گوشه (موسیقی)
From Wikipedia, the free encyclopedia
در تئوری موسیقی ایرانی، ردیف مجموعهای از آهنگها و نغمات موسیقی است، و به هر یک از این آهنگها یک گوشه گفته میشود. هر گوشه جزئی از یک یا چند دستگاه یا آواز دانسته میشود. از گوشهها برای خلق قطعههای موسیقی استفاده میشود؛ گوشهها معمولاً به شکلی ثابت برای آموزش ردیف به کار میروند اما در زمان اجرا میتوانند سوژهٔ بداههنوازی و خلق آهنگهای جدید باشند.
موسیقی در ایران | |
---|---|
تاریخ | |
پیش از اسلام | هخامنشیان • ساسانیان |
پس از اسلام | صدر اسلام • مروگی |
معاصر | قاجار • پهلوی • لسآنجلسی • زیرزمینی |
موسیقی سنتی ایرانی | |
مقامها • نظریهٔ ادوار • دستگاهها • تحول مقام به دستگاه • ردیف • فواصل موسیقی ایرانی • گوشه • آوازها • سازها • فرمها | |
دیگر سبکها | |
پاپ • رپ • راک • سمفونیک • جاز • متال • کرال | |
نواحی | |
آذربایجانی • شوشتری • ایلامی • جنوبی • باصری • مازندرانی • بختیاری • سیستانی • بخشیهای خراسان شمالی • بلوچی • بندری • ترکمنی • خراسانی • علوانیه • کردی • کرمانی • گیلکی • لری | |
مناسبتی | |
زرتشتی • نوروزخوانی • تعزیه • رمضان • صلواتخوانی • مداحی | |
مفهوم گوشه در موسیقی ایرانی همواره ثابت نبوده و به خصوص در نتیجهٔ تحول مقام به دستگاه مفهوم آن تغییر کردهاست. تعداد گوشهها هم در ردیفهای مختلف تفاوت دارد چنانکه مثلاً در ردیف میرزا عبدالله ۲۵۰ گوشه برشمرده شدهاست، اما در ردیف آوازی محمود کریمی تنها ۱۴۵ گوشه آمدهاست. نام گوشهها میتواند نمایانگر مقامی باشد که گوشه از آن مشتق شده، یا ارتباط گوشه با گوشههای دیگر را نشان دهد. با این حال، برخی گوشههای دستگاههای مختلف که نام مشابه یا نزدیک دارند ارتباط چندانی به هم ندارند. کارکرد گوشهها نیز با هم تفاوت دارد؛ برخی گوشهها به دلیل اهمیت و کاربرد بیشترشان «شاهگوشه» نامیده میشوند، و تعدادی از گوشهها به جهت این که امکان پردهگردانی به دستگاههای دیگر را فراهم میکنند حائز اهمیت هستند.