ردیف (موسیقی)
From Wikipedia, the free encyclopedia
ردیف، در تئوری موسیقی ایرانی، به طرز قرار گرفتن آهنگها و نغمات موسیقی گفته میشود. هر یک از این آهنگها، که به آن یک گوشه گفته میشود، جزئی از یک دستگاه یا آواز دانسته میشوند که بر اساس روند گسترش ملودی و موقعیت مکانی در دانگهای یک دستگاه یا آواز، مرتب میشوند. ردیف موسیقی ایرانی نقش مهمی در فرهنگ موسیقی سنتی ایران در دورهٔ معاصر ایفا کردهاست و اهمیت آن در فرهنگ جهان تا جایی است که به عنوان میراث فرهنگی ناملموس نزد یونسکو به ثبت رسیدهاست.
موسیقی اصیل ایرانی | |
---|---|
کشور | ایران |
معیار | R.1 R.2 2.3 2.4.R.5 |
منبع | ۰۰۲۷۹ |
منطقه | آسیا و اقیانوسیه |
اطلاعات ثبت | |
ثبت | ۲۰۰۹ |
میراث فرهنگی |
موسیقی در ایران | |
---|---|
تاریخ | |
پیش از اسلام | هخامنشیان • ساسانیان |
پس از اسلام | صدر اسلام • مروگی |
معاصر | قاجار • پهلوی • لسآنجلسی • زیرزمینی |
موسیقی سنتی ایرانی | |
مقامها • نظریهٔ ادوار • دستگاهها • تحول مقام به دستگاه • ردیف • فواصل موسیقی ایرانی • گوشه • آوازها • سازها • فرمها | |
دیگر سبکها | |
پاپ • رپ • راک • سمفونیک • جاز • متال • کرال | |
نواحی | |
آذربایجانی • شوشتری • ایلامی • جنوبی • باصری • مازندرانی • بختیاری • سیستانی • بخشیهای خراسان شمالی • بلوچی • بندری • ترکمنی • خراسانی • علوانیه • کردی • کرمانی • گیلکی • لری | |
مناسبتی | |
زرتشتی • نوروزخوانی • تعزیه • رمضان • صلواتخوانی • مداحی | |
شکلگیری ردیف موسیقی ایرانی به علیاکبر فراهانی و فرزندانش میرزاعبدالله و آقاحسینقلی که از موسیقیدانان دربار قاجار بودند نسبت داده میشود. برخی از تحلیلگران معتقدند که شکلگیری ردیف به نوعی منعکسکنندهٔ تحولات فرهنگی ایران در این دوره نیز بودهاست. اگر چه نسخههای اصلی ردیفهای میرزاعبدالله و آقاحسینقلی ضبط یا مکتوب نشدهاند؛ اما ردیف شاگردان آنها به صورت ضبط شده یا مکتوب باقی ماندهاست.
ردیف به دو شکل سازی و آوازی اجرا میشود که ردیفِ سازی گستردگی بیشتری از ردیف آوازی دارد. از جمله ردیفهای سازی میتوان ردیف میرزاعبدالله و ردیف آقاحسینقلی و از جمله ردیفهای آوازی میتوان ردیف دوامی و ردیف طاهرزاده را نام برد. اولین شخصی که ردیف را به نت درآورد، علینقی وزیری و اولین شخصی که ردیف را از دربار به میان تودهها برد، درویشخان بود.
تحلیل ردیف موضوع کتابهای بسیاری به فارسی و انگلیسی بودهاست و برخی از این آثار به ردیف موسیقی ایرانی نقدهایی نیز وارد کردهاند. منتقدان ردیف، آن را بدعتی میدانند که در دوران قاجاریه رخ داده و از ظرافتهای نظری موسیقی ایرانی غافل ماندهاست؛ در مقابل، مدافعان ردیف، شکلگیری آن را نشانهای از پویایی موسیقی ایرانی میدانند.