagáns. Algunhas das primeiras pinturas rupestres son mans roxas, tanto en positivo coma en negativo, na Península Ibérica, Europa central etc.[5]
A man vermella está documentada por primeira vez no Ulster no s. XIII, utilizada polos earls (condes hiberno-normandos). Walter de Burgh, primeiro conde do Ulster desde 1243, foi quen combinou a cruz de Burgh coa man roxa para crear unha bandeira do condado do Ulster, que máis tarde se converteu na bandeira moderna. Despois foi adoptada polos O'Neill (Uí Néill) cando asumiron o reinado do Ulster (Ulaid), inventando o título Rex Ultonie en 1317 e reclamándoo sen oposición desde 1345 en diante.[6] Un uso heráldico irlandés precoz en Irlanda da man dereita pódese ver no selo de Aodh Reamhar Ó Néill, rei do Ulster, 1344–1364.[7]
A primeira liña do Lámh dhearg Éireann í Eachach, poema de Mael Ó hÚigínn do s. XV, di Lamh dhearg Éiriond Ibh Eathoch ("Os Úí Eachach son a 'man vermella' de Irlanda"). Os Uí Eachach eran unha das tribos Cruthin (coñecidas como Dál nAraidi após 773) que formaban o antigo reino de Ulaid.
Crese que a man roxa foi usada polos O'Neill contra o dominio inglés en Irlanda na Guerra dos Nove Anos (1594–1603), que remataría coa paz de Londres e a Fuga dos Condes. O grito de guerra lámh dearg Éireann abú ! ("a Man Vermella de Irlanda á vitoria") tamén estaba asociada con eles. Un escritor inglés da época sinalou:
A antiga man vermella do Ulster, a sanguenta Man vermella, un coñecemento terrible! E en alusión a ese terrible coñecemento: o berro de batalla de Lamh dearg abu![6]
A Orde dos Baronetes foi instituída por cartas patentes de maio de 1612, que establecen que "os baronetes e os seus descendentes levarán e poderán levar, ben nun cantón, ben nun escudo, á súa elección, as armas do Ulster, é dicir, nun campo de prata, unha man de goles ou ensanguentada". Os baronetes máis antigos usaban unha man dereita igual que os O'Neill; con todo, máis tarde converteuse nunha man sinistra (esquerda).
Os dereitos exclusivos sobre o uso do símbolo foron motivo de debate durante séculos, se pertenceu aos O'Neill ou aos Magenises (Méig Aonghasa, McGuinnes). Os O'Neill convertéronse na principal dinastía dos Cenél nEógain do norte de Uí Néill e máis tarde en reis do Ulster, mentres que os Magennises foron a dinastía gobernante dos Uí Eachach Cobo, a principal dinastía dos Cruthin de Ulaid, e do Clanna Rudraige. Un poema do s. XVI sinalaba un desacordo entre o Síol Rúraí (alias de Clanna Rudraige) e o Uí Néill do norte.
Unha disputa, datada en 1689, sobre cuxa pretensión á Man Vermella era a máis lexítima, xurdiu entre varios poetas:
Mac an Bhaird e Ó Donnghaile fixeron outras cuartetas na disputa: o primeiro ridiculiza a Ó Donnghaile por non proceder de familia de bardos e di que é de rango sen honra, ademais de insinuar o vínculo xenealóxico da súa familia cos O'Neill.
Escribindo en 1908, o entón xefe do clan O'Neill di da man vermella:
A historia ensínanos que xa en tempos pagáns foi adoptada polos O'Neill dos Macgennis, que eran príncipes na rexión do norte de Irlanda habitada por eles.
Os mesmos implicados na disputa dos bardos de 1689 afirmaron que o símbolo procedía dun antepasado lendario que puxo a súa man con sangue nunha faixa ou lenzo após da vitoria na batalla:
O historiador Francis J. Bigger sinala o uso da man dereita polos O'Neill ao redor de 1335, e conxectura que puido ser para eles un símbolo que significaba a axuda e a forza divinas, mentres que tamén suxire que os antigos fenicios puideron levar o símbolo a Irlanda.
Noutra lenda que se estendeu, o primeiro home que puxese a man sobre a provincia do Ulster tería reclamación.[8] Como resultado, os guerreiros correron cara a terra coa man cortada dun deles e lanzábana aos seus compañeiros, gañando así a terra.[8] Nalgunhas versións do conto, a persoa que corta a man pertence aos O'Neill. Noutras versións, a persoa é o mítico Érimón.[9]
Os O'Neill crían na Idade Media que un rei mesiánico chamado Aodh Eangach viría para dirixilos e expulsar os ingleses de Irlanda. Nunha edición de 1901 da All Ireland Review, un escritor chamado "MM" suxire que a man roxa leva o nome do fundador do clan Rudraige, Rudraige mac Sithrigi, e que o nome Rudraige pode significar pulso vermello. Noutra edición un tal "YM" suxire o mesmo, argumentando que o nome de Rudraige significa brazo vermello. Tamén suxiren que o Cróeb Ruad (ramo roxo) do antigo Ulaid pode vir de crob e ruadh (man vermella). Na literatura irlandesa medieval, varios reis (reais e lendarios) recibiron o nome de "man vermella" (lamderg, derg lamh, lámhdhearg ou crobhdhearg) para significar que eran grandes guerreiros.[10]
A Dextera Dei, ou "Man Dereita de Deus", é un símbolo que aparece en tres cruces altas en Irlanda: a Cruz de Muiredach en Monasterboice; a Cruz do Rei Flann (tamén Cruz das Escrituras) en Clonmacnoise; e a Cruz na Rúa de Kells. Os dous primeiros teñen a man completa cos dedos estendidos de xeito similar á man vermella. A forma e posición do Kells Dextera Dei é un patrón habitual no continente, porén o usado en Monasterboice e Clonmacnoise parece único dentro da cristiandade.
Francis J. Bigger suxire que a Dextera Dei representa a expresión figurativa do antigo mundo que significa forza e poder, e tales símbolos da man pódense atopar en civilizacións antigas, incluíndo asirios, babilonios, cartaxineses, caldeos, fenicios, exipcios[13], etc. Tamén é usado por xudeus e musulmáns e pódese atopar en Palestina e Marrocos. Aborixes australianos reverenciaban as mans dos seus xefes falecidos. En Galiza a man con distintas posicións é un amuleto común contra as meigas ou o diaño. Outro historiador, FJ Elworthy, segundo Bigger, demostrou de forma concluínte o carácter antigo e o uso xeneralizado do símbolo entre as primeiras civilizacións pagás.
Segundo Charles Vallancey en 1788, unha man vermella apuntando cara a arriba era o símbolo armorial dos reis de Irlanda, e que aínda estaba en uso pola familia O'Brien, cuxo lema era Lamh laidir an uachdar , que significa "a man forte cara arriba" ou "a man forte prevalece". As mans ocupan un lugar destacado na obra do s. XVIII de Dermot O'Connor "Blazons and Irish Heraldic Terminology", co Ó Fearghail sept que leva o lema Lámh dhearg air chlogad lúptha.
Nalgúns armoriais centroeuropeos dos séculos XV e XVI aparece o Reino de Galiza representado mediante un escudo cunha man vermella, ou cunha luva roxa. Pode deberse á similitude fonética gaélico-galego (as armas falantes empregaban iso deliberadamente ou por confusión, como Galice-Calice ou D'Aragón-Dragón), ou pola asimilación do pobo galego co pobo milesiano ou pobo de Breogán. No século XVI Santiago converteuse, segundo o bispo Thomas Strong (tío de Thomas White, fundador do Colexio dos Irlandeses de Compostela após a Fuga dos Condes) na "verdadeira capital do pobo irlandés no exilio".[14]
A forma común é unha man roxa dereita aberta cos dedos cara a arriba, o polgar paralelo aos dedos e a palma cara a adiante. Escudos usados por aqueles cuxos apelidos son ou non de orixe Uí Néill— Ó Donnghaile, Ó Catháin, Mac Aodha do condado de Galway e os seus parentes, Ó Flaithbheartaigh, Ó Dálaigh, Ó Maéilsheachlainn e Ó Ceatharnaigh, e outros, todos presentan a man dalgún xeito. No escudo de armas de Ó Néill e Donnelly o lema é Lámh Dhearg Éireann (Man Vermella de Irlanda).[15]
As armas dos xefes do clan escocés MacNeil conteñen a man roxa; o clan tradicionalmente afirmaba descender de Niall dos Nove Reféns. Moitas outras familias utilizaron a man roxa para destacar unha ascendencia do Ulster. O xefe da familia Guinness, o conde de Iveagh, ten tres mans nas súas armas desde 1891.[16]
As armas da Sociedade Irlandesa que levou a cabo a Colonización do Ulster desde Xacobe I, presentan a man vermella.[17]
A man está presente nas armas de varios condados do Ulster, como Antrim, Cavan, Derry, Monaghan e Tyrone. Tamén aparece no Ulster Banner, e é usado por moitas outras organizacións oficiais e non oficiais en toda a provincia. Pode ser considerada como un dos poucos símbolos intercomunitarios en Irlanda do Norte (seis dos nove condados do Ulster) que atravesan a división política. Debido ás súas raíces como símbolo gaélico irlandés, os grupos nacionalistas / republicanos utilizárono (e seguen usándoo), por exemplo, o Exército Cidadán Irlandés, a Asociación Republicana de Sepulturas Nacionais de Belfast, o Sindicato Irlandés de Transportes e Traballadores Xeral e Clubs da GAA no Ulster. Outras organizacións dentro dos nove condados do Ulster e tamén apoiadas dentro da división política sectaria, utilízana nos seis condados do Ulster dentro de Irlanda do Norte, como a Unión de Hockey do Ulster, que son apoiadas por ambos os lados da comunidade: nacionalistas e unionistas. Como o símbolo máis identificable do Ulster, a principios do século XX tamén foi utilizado polos unionistas e lealistas de Irlanda do Norte, como o seu uso no Pacto do Ulster (1912) e nas armas do Goberno de Irlanda do Norte (1922), a Bandeira do Ulster (antiga bandeira do goberno de Irlanda do Norte), os Voluntarios do Ulster e os grupos paramilitares leais baseados só dentro de Irlanda do Norte, como a Forza de Voluntarios do Ulster e a Asociación de Defensa do Ulster, entre outros.
Unha man de goles sinistra (man roxa esquerda) é unha opción para os baronetes engadiren ás súas armas. O Heralds' College permitiuno en 1835, ditaminando que os baronetes de Irlanda ou Reino Unido poden levar un cantón "nun escudo, ao seu gusto, as armas do Ulster (a saber) unha man de goles ou unha man sanguenta nun campo de prata". Está brasonado como: Unha man sinistra golpeada no pulso estendida en goles pálidos.[18]
O rei Xacobe VI de Escocia e I de Inglaterra estableceu a orde hereditaria dos baronetes en Inglaterra o 22 de maio de 1611, en palabras de Collins (1741):
para a plantación (colonización) e protección de todo o Reino de Irlanda, pero máis especialmente para a defensa e seguridade da Provincia do Ulster, e por tanto, pola súa distinción, os desta orde e os seus descendentes pódena levar (a man Vermella do Ulster) nos seus escudos de armas nun cantón ou nun escudo na súa elección.[18]
Estes baronetes tamén poden mostrar o símbolo como insignia suspendida por unha cinta debaixo do escudo.[19] Os baronetes de Nova Escocia, a diferenza doutros, non usan a man vermella, teñen outra insignia co escudo de Escocia sobre a cruz de San Andrés.[20] A versión da esquerda tamén foi utilizada polos Irish National Foresters, o Exército Cidadán Irlandés e o Sindicato de Traballadores Federados de Irlanda.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.